Helder zien
Sinds enige tijd is op Comedy Central de serie Psych te zien. Het is best een leuke serie (al vinden de haters van niet, maar haters gonna hate), al is dat hier niet echt van belang. De serie draait om Shawn Spencer, een helderziende adviseur van de politie. Niet alleen is Spencer een goede hulp van de politie, ook weet hij in zijn eentje de meeste misdaden op te lossen. In werkelijkheid is Spencer helemaal geen helderziende, maar bezit hij gewoon een helder waarnemingsvermogen en geheugen en is hij in staat om, op het eerste gezicht irrelevante, losse eindjes op een goede manier met elkaar te verbinden. De serie staat niet op zichzelf, ook in het echt zijn mediums en paragnosten regelmatig betrokken bij politieonderzoek.
Het verschil tussen de serie en de werkelijkheid zit vooral in de relevantie van de helderziende deskundigen. Waar Spencer een nuttige bijdrage levert en regelmatig moord of zedenzaak oplost, zijn paragnosten in de realiteit vaak meer een blok aan het been van de recherche. Bijna elk medium claimt wel een essentiële bijdrage aan een politieonderzoek, maar van de meeste beweringen blijkt weinig te kloppen. Zo claimt Char het lijk van een vermiste helikopterpiloot te hebben aangewezen, wat is ontkend door het onderzoeksteam. Gerard Croiset, een van de populairste paragnosten van de vorige eeuw, wist vooraf al waar en hoe een vermist jongetje was verdronken, later bleek die accuratie van die voorspelling nogal overdreven.
Hoewel Croiset al tientallen jaren geleden furore maakte, lijkt er de laatste jaren een wildgroei aan mediums te ontstaan. Inmiddels zijn er bijna meer geestenfluisteraars dan geesten en kom je ze werkelijk overal tegen. Zoals Anna, die met dat geblondeerde haar en die poedels die op de hoek woont, of Hendrik, die besnorde veertiger die ook massages en tarot doet. Zelfs je moeder, als je even niet oplet, zelfs je moeder. Nee serieus: typ een willekeurige Hollandse 'naam + medium' in op google en je hebt resultaat. Of ze nu Marja, Cora, Evelien, Miranda, Corrie of Gerda heet, of John, Henk, Gert of Jan. Allemaal hebben ze een website met een unieke biografie, een foto van hun praktijkruimte en vaak een telefoonnummer voor prangende vragen. Voor helderzienden van dit kaliber is een politieonderzoek een handige claim to fame. Baat het niet (en dat is zo'n beetje altijd het geval), dan schaadt het ook niet. Een verkeerde voorspelling zal geen klant minder opleveren, een juiste bewering kan je verder helpen in de paranormale wereld.
Nu ga ik wat kort door de bocht ja. Het is makkelijk om elk medium weg te zetten als gelukszoeker naar een 'lucky quess', maar de bewijzen dat paragnosten écht van belang zijn geweest tijdens het oplossen van misdaden is nihil. Dat wil echter niet zeggen dat de paragnosten bewust charlatan zijn, een rol spelen zoals Spencer in Psych, een groot deel zal daadwerkelijk overtuigt zijn van het eigen kunnen. Daadwerkelijk denken dat ze in verbinding staan met hogere machten, met bovennatuurlijke krachten. Ongevraagd hun hulp aanbieden bij het plaatselijke politiekorps is voor hen vooral een morele daad.
Ooit schreef ik al dat telepaten op een lijk afkomen als gieren op een kadaver. Ik merkte dat vooral bij de begrafenis van mijn vader. Het is niet vreemd: lijken zijn ideale bronnen voor geestenfluisteraars en paragnosten treffen in de rouwenden vaak fenomenale luisteraars aan. Mensen die op hun zwakste momenten bereid zijn alles aan te nemen van iemand die lieve dingen zegt. Juist in de gevoeligheid vind ik dat het gevaar ligt, de reden dat ik ervoor pleit dat paragnosten zo ver mogelijk van elk moordonderzoek moeten blijven. Zolang er geen overtuigend bewijs is van het nut van de hulp, is het gewrik in emoties op de lange termijn vooral schadelijk.