Derdehands oorlogen

Wat doet oorlog met mensen? Er is een steeds kleinere groep Nederlanders die daar een echt antwoord op kan geven. Een steeds kleiner aantal heeft de Tweede Wereldoorlog bewust meegemaakt. Een aantal heeft in voormalig Indië gevochten. In Korea hebben 4748 Nederlandse militairen gediend. En daarna was er nog een relatief jongere generatie militairen die in allerhande VN-missies hebben gediend.

Zelf ben ik niet eens in militaire dienst geweest. Wel heb de overlevering van mijn ouders meegekregen. Zij waren kinderen toen de Tweede Wereldoorlog eindigde. Mijn moeder was wel duidelijk gevormd door die periode. Zij was in de winter van 1944 bedelend langs de boeren gegaan. Bij haar thuis had een Duitse soldaat zitten huilen omdat hij zijn vrouw en kinderen miste. Maar wat mijn moeder vooral had was een pure waardering voor alles wat de naoorlogse welvaart had gebracht en positivisme door de meest zware tijden heen.

Mijn vader heeft ook nog in Korea gevochten. Daar heeft hij nooit over gesproken. Ook niet over de Tweede Wereldoorlog, maar hij was waarschijnlijk ook vooral gevormd door Korea. Ik had dan ook geen fijne vader. Hij sprak geen gevoelens uit. Hij was keihard en feitelijk gewoon tiranniek. Ooit ben ik werkelijk in onbedaarlijk huilen uitgebarsten, toen iemand mij vroeg of ik ooit met mijn vader had geknuffeld. Toen was ik zelf al vader en kwam ik tot de conclusie dat ik het me niet kon herinneren.

Mijn moeder is (te vroeg) overleden, maar wel met al haar inmiddels volwassen kinderen rond haar sterfbed. Mijn vader is een aantal jaren later overleden. Zonder zijn kinderen. Pas veel later begreep ik waarom.

Nee. Ik weet ook niet wat oorlog is. Wel heeft mijn leven geschuurd aan de gevolgen van oorlog. Het heeft me toch deels gevormd en heeft me altijd nieuwsgierig gehouden. Nieuwsgierig naar wat mensen in een oorlog beweegt. De vraag waarom de één door en door slecht wordt en de ander een held. Waarom de één het leven blijft zoeken en de ander zich apathisch naar de slachtbank laat leiden. Waarom de één zich verzet en de ander zich door doodsangst laat verlammen.

Maar écht weten doe ik het dus niet. Mijn ervaringen zijn tweedehands. De invloed van oorlog op mijn leven is tweedehands. Ook al was die invloed in het geval van mijn vader ingrijpend.

In feite kan en mag ik daar ook alleen maar blij mee zijn. Ik woon mijn hele vijftig jaar al in een land waar oorlog en onderdrukking geen directe invloed op onze persoonlijke levens hebben.

Toch is oorlog nooit weggeweest. In 2015 woeden wereldwijd 41 gewapende conflicten. Wereldwijd zijn ruim 50 miljoen mensen op de vlucht. De 'officiële' wapenhandel in de wereld omvat jaarlijks 45 miljard euro. En er lijkt geen einde aan te komen.

Nederland kent inmiddels vele generaties die ondanks al deze ellende zelfs geen derdehandse ervaringen meer kennen. Enkel beelden van andermans oorlog op een laptop of smartphone. Beelden, gekleurd door degene die de beelden publiceert. Berichten geïnterpreteerd door mensen die nooit tweedehands ervaring hebben opgedaan. Derdehands oorlogen waar iedereen toch een mening over heeft.

Het lijkt me goed om weer tweedehands ervaringen vanuit de eerste hand op te gaan doen. Er is een nieuwe groep mensen in Nederland die het gewoon kan vertellen. Volgens mij worden we er allemaal betere mensen van als we gewoon eens gaan vragen wat oorlog nu echt met mensen doet.