Wat is het conservatisme?

In de reacties op mijn vorige column - zie hier - leek er wat onduidelijkheid te zijn over wat "progressief" en "conservatief" nou eigenlijk inhoudt. In deze column probeer ik een duidelijke uitleg te geven over het conservatisme. Wat houdt het precies in en waarom is het belangrijk?

Er zijn twee grote, belangrijke kerneigenschappen van het conservatisme. Deze kerneigenschappen bepalen hoe een conservatief denkt en waarom hij bepaalde beslissingen op dat moment neemt. Nee, blijven hangen in de tijd hoort niet bij die eigenschappen.

Als eerste is een conservatief tegen revoluties. Revoluties brengen zelden te weeg wat er eigenlijk beoogd was. Een goed voorbeeld is de Franse Revolutie. De ontwikkelingen naar een meer democratische macht waren toen al enkele jaren aan het spelen. De revolutie brak in volle kracht uit in 1789, maar Frankrijk is pas min of meer democratisch sinds 1875. In die bijna honderd jaar waren er meerdere bloedige revoluties, meerdere totalitaire heersers, meerdere schrikbewinden, ongelooflijke chaos en ontzettend veel doden. Al die chaos en ellende was niet nodig geweest, alle ontwikkelingen ervoor wezen er al op dat het volk meer inspraak zou krijgen. Wel op de langere termijn en niet meteen, zoals de revolutionairen wilden, maar wel zonder de hoeveelheid chaos die er nu mee gepaard ging. De VS, die in 1789 al min of meer democratisch werd, bewijst dat.

Als tweede is een conservatief ervan overtuigd dat er in elk mens een schaduwzijde is. Mensen zijn niet van zichzelf goed. Kleine vergrijpen, tweederde van de werknemers steelt papier en pennen van de baas, en grote, moord en doodslag, zijn aan de orde van de dag. Bijna iedereen werkt weleens zwart of werkt de belastingdienst op een andere manier tegen. Geloven in het goede van de mens is erg naief. Maar waarom heeft iedereen een schaduwzijde en wat houdt dat in?

De mens heeft 7 traditionele slechte drijfveren: hoogmoed, hebzucht, wellust, toorn, gulzigheid, afgunst en traagheid. De welbekende zeven hoofdzonden. De slechte kant van elke mens, waar zelfs de goede daden van zijn doordrongen. In mijn omgeving zie ik mensen die vluchtelingen helpen aan voedsel en onderdak, om daarna bij anderen te gaan opscheppen over hoe goed ze wel niet zijn. Ik zie verontwaardigde mensen die bang zijn dat ze minder geld krijgen van de overheid als die vluchtelingen geholpen worden. Ik zie mensen die keihard werken om werk te kunnen ontwijken. En natuurlijk zie ik in mijzelf ook een schaduwzijde. Juist daarom heb ik geen vertrouwen in de goedheid van de mens. Niet dat de mens puur slecht is, maar wel dat er altijd een schaduwzijde is waartegen opgetreden moet worden.

Dit zijn de twee kernpunten van het conservatisme. Daaromheen zitten natuurlijk nog een heleboel andere bijzaken, maar conservatieven kunnen onderling veel verschillen. Je hebt conservatieven die het liefst een nachtwakersstaat willen, maar ook conservatieven die graag een overheid zien die de burgers zekerheid biedt. Zoveel mensen, zoveel meningen. Zolang het maar niet gepaard gaat met revolutie, maar met evolutie en er rekening mee wordt gehouden dat elk mens een slecht kant heeft.