Papa kan niet eten als jij er niet bent
In voor- en tegenspoed en tot de dood ons scheidt; een belofte die alsmaar meer wordt verbroken. In Nederland eindigt één op de drie huwelijken (34%) in een scheiding, een cijfer dat volgens het CBS de afgelopen jaren bleef toenemen. In de Verenigde Staten loopt zelfs de helft van alle huwelijken op de klippen.
Twintig procent van de scheidingen in ons land verloopt problematisch en ontwikkelt zich tot een zogenoemde vecht- of conflictscheiding. Hierbij kunnen de inmiddels ex-partners vaak niet meer met elkaar communiceren, en als ze het wel proberen, barst de bom. Verstand maakt plaats voor alle emoties die bij een mislukte relatie komen kijken, wat vaak resulteert in een stortvloed aan verwijten. Opeens lijkt de ander een vreemde te zijn, ondanks jaren alle lief en leed te hebben gedeeld.
Ik vind dit zelf altijd een trieste aanblik, twee mensen met alleen nog maar afgunst voor elkaar, alle mooie herinneringen nietig verklaard. Nog triester is het wanneer, midden in dit gevecht van doodsblikken, dreigementen en verwijten, zich een kind bevindt. Zestien procent van de Nederlandse kinderen maakt in zijn of haar leven een scheiding door. Indien er sprake is van een conflictscheiding kan dit op korte en lange termijn negatieve effecten hebben voor de ontwikkeling van een kind, zoals depressieve klachten, lage zelfwaardering en psychische stress.
Met name vanwege deze negatieve gevolgen worden conflictscheidingen geregeld gemeld bij Veilig Thuis (Advies en Meldpunt Kindermishandeling en Huiselijk geweld). Ik maak hier mee dat omstanders zich zorgen maken over kinderen die ‘klem’ lijken te zitten tussen hun ouders, of dat mogelijke mishandeling door een van de ouders wordt gemeld. Het kind komt bijvoorbeeld terug met blauwe plekken na een weekend bij de andere ouder, of zou worden verwaarloosd doordat het niet genoeg aandacht of eten krijgt. Ouders die zich op het strijdtoneel van een conflictscheiding bevinden lijken vaak niet te beseffen wat hun woorden teweeg kunnen brengen. Wanneer ze elkaar onderling zwart maken of gebruik maken van (emotionele) chantage, hebben ze daar alleen hun kinderen mee.
Zo vertelde een jongen van zeven dat hij graag bij zijn vader wilde wonen omdat ‘papa niet kon eten als hij er niet was’. Hij was ervan overtuigd dat hij verantwoordelijk was voor het vrolijk maken van zijn vader en ontwikkelde hierdoor concentratieproblemen op school. Een ander schrijnend voorbeeld is een jongen van acht die zich elke keer als hij terug bij zijn moeder kwam moest omkleden omdat ‘papa en diens vriendin lelijke kleren kochten’. Of een moeder die de haren van haar dochter kort knipte uit angst voor de nieuwe partner van vader die kapster was. Zo krijgen kinderen in een conflictscheiding vaak een hoop te verduren. Kleren die worden stuk geknipt, kinderen die als postduif fungeren voor hun niet-pratende ouders, cadeautjes van de andere ouder die worden weggegooid en veel negatieve (vaak onjuiste) verhalen over de andere ouder.
Het is een mythe dat vermoedens van kindermishandeling in deze zaken vaak valse beschuldigingen zijn, en gedegen feitenonderzoek is daarom extra van belang. Echter staan de verhalen van ouders vaak lijnrecht tegenover elkaar en is het door de vele emoties en verwijten een hele klus om de feiten op een rij te krijgen, zeker omdat in de meerderheid van kindermishandelingszaken feitelijk bewijs ontbreekt. Gemeentes en hun zorgaanbieders bieden inmiddels verschillende opties aan (van Mediation trajecten tot begeleide omgangsregelingen en programma’s zoals ‘Kinderen uit de Knel’), om ouders te verleiden de eeuwige strijdbijl eens neer te leggen en het belang van hun kinderen voorop te stellen. Wat namelijk geen mythe is, is dat kinderen de aanhoudende ruzies wel degelijk meekrijgen en de schuld vaak bij zichzelf leggen, omdat ze de conflicten niet los kunnen zien van zichzelf.
Er wordt gelukkig steeds meer bekend over de instandhoudende factoren van conflictscheidingen, het voorkomen van partnergeweld in deze situaties en hoe de stem van het kind beter gehoord kan worden. Echter hebben we in ons land nog een lange weg te gaan, met name vanwege het gebrek aan wetenschappelijk onderbouwde interventies op het gebied van conflictscheidingen. Het wordt daarom hoog tijd om kennis te verspreiden, beter onderling af te stemmen en kinderen een prominentere rol te geven in dit geheel. Deze kinderen hebben namelijk het recht om, ondanks alle veranderingen, verhuizingen en samengestelde gezinnen die een scheiding vaak met zich meebrengt, veilig op te kunnen groeien. Een kindertijd die vooral in het teken staat van geliefd zijn, kunnen spelen en leren, en waarbij ze zich geen zorgen hoeven maken over de volgende ruzie van hun bekvechtende ouders, en 'of mama mijn haren wel mooi vindt', of dat 'papa wel eet als ik naar mama ga'.
Dit item is geschreven door Brenda van schrijverscollectief Kaf.
