Evolutie - Mens 1-0

De evolutietheorie is waarschijnlijk de bekendste en meest invloedrijke natuurwetenschappelijke theorie die er bestaat. En dat is niet geheel onterecht. Natuurlijk zijn de relativiteitstheorie, de kwantumfysica en het big bangmodel ook geen kleine jongens, maar voor de normale sterveling gaan ze het voorstellingsvermogen ver te buiten. Zo niet Darwins geesteskindje. Geen andere theorie is in staat om al het leven op aarde te vangen in twee simpele woordjes: natuurlijke selectie. Wat zoveel wil zeggen als: soorten die zich goed aan hun omgeving weten aan te passen overleven, soorten die dat niet doen sterven uit. Zo simpel is het, hoe spijtig dat ook is voor de trilobieten, dinosaurussen, mammoeten en miljoenen andere dieren die de aarde ooit bevolkten, maar het uiteindelijk niet konden bolwerken tegen de warmte, meteorietinslagen, de mens of andere roofdieren. Ongeschikt, tot nooit weerziens, een enkeltje geschiedenisboeken is al wat rest. Evolutie is onverbiddelijk.

Natuurlijke selectie werkt ook op individueel niveau. Slechts die genen (met spatie ja) overleven, die worden doorgegeven aan volgende generaties. Wij kunnen als mens nóg zo goed in staat zijn ons aan te passen aan de omstandigheden, maar als mijn zaadjes hun ei niet kwijt kunnen, zal mijn stamboom geen ontwikkeling meer doormaken. Voortplanting is de heilige graal van overleving, het ultieme levensdoel. Elke erfelijke eigenschap die de kans op voortplanting vergroot, heeft automatisch een grotere kans om te overleven in volgende generaties. 

Ga maar na. Iemand die resistent is voor bepaalde ziekten, en dus beter aangepast is aan de virus- en bacterierijke omstandigheden, heeft een grotere kans om zich voort te planten dan iemand die deze eigenschap ontbeert. Zo zorgt natuurlijke selectie ervoor dat schadelijke mutaties, waardoor erfelijke ziektes kunnen ontstaan, langzamerhand uit de populatie zullen verdwijnen. Bart de Graaff bleef zitten met zijn genen en liet de wereld aan de goedwerkende schildklieren. 
En het oog wil ook wat. Iemand met een immense kin, kromme neus of bovenmatige hoeveelheid vet, is minder aantrekkelijk voor het andere geslacht en heeft derhalve een kleinere kans zich voort te planten dan de Brad Pitts van deze wereld.
Evolutie is de schoonmaker van de geschiedenis, het heden en de toekomst.

Of niet?

De afgelopen tijd gingen er steeds meer stemmen op dat wij mensen de evolutie ontstegen zijn. Wees niet bang, ik wil niet het creationisme of andere schijnverklaring erbij halen om de omissies in huidige wetenschappelijke stand van zaken te ‘dichten’. Ieder welwenkend mens weet immers dat een theorie aan verandering onderhevig is, en stukje bij beetje wordt bijgeschaafd richting een sluitend geheel. De evolutie van een theorie, om in stijl te blijven. Op enkele godsdienstwaanzinnigen, die beweren dat Noach met 482 miljoen diersoorten op een schuitje zat, na, zal niemand ontkennen dat de evolutie gedurende drie miljard jaar ongestoord haar gang heeft kunnen gaan. Elk organisme is overgeleverd aan haar onvoorspelbare grillen. Ook de mens had zich te schikken naar haar wil, tijdens het evolutionaire ogenblikje dat het de aarde bevolkt.

Had? Heeft de evolutie de teugels dan laten vieren?
Geenszins; nog altijd sluipt zij haast onmerkbaar tussen alle levensvormen door, daarbij een minuscuul spoor van genmutaties achter zich latend. Het is echter wel de vraag of zij nog vat kan krijgen op de mens.

De medische wetenschap is de laatste decennia sterk verbeterd, zodat de levensverwachting van de zwakkeren onder ons zeer sterk is gestegen. Iemand die vroeger de pijp aan Maarten gaf zonder zijn genetische informatie de toekomst in te slingeren, heeft tegenwoordig een grote kans toch hiertoe in staat te zijn door de sterke kennisvermeerdering over het menselijk lichaam, nieuwe medicijnen, verbeterde operatietechnieken en andere medische ‘wonderen’. Het hebben van wel of geen genetische manier van resistentie tegen een bepaalde ziekte, maakt dus weinig meer uit. Zo zet de medische wetenschap de evolutie buitenspel.
De lelijkerds onder ons hopen hun genetische dadendrang beloond te zien worden met hulp van een andere tak van de medische wetenschap: de plastische chirurgie. Grote kaken worden bijgeschaafd, kromme neuzen gerecht en vetkwabben weggezogen alsof het niks is. Uiterlijke schijn verbloemt echter de onderliggende erfelijke eigenschappen als obesitas of vreemde gezichtskenmerken. Met als gevolg dat deze onzichtbare eigenschappen de evolutie een loer draaien. Als een tiener met vervalste ID-kaart, sluipen ze samen met Brad Pitt langs de portiers van de toekomst.
Klinkt plausibel, niet?
Maar is de huidige mens echt sterker dan de evolutie?

Deze vraag stond centraal in recent onderzoek van enkele wetenschappers van de universiteit van Yale. Ze onderzochten drie generaties vrouwen uit de Amerikaanse stad Framingham, en bepaalden of eigenschappen als lengte, gewicht, bloeddruk, hartslag en cholesterol van invloed waren op het aantal kinderen dat de vrouwen kregen. En wat bleek? Juist de kleinere en zwaardere vrouwen kregen over het algemeen meer kinderen. En, zoals het natuurlijke selectie betaamt, bleken deze eigenschappen ook te worden doorgegeven aan hun dochters, die daardoor eveneens meer nakomelingen kregen. Uit deze resultaten concludeerden de wetenschappers dat mensen nog steeds evolueren, en schijnbaar zelfs met dezelfde snelheid als planten en dieren.
Daar gaat onze speciale status.

Toch wil ik wel een kanttekeningetje plaatsen. Want hebben de onderzoekers het wel over dezelfde evolutie als ik, die haast onmerkbare sluipmoordenaar? Het lijkt wat kort door de bocht om de conclusie over evolutie te baseren op een longitudinale studie van hoogstens een paar decennia. Als we de totale tijd dat er leven op aarde is voorstellen als een etmaal, wat zegt één oogknippering dan? Wanneer we iets willen zeggen over het functioneren van het kabinet Balkenende, dan observeren we toch ook niet alleen naar wat de ministers de afgelopen 10 seconden deden? Het is niet eenvoudig om de setstanden van een tenniswedstrijd te voorspellen als je alleen het eerste punt ziet.
Nee, als we echt antwoord willen op de vraag of, en hoe de mens vandaag de dag evolueert, dan moeten we nog een eeuw of honderd wachten dunkt mij. Helaas is de mens nog niet zover geëvolueerd dat we dat halen, met of zonder hulp van de medische wetenschap. Misschien dat mijn nakomelingen het ooit te weten komen. Als ze een beetje klein en dik zijn, moet het zeker lukken.