Aan het werk! Dwang of motivatie?
De nieuwe Participatiewet en de Wet werk en zekerheid en werkloosheid zijn een feit. Nog geen gemeente die écht weet wat ze nu precies moeten doen en toch barst de discussie over de diverse aanpakken alweer los. En natuurlijk heeft iedereen het beste wiel uitgevonden.
Eén van de pijlers van deze wetten blijft de absolute verantwoordelijkheid van de gemeente om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk te krijgen of anderszins een bijdrage aan de maatschappij te laten leveren. En daar hebben de verschillende gemeenten dus verschillende meningen over.
Op zich komt niemand er makkelijk vanaf. De meest linkse gemeente heeft simpelweg geen geld meer om ook maar het kleinste cadeautje weg te geven. Toch zijn nog er aardig wat verschillende invullingen van deze nieuwe wetgeving. Van in ieder geval nog een stukje redelijkheid tot aan keihard straffen. Van een beetje realiteitszin tot aan de meest belachelijke en onzinnige plannen.
In grote lijnen komt het neer op de vraag wat beter werkt: dwang of motivatie. Mijn stelling is dat beiden niet werken.
De gemeenten die dwang willen gebruiken, hebben als stelling dat iedereen werk kan vinden. Als je het de werkloze maar lastig zat maakt en zo veel mogelijk afpakt. Bezuinigingen op taken die de gemeenten van oudsher leverden, worden dan ineens ingevuld door bijstandsgerechtigden. Plantsoenendiensten, stadsreiniging of andere taken. Projectjes met bedrijven die het ook wel lekker vinden om voor héél weinig geld laaggeschoolde arbeid in te laten vullen. En als de bijstandsgerechtigde niet meewerkt? Zware kortingen tot volledig verlies van de uitkering. Dan komt het vanzelf wel goed met die lamzakken!
Andere gemeenten gaan meer uit van motivatie. Ook dan zitten er verplichte arbeid of taken aan vast, maar daar geeft men het mildere namen: ‘tegenprestatie’ of ‘participeren’. Met daar bovenop een heel pakket aan projectjes, samenwerkingsverbanden en vage cursussen. Langdurig werklozen moeten weer in een werkritme komen en nieuwe werklozen moeten zo rap mogelijk aan een baan worden geholpen via tijdelijke banen (lees: lapmiddelen). Een paar maandjes bij Post.nl en wie weet … wordt dat zomaar een vaste baan!
Nu zou je kunnen denken dat ik chargeer om weer eens lekker tegen de overheid aan te trappen. Maar dat is nu net de ellende! Dit is keihard de manier waarom de Nederlandse gemeenten het aan gaan pakken en daar zit geen enkele aangenaam verrassende uitzondering tussen!
Het probleem lijkt me helder. In onze meest welvarende perioden kende Nederland zo rond de 300.000 werklozen en konden we die uitkeringen nog makkelijk betalen ook. Nu zitten we met 630.000 werklozen en een economie die niet bijster veel lasten kan dragen. Als er nu voor zo’n 300.000 mensen banen waren en al die mensen weer voor de nodige productie zorgden, was het probleem opgelost.
Dwang of motivatie? Voor 630.000 werklozen zijn 100.000 vacatures beschikbaar. Die vacatures zijn grotendeels al jaren lastig in te vullen, omdat specifieke kennis en ervaring in Nederland ontbreekt. Gaat een uurtje schoffelen daar iets in betekenen? Honderd euro van een sociaal minimum afpakken? Een cursusje Linkedin? Een workshopje solliciteren? Koffie schenken in een bejaardenhuis? Post.nl aan goedkope arbeidskrachten helpen?
Nee! Alleen 300.000 banen helpen! En gerichte (om)scholing, waar je toch nog een paar jaar voor uit moet trekken. Niet twee nieuwe wetjes invoeren die feitelijk alleen bezuinigingen initiëren, maar nog niet het kleinste baantje scheppen.
Nee. Die banen kan de overheid ook niet scheppen. Maar wek dan niet de illusie dat je wél iets doet. Tienduizenden lokale ambtenaren hebben twee gedrochten van wetten vertaald naar een paar honderd lokale gedrochtjes. En eigenlijk hebben ze er alleen 80.000 ontslagen uit de zorgsector bij gecreëerd.
