Kutleenstelsel

Woensdagavond is de oefenavond van de band waarin ik speel. We oefenen in Musicon in Den Haag. Daar hebben ze oefenruimtes en een zaaltje met een toneel en een bar. Er spelen ook regelmatig bands en op woensdagavond is er ook altijd jammen.

Ik ben altijd ruim van tevoren aanwezig, drink dan wat en maak soms een praatje. Dit keer was Jenny er weer eens. Jenny had ik heel lang niet gezien. Een paar jaar geleden kwam ze regelmatig jammen, maar ineens was het afgelopen. Toen ze nog wel kwam, kletsten we vaak met elkaar, want hoewel ze zo'n vijftig jaar jonger is, heeft ze dezelfde humor als ik. Zwarte humor en dubbelzinnigheid. Ik had haar dus gemist en vroeg meteen waarom ze al die tijd niet was geweest.
'Druk, druk, druk', was haar antwoord
'Maar nu dus even niet?' vroeg ik, want ik was wel nieuwsgierig waarmee ze het dan zo druk had gehad.
'Nou, eigenlijk nog best wel, maar ik ben met mijn vriendin Sanne. Die gaat straks jammen en heeft bijna gesmeekt om mijn ondersteuning, want ze heeft nog nooit gejamd en is al een paar dagen zenuwachtig. En ik heb dus maar een gaatje vrijgemaakt.' Toen ze nog regelmatig kwam, zou ik beslist gevraagd hebben of ze voor mij ook nog een gaatje vrij had, maar ze zag er nu niet echt vrolijk uit, dus ik liet het maar na.

'Waar heb je het dan allemaal zo druk mee?' vroeg ik, nog steeds nieuwsgierig.
'Nou, met de studie vooral. Mijn master is ontzettend zwaar. Maar hoe zwaar ook, vrijdag ga ik beslist naar het Malieveld.' Jenny keek ineens strijdlustig.
'Naar het Malieveld?' vroeg ik, 'Ga je demonstreren dan?' Dat bleek inderdaad het geval.
'Het kabinet heeft met VVD, PvdA, D66 en GroenLinks afspraken gemaakt over een nieuw stelsel van studiefinanciering. Het zogenaamde leenstelsel. Dat stelsel is echt zwaar kut. Dat moet van tafel en daarom gaan we met z'n allen naar het Malieveld.' Ik snapte het, maar één ding snapte ik niet.
'Nou, ik weet er niet echt veel van, maar D66 staat bekend om de inspanningen ten behoeve van het onderwijs. Dat is al heel erg lang een speerpunt voor die partij. Dan is het dus wel vreemd dat jullie het plan totaal niet zien zitten.'
'Ja, dat snap ik ook niet goed. Ze hebben zich, net als GroenLinks, vast laten paaien door de belofte dat het geld weer in het onderwijs wordt gestoken, maar dat horen we al jaren en er is nog nooit iets van terecht gekomen.' Ik dacht dat ze daar wel eens een punt kon hebben, maar wilde nog wel even doorgaan op het onderwerp, want dan kon ik er misschien een column over schrijven.
'Wat is eigenlijk precies het verschil tussen die studiefinanciering die er was en dat leenstelsel dat er nu komt?' vroeg ik daarom.
'De studiefinanciering is goed en het leenstelsel is kut.' Daar schoot ik niet veel mee op. Maar Jenny had dat zelf ook al bedacht. Ze schoot in de lach en ging er toch maar verder op in.

'Voor mij maakt het niet uit, want het is voor starters, maar studenten zoals ik en een vriendin van me gaan dat verschil heel erg merken. Een studiefinanciering bestaat uit een basisbeurs, een aanvullende beurs, een ov-kaart en een lening. De basisbeurs en ov-kaart was voor iedereen, de aanvullende beurs en lening moest je aanvragen. De opleiding werd bij de studiefinanciering door drie partijen betaald: het DUO, je ouders en jijzelf. Konden je ouders niet aan de financiering meebetalen dan kon je de aanvullende beurs aanvragen. Je kon zelf meebetalen door bijvoorbeeld een bijbaantje te nemen. Ook de basisbeurs was in principe een persoonlijke lening. Het werd pas een gift als je het diploma binnen tien jaar haalde. De waarde van je diploma was bepalend voor de hoeveelheid van de basisbeurs die een gift werd. Haalde je geen diploma, dan moest je alles terugbetalen en mocht je alleen de eerste vijf maanden van de aanvullende beurs houden. Je moest de hele studiefinanciering binnen tien jaar opgebruiken. Terugbetalen moest binnen vijftien jaar.' Jenny hield even haar mond. Ik keek op de klok en zag dat ik nog een halfuur had voor we begonnen met het oefenen. De anderen waren er nog niet. Ik bood Jenny dus maar een drankje aan, dan kon ze haar keel een beetje smeren. Toen ze haar droge witte wijn had, ging ze verder met haar verhaal.

