Column: Op den duur brengt Co je niets
Co trok zich gedesillusioneerd terug en werd slechts zelden genoemd als coach bij clubs met een vacature. Bij FC Twente wilde de spelersraad Co niet hebben, omdat hij te hard zou zijn. AZ-voorzitter Dirk Scheringa durfde het in oktober 2002 wel aan om Co de leiding te geven over zijn dikbetaalde selectie, die vooral bestond uit een verzameling egoïsten met grootheidswaan en de nodige smetjes. Co, meester van de tucht, nam de uitdaging aan en bracht AZ naar de tiende plaats. Wel liet hij optekenen dat AZ, indien hij het hele seizoen als coach had gefungeerd, waarschijnlijk wel Europees voetbal had behaald. Financiële problemen binnen de club werden overwonnen en zo kon Co alsnog aanblijven om AZ te gaan coachen.
De eerste seizoenshelft verliep fantastisch voor AZ. Men stond kortstondig bovenaan, versloeg PSV in Eindhoven - weliswaar op de counter, maar daardoor niet minder knap - en speelde attractief voetbal. Co had van de moeilijke groep van AZ een eenheid gemaakt, die het systeem van Co prima kon uitvoeren. De spitsen zetten vroeg druk, de verdedigers schoven vaak mee in en het middenveld was plichtsgetrouw. Er werd zelfs een lobby gestart om mensen als Opdam en van Galen in Oranje te krijgen. Co was weer daar waar hij wilde zijn: in het middelpunt van de belangstelling. Je kon geen krant openslaan en de televisie niet aanzetten of Co zat er om zijn mening te verkondigen.
Co werkte toe naar wat zijn finest hour moest worden: de uitwedstrijd bij Ajax. Al tijden riep Co dat dit wat hem betreft de enige wedstrijd was die hij liever zou overslaan, maar in zijn hart meende hij dat niet. De eerste hernieuwde kennismaking met de Amsterdammers had al plaats gevonden in het vorige seizoen, toen Ajax in de Alkmaarderhout een simpele zege boekte. Amsterdamse supporters plaagden Co toen een beetje met een liedje over Richard Witschge, een verwijzing naar de problemen tussen de speler en de coach. In de persconferentie voorafgaand aan deze topper in de Arena stelde Co dat hij eigenlijk het Ajax-systeem speelde, dat Koeman wel erg veel mazzel had gehad en dat hij hetzelfde had kunnen bereiken. De avond eindigde uiteindelijk toch in mineur. Het eerste half uur was AZ fantastisch, maar daarna vond Ajax de manier om AZ te ontrafelen en won uiteindelijk verdiend met 3-2, hoe zuur het ook was voor de Alkmaarders dat de winnende goal via een dubieuze strafschop kwam. Co had dus niet af kunnen rekenen met zijn obsessie.
Dit bleek een breekpunt voor AZ. Thuis tegen Roda JC werd men afgeslacht en legde de ploeg uit Kerkrade de zwakheden in Co's systeem bloot. Wie dit Co voorlegde, deed echter aan "scorebordjournalistiek". Een dikke zege op het zwakke Volendam verbloemde de achteruitgang nog even en AZ ging als nummer drie de winterstop in. In die winterstop werd de ploeg op het oog nog versterkt met Denny Landzaat, maar de resultaten waren niet hoopgevend. Slechts één punt uit de eerste drie duels, gevolgd door een zege op Volendam, die geen naam mag hebben. De eclatante zege in de Kuip is ook niet echt maatgevend voor de vrije val die AZ binnen korte tijd onherroepelijk gaat maken.
Elftallen die worden getraind door Co zijn duidelijk te typeren. Ze zijn vaardig in de combinatie, vormen een hecht collectief en zijn conditioneel zeer sterk. De ploegen spelen ook pressievoetbal, dat begint bij de spitsen. Frivoliteiten worden zo veel mogelijk uitgebannen, meestal laat Co maar ruimte voor één frivole speler. Bij AZ is dat van Galen. Dit houdt niet in dat het combinatievoetbal van Co's teams niet fraai kan zijn. De nadelen zijn echter ook duidelijk. Na verloop van tijd wordt de manier waarop het team speelt bekend bij de tegenstanders, die zich er makkelijker tegen gaan wapenen. Mentaal kunnen spelers het ook maar maximaal drie seizoenen volhouden. Co's systeem eist namelijk opperste concentratie en je kan en mag er nooit in verslappen. Verder zullen zijn elftallen altijd tegen nederlagen oplopen door hun naïviteit. Wie herinnert zich niet de dikke thuisnederlagen van Ajax tegen Celtic, NAC en PSV, toen Co zijn middenveld met twee man liet verzuipen en vier pure aanvallers opstelde? Bijkomend probleem is dat gemiddelde voetballers op gegeven moment in de eigen hype gaan geloven en vergeten dat die hype ontstond door hun rol als deel van het team en niet door henzelf. Spelers willen ineens transfers afdwingen en offeren zich minder snel op voor het elftal. Vervolgens verandert het elftal weer in de middelmatige, wisselvallige ploeg van weleer.
Co verandert dan ook, van een man met ludieke uitspraken in een irritante betweter, die alleen maar kan winnen. Een zege dankt zijn team aan zijn tactiek, een nederlaag is het gevolg van een foute uitvoering van diezelfde tactiek door de spelers. Op die momenten komt de reden naar boven waarom Co geen echte toptrainer is. Co coacht zijn team dan naar nederlagen, bijvoorbeeld door basisspelers bij wijze van straf te passeren en daarmee zijn ploeg te duperen. Ook zijn wisselbeleid is op zijn minst aan twijfel onderhevig. Co zal nooit afwijken van zijn systeem, ook niet als hij daardoor spelers op vreemde posities moet zetten. Zo zette hij ooit bij Ajax vleugelspits van der Meyde als rechtsback neer. Tactische wissels gaan bij hem ook vaker fout dan goed.
De herkenbaarheid van zijn visie houdt in dat, wanneer de spelers het onder de knie hebben, Co altijd succes zal hebben. Omdat ze echter maar één kunstje beheersen is het gevolg ook dat, wanneer de tegenstanders het middel ter bestrijding gevonden hebben, Co's succes altijd kortstondig zal zijn. In Tilburg is men inmiddels weer terug bij af, Ajax heeft succes omdat Koeman rigoureus afweek van de lijn van Co en bij AZ zal men na en ook tijdens Co weer terugvallen. Het aanstellen van Co is dus altijd een keuze voor de korte termijn, op den duur brengt hij je namelijk niets.