Alias

"Wat ben je laat?" "Ja, ik ging nog even een biertje drinken met Kaas." "Ah, was het leuk? Hoe is het met 'm?"

Op die manier zou ik best thuis kunnen komen van mijn werk en dat gebeurt dan ook nog wel eens. Kaas is de bijnaam van een collega van me met wie ik inmiddels bevriend ben geraakt. Ik spreek hem maar zelden zo aan, maar mijn vrouw en ik hebben het consequent over 'Kaas' als hij ter sprake komt. Voor buitenstaanders klinkt dat vast idioot. Maar ach, voor buitenstaanders is wel meer idioot. Wat buitenstaanders doen of zeggen vinden wij dan weer vaak idioot.

Het heeft wel wat intiems, die bijnamen voor personen. Soms ook wel wat absurds. "Haal jij Pizza uit bed?" Dat is onze jongste zoon en nee, natuurlijk heet hij zo niet echt. "Is De Koster al thuis?" De Koster is onze oudste zoon en ook hij heeft in het dagelijks leven gewoon een normale naam. Geen idee meer hoe we bij die bijnamen zijn gekomen, maar ze zijn hier thuis volledig ingeburgerd. Het is een soort traditie van het huis.

Buitenshuis gaat de knop om en dan blijven die bijnamen ineens achterwege. Dan noemen we weer iedereen bij zijn eigen naam. Bijnamen zijn voor binnen de muren van ons huis. Dat houdt de taal intiem.

Het zijn ook eigenlijk altijd de sympathieke mensen die een bijnaam krijgen. Dat zal er vast mee te maken hebben dat we in intieme sfeer natuurlijk liever over leuke mensen praten dan over klootzakken. Aan klootzakken en klotewijven gaat al te veel tijd verloren.

Mensen over wie we geen mening hebben krijgen sowieso geen bijnaam. Politici noemen we dus bijvoorbeeld gewoon bij hun achternaam. We vinden niks van politici. Ja, we zijn het natuurlijk met ze eens of niet, maar over de personen zelf hebben we vrijwel nooit een mening. In sommige gevallen vinden we hun opvattingen onnozel en soms zelfs verwerpelijk, maar het blijven maar opvattingen. Ook voor Wilders hebben we dus geen andere aanduiding dan hoe hij nu eenmaal heet. Rutte, zelfde verhaal.

Ook over collega's heb ik het doorgaans gewoon met hun naam of functie. Tenzij ze dus tot de vrienden- of kennissenkring zijn gaan behoren, want dan krijgen ze al snel een bijnaam. Het ontstaan van die bijnaam vindt volstrekt willekeurig plaats. Iets met het uiterlijk, iets met de manier van spreken, iets met een bepaalde gewoonte; het kan echt alles zijn. Net wat goed klinkt.

Bijnamen gebruiken getuigt van een goede sfeer en zorgeloosheid. Je kunt geen ruzie maken over De Kapitein, Rooie of Pakman. Dat klinkt echt niet. Bijnamen gaan gepaard met gezelligheid en opgewektheid. Met huiselijke intimiteit. Allemaal positieve zaken. De sfeer is duidelijk goed als er bijnamen gebruikt worden.

Nou... Ik weet toch één uitzondering. Als mijn vrouw thuiskomt met de opmerking: "Jammer, die smerige tyfushoer is nog steeds niet dood", dan weet ik precies wie ze tegen is gekomen, maar er wordt daarna meer met geen woord over gesproken. Dat is een nog relatief jonge traditie van het huis.