'Neem nu een startende student in mijn situatie. Mijn ouders verdienen allebei behoorlijk. Daarom kom ik niet in aanmerking voor een aanvullende beurs. Maar ze betalen zeer weinig mee aan mijn studie, omdat ik ook nog een studerende broer heb en een zus die nog gaat studeren. Bovendien zijn ze gescheiden en hebben dus dubbele lasten. Ik zou dan een bijbaantje kunnen nemen, maar dat zit er door de zwaarte van de studie echt niet in. Ik moet nog zes jaar studeren en dus zou ik bij het leenstelsel een enorme schuld opbouwen. Die schuld zal het moeilijker maken om bijvoorbeeld een hypotheek te krijgen. Ik zou dus enorm veel moeten lenen of weer thuis moeten gaan wonen.
Mijn vriendin heeft zich de hele studie volledig naar de kloten gewerkt, omdat haar ouders nog zes kinderen hadden en dus niet konden bijdragen. Ze heeft het met allerlei weekend- en nachtbaantjes gered zonder lening, maar dat zou zonder de stufi niet hebben gekund. Voor haar zou het dan ook einde studie zijn geweest. Zoals zij en ik zijn er heel erg veel in Nederland. Veel meer dan men in Den Haag denkt. Je kunt niet zomaar zeggen dat rijke ouders meer betalen en arme ouders minder. Dat zie je aan onze situatie.' Jenny was weer hard aan een pauze toe. Bovendien waren de overige bandleden er ook. Dus we gingen oefenen, maar ik wilde nog wel even verder gaan over het onderwerp en dus vroeg ik of ze na het oefenen nog even wat met me wilde drinken. Dat wilde ze heel graag.

Ik had een biertje besteld en voor Jenny weer een droge witte wijn. Ik had nog wel even over het onderwerp nagedacht en vroeg daarom of het nou zo erg was dat er een hoge schuld kwam. Na de studie gingen de studenten toch heel veel verdienen? Jenny moest lachen.
'Dat denk je maar. Het wordt juist een probleem.' Ik snapte het niet direct, maar Jenny legde het uit.
'Ten eerste is de banenmarkt voor afgestudeerden nu al erg schaars.' Ik dacht meteen aan een verhaal van een zwager van me. Die heeft een lampenfabriek en kreeg onlangs een afgestudeerde student die bij hem gewoon lampenkappen wilde komen maken, omdat hij geen baan kon vinden in de richting waarin hij was afgestudeerd. Maar Jenny was nog niet klaar.
'Als je afgestudeerd bent, kom je vaak terecht in onbetaald werk, internship, stage
of een zwikje tijdelijke baantjes en vaak ver onder je niveau.' Ik bedacht dat het laatste zelfs niet altijd opging, want mijn zwager had juist daarom die student niet aangenomen. Jenny had een slokje wijn genomen en vervolgde haar verhaal.

'Ze hoeven dan bij het leenstelsel niet meteen af te betalen, omdat ze niet genoeg verdienen, maar de rente loopt wel lekker door. Maar er is nog iets. Je zult zien dat studenten niet meer gaan kiezen voor lerarenopleidingen of zorgopleidingen, want in een baan in die richtingen verdien je niet zo erg veel en dan is het niet fijn om zo'n torenhoge schuld op te bouwen. Want de schuld is vele malen hoger dan bij de studiefinanciering. Studenten zullen dus eerder kiezen voor een richting waarin wel genoeg is te verdienen en dan maar afwachten of er ook een baantje in is. Dat kan toch nooit de bedoeling zijn van D66 en GroenLinks?' Ik was het met haar eens, maar er schoot me nog iets te binnen.
'Ik heb wel gelezen dat er mensen zijn die zeggen dat studenten nu minder lui gaan doen en hun bul eindelijk binnen een redelijk aantal jaren gaan halen. ' De stoom kwam bijna uit Jenny's oren.
'Dat is helemaal een achterlijk argument. Natuurlijk zullen er wel luie studenten zijn, maar ik werk me tien slagen in de rondte en de studenten die ik ken ook. Het is gewoon generaliseren wat die mensen doen.' Daar kon ze wel eens gelijk in hebben.
'In ieder geval ben ik blij dat ik geen student ben', zei ik lachend, 'Ik wens jullie in ieder geval veel succes op het Malieveld.' Jenny lachte weer erg lief.
'Ik vind het juist jammer dat jij geen student bent', zei ze schalks. Ineens vond ik het ook jammer dat ik geen student was.