9/11

“It's been a year, daddy. I really really miss you. Mommy says you're safe now, in a beautiful place called heaven. We had your favorite dinner tonight, and I ate it all up, even though I don't like carrots. I learned how to swim this summer, and I kept even open my eyes when I was underwater. Can you see me? I miss you, daddy.” -anoniem meisje van vijf, 11-09-2002

Ik wilde eigenlijk een heel ander stuk schrijven dan wat volgt. Ik wilde de fouten van de VS voor, tijdens en na 11 september nog eens flink benadrukken, ik had een lijst samengesteld met tientallen CIA-coups die opgeteld ettelijke miljoenen doden als gevolg hadden, ik wilde fulmineren over blowback van Iran-Contra, de Sjah, de Mudjahedien en hun Talibankiddo's. Maar nu het daadwerkelijk tien jaar na 11 september is en vanavond de herdenking live wordt uitgezonden, lijkt me dat onderwerp met elk Youtube-filmpje wat ik bekijk ongepaster. Pol Pot en Pinochet kunnen nog wel even wachten.

Want wat wíllen we herinneren als we denken aan 11 september? Ik heb Loose Change, de WTC 7-verhalen en alle andere vragen eromheen al jaren geleden tot me genomen en verteerd, maar het is niet blijven hangen. Toen ik vanochtend opstond was één van de eerste afbeeldingen die ik op nieuwssites zag, nagenoeg dezelfde foto van de (oude) skyline van Manhattan bij nacht, als de poster die jaren op mijn kamer heeft gehangen. Aanvankelijk kreeg ik het Friends-deuntje in mijn hoofd. Van daaruit connoteerde ik naar de Big Apple, commercie, Frank Sinatra, Wall- en 42nd Street, Times Square, Queens en Jenny From The B-B-Bronx.

Geen enkele keer zag ik meer de vliegtuigen naar binnen vliegen, noch hoe de gebouwen brandden en ineenstortten. Of ik na tien jaar gewend ben geraakt aan de Hollywood-achtige beelden, de hoofdstad van de wereld in wanorde, straten die eruit zien als oorlogsgebied, de ruim tweehonderdvijftig 'jumpers', dat betwijfel ik – het lijkt me juist goed, als het beeld van New York niet meer bevuild wordt door de twee dozijn debielen die de wereld die dag shockeerden. Dat de herinnering aan 9/11 niet meer uitsluitend draait om de overheidsdiensten die faalden, de slachting die geschiedde, de oorlogen die eruit volgden, maar vooral om de menselijkheid die zich die dag en de weken erna, meer dan ooit in de herinnering van welk Westers mens ook, tentoonspreidde.

“It's been five years, daddy. I'm in 5th grade now. I really like computers, but math is hard. Mommy lets me sleep in one of your t-shirts. I think it still smells like you. I don't need to sleep with the light on anymore. I try not to cry, daddy, but it's hard... I really miss you, daddy.” -anoniem meisje van tien, 11-09-2006

Hoe zulke onmenselijke taferelen het allerbeste in mensen losmaken, is achteraf nog steeds hartverwarmend en emotioneel om te zien. Ik heb de afgelopen dagen wat documentaires zitten kijken, zoals de aangrijpende film van de twee Franse broers, die die ochtend toevallig een brandweerploeg volgden die bij de first responders hoorden. Een korte docu over een man die met zijn boot talloze mensen van het in chaos verkerende Manhattan heeft gehaald. Talloze verhalen van ettelijke duizenden ware helden, die die dagen pure moed toonden terwijl de rest van de wereld nog verbijsterd in shock verkeerde, moeten verteld en herinnerd blijven worden. 

“This attack happened. It's not a dream. But the aftermath of it, the recovery, is a dream realized, and that's Martin Luther King's dream. Whatever barriers we put up are gone, even if it's just momentary. We're judging people not by the color of their skin, but the content of their character. All this talk about these criminal masterminds, who got together with their wit and their skill, it's a lie. Any fool can blow something up. Any fool can destroy. But to see these guys, these firefighters, policemen and people from all over the country, literally with buckets, rebuilding, that's extraordinary. And that's why we've already won. It's light, it's democracy. We've already won. They can't shut that down.” -Jon Stewart, eerste Daily Show nadien, 20-09-2001

Een VPRO Import-uitzending over hoe de overheidsmedewerkers rondom Bush, inclusief zijn vrouw, Cheney en burgemeester Rudy Giuliani de dag beleefden, raakte me eigenlijk het meest. Ook voor de people in charge was 9/11 zoals Rumsfeld het verwoordde, “a day of firsts.” Voor Giuliani was dit de ultieme lakmoesproef, die hij met vlag en wimpel doorstond. De hele dag rende hij door de stofwolken van de stad heen om leiderschap uit te stralen, om te helpen waar het kon, zelfs 's nachts kon hij niet naar huis en is hij naar Ground Zero teruggekeerd om zeker te weten dat alles op rolletjes liep. Toen ik het hem hoorde vertellen herinnerde ik opeens het respect wat ik tien jaar geleden voor de man had gekregen.

