Beep! Biep! Bieb! Alarm!

Weet je waar ik gister liep?
In de bieb, ja, in de bieb
Leende er een heel mooi boek
‘t Was maar een heel kort bezoek

Er staan boeken in een zaal
Kies een strip of een verhaal
Kom er bijna elke week
In de bibliotheek!

Misschien komt dit liedje je bekend voor. Volgens mij bestond het al toen ik zelf op de basisschool zat. Promotie voor de bieb. Want daar moet je wezen! En daar gaan veel mensen niet automatisch ‘elke week’ naartoe. Sterker nog, steeds minder mensen weten de bibliotheek te vinden. En dat zou alarmerend moeten zijn. Is het dat ook?

Het ligt hoogstwaarschijnlijk niet aan het liedje. Hoewel het geen hitmateriaal is, blijkt het in het geval van mijn vrouw en mij wel een echte oorwurm. Het is wat suf, maar het gros van de kinderliedjes is dat. Over suf gesproken, je zou kunnen zeggen dat de bibliotheek zelf een suf imago heeft. Maar loop er eens binnen: dat valt reuze mee. Bibliotheken zijn een stuk hipper geworden de laatste jaren: een koffiehoek, hippe “VT Wonen” inrichting, reusachtige knuffeldieren om op te spelen. Ze moeten wel, want de bieb probeert van het stoffige imago af te komen. En de gelden zijn er ook, want de financieel noodlijdende bibliotheken in de dorpen worden al jaren wegbezuinigd

Hoe werkt dat dan? Nou, de bieb wordt door de overheid in principe hetzelfde bekeken en behandeld als andere cultuurinstellingen: zonder verdienvermogen heeft hij geen bestaansrecht. Leveren bibliotheken direct iets op? Nee. Je kunt de winst die je behaalt met een bibliotheek niet vatten met cijfertjes en eurotekens in een jaarbegroting. De bieb betaalt zichzelf echt wel uit, daar zijn we het wel over eens. Maar een investering moet zichzelf tegenwoordig liefst per direct terugverdienen. Zo niet, dan krijg je een rol in de marge.

Bevindt de bibliotheek zich al in de marge? In 2018 bleken er 3,5 miljoen mensen lid te zijn van de bieb. Het aandeel jeugd wordt hierin steeds groter, want kinderen kunnen via school gratis lid worden. Het aantal volwassenen is sinds 2000 met 1,35 miljoen afgenomen! De leden lenen op jaarbasis 63 miljoen papieren boeken. Dat lijkt heel veel, maar is een halvering ten opzichte van het jaar 2000. En dan denk je misschien dat e-books wel steeds populairder zullen worden. Dat klopt, maar in totaal werden er in 2018 slechts 6000 e-books geleend. Dus dat aandeel is te verwaarlozen.

We zijn aan het ‘ontlezen’. Het gevolg daarvan besprak Arjen Lubach onlangs in een treffend item. En de cijfers aangaande de bibliotheek bevestigen dit. Dit tij moet gekeerd worden! Staat er dan nergens, in geen enkel boek, een oplossing voor dit probleem? Vast wel. Maar die boeken worden niet meer gelezen. Dus komen we er nooit achter. Als een boom in een bos omvalt en er is niemand in de buurt om het te horen, maakt het dan geluid?

Dit item is geschreven door Bas van schrijverscollectief Kaf.