Held of overloper?

Iedere zondagmorgen deel ik als Het Zondags Orakel mijn gedachtekronkels over een column of columns van de afgelopen week. Voor de goede orde: ik heb niet altijd gelijk. Ik heb wel altijd een mening.

Vandaag over helden en verraders.

Klokkenluiden, helemaal voor niets – Asics
Weinig zaken zijn zo omstreden als het begrip 'klokkenluiders'. Helden, verraders, verklikkers of strijders voor de waarheid? Of toch een beetje fantasten? Het grootste probleem blijft dat het maar net is aan welke kant je staat. Maar ook de motivaties van een klokkenluider zelf spelen mee. Een eenduidige omschrijving voor een klokkenluider en zijn oprechte drijfveren zul je nooit kunnen bepalen.

Het eenvoudigste voorbeeld is een klokkenluider in het bedrijfsleven. Hij ontdekt dat zijn bedrijf zaken verduistert of de belasting oplicht. Dat er dubbele boekhoudingen worden gehanteerd. De klokkenluider krijgt deze zaken blijkbaar niet anoniem naar buiten en zal dan op een zeker moment volledige openheid moeten geven. Inclusief zijn eigen naam en zijn eventuele eigen betrokkenheid.

Nu wil ik graag de nobelheid van zijn motivaties geloven. Maar in hoeverre was hij er dan inderdaad zelf bij betrokken? Was het geen zelfbescherming? Hoe kan het dat een bewijsbare overtreding van de wet niet op een andere manier naar buiten kan worden gebracht? Sluis een kopie van een verdachte boekhouding door naar een goede journalist, en het ligt ook op straat. Al die vragen die ik hier stel, kunnen evenzogoed betekenen dat het puur eigenbelang was. Als de klokkenluider er niet zelf mee naar buiten kwam, kon hij zelf wel eens goed de lul zijn als een ander het had gedaan.
Strafvermindering als beloning voor zijn bekentenissen?

Ik beweer niet dat dit altijd zo is. Het bestaan van die onzekerheden vragen echter wel degelijk om voorzichtigheid.

Dit wordt complexer als klokkenluiders vanuit een overheid, geheime diensten of het leger met onthullingen komen. Dan komen discutabele motivaties tegenover discutabele landsbelangen te staan. Als het fout is, is het fout en dan is het ook goed dat het openbaar wordt. Maar bepaalt één persoon dan wat fout is? Bepaalt één persoon welke informatie naar buiten mag en kan komen, zonder dat dit een compleet land schaadt? En kan dit dan opnieuw echt niet anoniem?

Als ik al die berichten over zo'n Snowden lees, krijg ik de indruk dat die kerel toch wel heel erg graag in de publiciteit komt. We zullen het nooit zeker weten, maar ik twijfel. WikiLeaks werd al aardig gevuld door anonieme hackers. Had Snowden niet gewoon anoniem een paar wachtwoordjes door kunnen spelen, om de hackers verder hun gang te laten gaan? Vertrouw ik die Julian Assange en zijn legertje hackers eigenlijk wel?

En wanneer is een lekkende medewerker van een geheime dienst een klokkenluider en wanneer een spion?

In het geval van Bradley Manning wil ik nog graag aannemen dat hij vanuit pure afschuw documenten lekte. Maar bij hem heb ik ook niet het idee dat hij ontdekt wilde worden. Hij is simpelweg betrapt, toen de gelekte documenten bij WikiLeaks terechtkwamen.

Klokkenluiders. Het is verleidelijk om ze altijd maar als helden te zien. Ik denk dat  Bradley Manning ook wel een held is. Maar is het een zekerheid? Overheden kunnen vanuit eigenbelang liegen dat ze barsten. Maar die puur menselijke eigenschap kan een klokkenluider ook hebben.

Als je interesse hebt, stuur dan een column van jouw hand naar Zonnetje40. Of stuur een PM. Je krijgt z.s.m. een reactie.

Eindredactie FOK!columns