“If you're confused and depressed and irritated and angry and full of grief and you don't know how to behave and you're not sure what to do because we've never been through this before, all you had to do at any moment was watch the Mayor. Watch how this guy behaved, how this guy conducted himself. Watch what this guy did, listen to what this guy said. Rudolph Giuliani is the personification of courage. It's very simple, there's only one requirement for any of us, and that is to be courageous, because courage defines all other human behavior. And I believe pretending to be courageous is just as good as the real thing. He's an amazing man, and far better than we could've hoped for. To run this city in the midst of this obscene chaos and attack, and also demonstrate human dignity, my God, who can do that? That's a pretty short list.” -David Letterman, eerste show nadien, 17-09-2001

Een Dag Van Eersten: nooit eerder waren de atoombunkers onder Capitol Hill in gebruik genomen. Nooit eerder was het hele overheidscentrum in de binnenstad van Washington volledig ontruimd. Nooit eerder was zo'n grote aanval op het Amerikaanse vasteland gebeurd. Nooit eerder moesten ministers ver van elkaar vandaan blijven om een onthoofding van de overheid -waarbij beide pres en vice-pres sterven- te voorkomen. Nooit eerder werd de president een dag lang chaotisch van luchtmachtbasis naar atoombunker heen en weer gevlogen, geëscorteerd door twee F16's. Sinds de donkere jaren van de Koude Oorlog hadden er geen straaljagers meer boven New York gevlogen om de kust veilig te houden. Decennia lang was er al geen noodtoestand meer verklaard.

Over twee jaar heb ik bij de herinnering even lang vóór, als ná 11 september geleefd. Ik herinner liever niet 'hoe de wereld veranderde', hoe de goodwill richting Amerika benut is om een illegale oorlog te voeren, hoe op Bush' financiële beleid een crisis volgde, hoe 'terreur' al tien jaar wordt misbruikt om de meest belachelijke veiligheidmaatregelen van het afschaffen van habeus corpus tot tien jaar martelen zonder aanklacht door te voeren – dat zijn zaken die ook later nog wel besproken kunnen worden. Op en na 9/11 werd de Amerikaanse bevolking eventjes één, zoals Jon Stewart dat zo mooi verwoordde. Op een paar verdwaalde geesten hier en daar na, was ook de hele wereldbevolking in één klap -al was het voor een paar weken- de vooroordelen over het eigenbelang en de oorlogszucht van de VS vergeten, werden zelfs in door VS-beleid vernietigde landen missen en inzamelingen gehouden, kaarsjes aangestoken, minuten stilte verordonneerd.

“It's been ten years, daddy. I started high school. I may be honorable, I hope you're proud of me. I'm also on the soccer team. I started thinking about college. Do you think I could be a doctor? I know you'll be with me when I walk down the aisle. I try not to be sad, but it hurts. I hope you know you're my hero. I love you so much.” -anoniem meisje van vijftien, 07-09-2011

Voor de hekken van Buckingham Palace stond op twaalf september een enorme menigte. Bij het wisselen van de wacht werd, compleet tegen de reglementen in, de Star Spangled Banner gedraaid. Honderden geëmotioneerde kelen zongen mee. Brit, Amerikaan of anderzijds: de tranen die van de wangen biggelden waren oprechte emotie en medeleven, lieten zien dat onder het gekibbel tussen volkeren en natiestaten, een breedgedragen eenheid in de mensheid leeft – dat hoe groot het kwaad ook, de mensheid als geheel uiteindelijk veel meer goeds kan bewerkstelligen. “Any fool can destroy.”

De reactie van zo'n zes miljard mensen op 9/11, liet zien dat die droom van Dr. King diep onder het vastgeroeste vernis van vooroordelen, ogenschijnlijke haat en eigenbelang, schuilt, één diersoort die als het erop aankomt tot meer ware, onbaatzuchtige, constructieve en medelevende grootsheid in staat is, dan alle aanslagen ter wereld ooit kunnen vernietigen. Dat we meer gedeelde waarden hebben, dan we ooit aan verschillen kunnen opnoemen. Ironisch genoeg geeft juist de horrorshow die 9/11 was achteraf een sprankje hoop, dat wij onze planeet en onze diersoort wellicht níet zullen uitroeien met knuppels, bommen en geweren. Dat boven alles, liefde overwint. Krijgt Lennon toch nog gelijk.

“We've already won. They live in chaos, and chaos can't sustain itself, it never could. It's too easy and it's too unsatisfying. The view from my apartment was the World Trade Center, and now it's gone, and they attacked it – this symbol of American ingenuity, and strength, and labor, and imagination, and commerce, and now it's gone. You know what the view is now? The Statue of Liberty. The view from the south of Manhattan is now the Statue of Liberty. You can't beat that.” -Jon Stewart, 20-09-2001

“Today, we are all Americans.” -Franse vrouw, Parijs, 11-09-2001