Het verlies van Joel

Let op!! Dit stuk bevat heel veel spoilers. Verder lezen is jouw eigen keuze!!

In Naughty Dog’s nieuwste speel je met Joel, een stoïcijnse oude man die in eerste instantie niets met Ellie, het koppige kleine meisje waarmee hij zit opgescheept, te maken wil hebben. Hun persoonlijkheden leveren een fantastisch verhaal op, inclusief fijne personageontwikkelingen en gedachtes uit een vergane toekomst over het leven van nu.

 Als The Last of Us één ding goed heeft gedaan, dan is dat wel het vertellen van een steengoed verhaal. Niet alleen brengt je dat langs allerlei verschillende locaties, die een handjevol puzzels en veel te verzamelen spullen herbergen, maar geeft ons ook een gegeven waarvan je daadwerkelijk wil weten hoe dat afloopt. Vlak nadat de paniek losbarst – iedereen in Noord-Amerika weet inmiddels dat er een levensgevaarlijk virus is uitgebroken –  en Joel en z’n dochter op de vlucht slaan, wordt Sarah geraakt door de kogels van een soldaat die opdracht heeft gekregen hen neer te schieten.

Op dat moment vallen Joel en Sarah op de grond en proberen ze weg te komen van die soldaat, die op ineens een kogel door z’n kop krijgt. Even lijkt er niets aan de hand, maar dan hoort Joel Sarah huilen en lastig ademhalen tegelijk. Het zal toch niet..? Joel rent naar Sarah en die blijkt dodelijk verwond door de kogels in haar buik. Zelf mag ik dan geen kinderen hebben, ik kreeg er toch een brok van in m’n keel. De emoties leken levensecht en dat heeft het te danken aan de fenomenaal geanimeerde scène en evenzo geweldige voice-acting. Ik had nog nooit zoiets gezien in games.

Joel pakt Sarah op en langzaamaan sterft het jonge meisje in zijn armen. Joel weet ondertussen niet waar hij het zoeken moet. Zwart beeld. Als speler word je opgezadeld met een naar gevoel van verlies en dan heb je nog maar een kwartiertje gespeeld. Het is één van de meest indrukwekkende openingen die ik ooit heb meegemaakt in een videospel en later blijkt dit begin nog krachtiger door de afronding van het verhaal. Maar voor we zo ver zijn, gebeuren er nog een hoop dingen. Opeens is het twintig jaar later en is Joel één van de laatste normale mensen die nog in leven is.

Niet lang daarna zie je Joel opgescheept worden met Ellie, een bijzonder meisje. Ze blijkt immuun voor het virus en kan zodoende ook niet veranderen in een mutant. Ze is dus van levensbelang: van haar bloed kan immers een tegengif worden gemaakt. Joel krijgt dan ook de taak om haar, tegen willens in, in een bezet ziekenhuis te krijgen. Hij ziet het echter helemaal niet zitten en blijft ook behoorlijk afstandelijk tegenover Ellie. Hij wil niets over z’n verleden zeggen en alles wat zij te melden heeft, wimpelt-ie een beetje af. Totdat Ellie er gek van wordt en dat duidelijk uitspreekt.

Vanaf dat punt zie je niet meteen dat Joel zich anders tegenover haar begint op te stellen, maar langzaamaan verandert er wel iets. De twee wisselen wat verhalen uit en naarmate de tijd vordert – we zijn inmiddels bijna een jaar verder – groeien beide personages in al hun koppigheid naar elkaar toe. De vaderrol die Joel plots was kwijtgeraakt, eigent hij zich op een gegeven moment weer toe. De twee spreken af om, na het avontuur, samen te gaan zingen (Joel had aangegeven zanger te willen worden vroeger) of Ellie te leren zwemmen (want dat heeft ze nooit geleerd).

De band is zichtbaar aanwezig. Ze luisteren naar elkaar. En op een gegeven moment komen Ellie en Joel aan bij een universiteit, waar mogelijk mensen zouden zitten die hen zouden kunnen helpen. Daar vraagt Ellie wat een universiteit is en Joel legt uit dat het een plaats is waar mensen zichzelf vinden. En waar ze bedenken wat ze met de rest van hun leven willen doen. Ellie denkt dan hardop: “Bedenken wat ze met hun leven willen doen…” Een subtiele verwijzing naar het heden, waarin opgeblazen verdeeldheid heerst en waar een deel eigenlijk in ongekende vrijheid leeft.

Vrijheid die Ellie niet kent dus. Ze was oprecht verbaasd over het feit dat er dus een tijd was waarin mensen konden gaan en staan waar ze wilden, zonder eigenlijk echte obstakels te hebben. Wat nou, ‘ik heb het zo zwaar, want ik heb drie tentamens in een week’? Wacht maar tot de wereld vergaan is en je elke dag moet strijden om de maan de zon te zien aftikken. Dat klinkt zo heel overdreven, maar is wel aan de orde van de dag in het leven van Ellie. En die koppeling naar ons heden is wat haar verwondering zo ontzettend sterk maakt.

Maar wat je er verder in terugziet, is dat Joel dus bereid is om meer over zijn verleden te vertellen. The Last of Us begint gewoon ergens in zijn leven (waarschijnlijk een jaar of 25 of dertig) en je weet eigenlijk niets van hem. Die kleine momenten waarop Joel en Ellie gesprekken voeren worden daardoor steeds waardevoller, omdat je meer inzicht krijgt in zijn psyche. Joel begint echt om Ellie te geven en vice versa. Op een gegeven moment komt Joel bijna te overlijden en je ziet Ellie daarmee worstelen. Genoeg motivatie voor haar om er alles aan te willen doen om hem beter te maken.

Maar in haar poging om dat te doen, wordt ze gevangen genomen en moet de zieke Joel op pad om haar te redden. Ook hier zie je duidelijk dat hij in een emotionele staat verkeerd en letterlijk als een idioot gevangen genomen tegenstanders om het leven brengt. Alsof hij van binnen is geknapt. Het moment dat de twee elkaar weer zien is dan ook behoorlijk emotioneel; allebei zijn ze zichtbaar aangeslagen – alsof een vader zijn verloren dochter heeft teruggevonden.

Op dat thema gaat The Last of Us in het slotstuk door en zien we dat Joels vadergevoelens de overhand krijgen en dat zijn rationele besluitvorming ondermijnt. Aan het einde krijgt hij namelijk de keuze om de mensheid of Ellie te redden en hij kiest voor de tweede. Als Ellie hem op een gegeven moment vraagt waarom zij niet is gebruikt voor een tegengif, dan legt Joel haar uit dat er meerdere mensen immuun zijn en dat ze haar wel konden sparen. Leugens zijn het, maar dat weet Ellie niet. Ellie moest namelijk gedood worden om het tegengif te verkrijgen, aangezien er in haar hersenen gesneden moest worden. Dat wilde Joel ten koste van alles voorkomen.

Toch heeft Ellie nog even haar twijfels en ze vraagt Joel om te zweren dat het waar is wat hij gezegd heeft. Zo egoïstisch als Joel dan blijkt, zweert hij dat. Maar zijn gedrag is verklaarbaar: hij mag dan wel de mensheid naar de verdoemenis hebben geholpen, hij heeft er wel een nieuw dochterfiguur voor in de plaats gekregen. Uiteindelijk is dat waar The Last of Us om draait: om het verlies van Joel en hoe hij daar mee is omgaat. Een personageontwikkeling waar je u tegen zegt, omdat het van ver moest komen. Een sterker einde had het spel dan ook niet kunnen hebben.