MOORD EN BRAND!

Zoals ik vorige week schreef, zijn de eerste gebouwen die je onmiskenbaar wolkenkrabber kunt noemen, neergezet in de jaren 1890 door de grote mediamagnaten van destijds. Dat deden zij in het kader van een vrij letterlijk genomen wedstrijdje ver pissen. Het adagio 'hoe belangrijker je bent, hoe enormer je gebouw' geldt tot op de dag van vandaag. Daarom verschenen er in no-time vanaf 1889 nieuwe wolkenkrabbers, en/of werden er een zo groot mogelijk aantal verdiepingen (met staalkooiconstructie) bovenop de bestaande panden gebouwd. 

Hoe konden die kranten dat dan betalen? Het antwoord is zowel simpel als uitgebreid: doordat ze op een succesvolle wijze journalistiek veranderden van de stijve 19e-eeuwse artikelen en opmaak tot de uitbundige hedendaagse stijl van enorme koppen, korte zinnen en alinea's, foto's bij de vleet en zo veel mogelijk kleur.

NRC bracht in het jaar 2000 een boek uit met de 20e eeuw in krantenpagina's. Van elk jaar was de voorpagina over de belangrijkste nieuwsgebeurtenis gekozen. Als elfjarige vond ik het fascinerend om al die pagina's te lezen en dat is nog steeds zo. Niet alleen de artikelen van toen over gebeurtenissen van de dag ervoor wekken de interesse, maar vooral ook de ontwikkeling van de lay-out zelf.

Pulitzer, zelf een Hongaarse immigrant, zag bij aankomst in Amerika dat veel immigranten hun eigen getto's bewoonden, met hun eigen kranten, winkels, amusement enzovoorts. Dit kwam onder andere doordat de informatiebronnen van destijds Statige Kranten waren – elke pagina één en al tekst, geen grote koppen, geen plaatjes, niets. De titels van de artikelen bestonden vaak uit een hele zin, de artikelen zelf werden vrij willekeurig geschreven – vaak chronologisch.

De omgekeerde piramide
Wij zijn gewend aan de zogeheten omgekeerde piramidestructuur. Nieuws vertelt je in de kop het nieuws zelf, met in de eerste paar zinnen een samenvatting van het nieuws en dan in elke alinea eronder steeds minder belangrijke zaken die als achtergrondinformatie dienen. Voorbeeld? Nou ja, elk krantenartikel is mogelijk, kijkt u zelf maar. Ze worden zo geschreven omdat op die manier artikelen makkelijker kunnen worden ingekort. Je knipt de onderste alinea's er eventueel af (die meer informatie geven over wat er daarboven is verteld), maar houdt daarmee de allerbelangrijkste informatie behouden (want daar begin je mee).

Destijds was die structuur er nog nauwelijks. Lange zinnen, Victoriaans woordgebruik, minuscule lettertjes, enorme blokken tekst en Het Echte Nieuws lag vaak verscholen achterin de duizenden woorden tellende artikelen. Erg frustrerend en niet erg nuttig voor die miljoenen nauwelijks Engels sprekende immigranten. Pulitzer, u raadt het al, veranderde dit.

Achteraf noemen we het Yellow Journalism – de verandering van de 'oude' naar de 'nieuwe' stijl. Dat ging niet van de ene dag op de andere maar het maakte Pulitzer wel steeds rijker. Van ruwweg 1850 tot 1920-30 werden kranten voornamelijk verkocht door 'news boys' of 'newsies', (vaak wees)jongetjes vanaf een jaar of zes, zeven, tot een jaar of twintig, vijfentwintig, die op de hoeken van elke straat, bij bruggen en parken, appartementencomplexen en kantoorgebouwen de headlines van zich afschreeuwden.

DODELIJK INFERNO BROADWAY!
De jongens kochten zélf kranten tegen inkoopprijs bij de uitgeefpunten en mochten niet-verkochte exemplaren niet retourneren. Ze waren meestal arm en konden vaak slecht lezen door een gebrek aan genoten onderwijs. Voor het gemak van déze jongens, dus, alsook dat van de eerder genoemde immigranten, werd stukje bij beetje de pers sensationeler, simpeler, makkelijker te begrijpen. Kort door de bocht gesteld: “Uitslaande Brand in Historisch Pand Broadway Vernielde Gisteravond Meerdere Omringende Panden en Eiste de Levens van Zeker Vijf Inwoners” wordt “DODELIJK INFERNO BROADWAY!”, “Bezoek Minister-President aan Koninkrijk der Nederlanden Opgeschort Wegens Onverwacht Hevige Protesten Tegen het Huidige Regeringsbeleid” wordt “HOLLANDERS VERJAGEN PM!”

Al die veranderingen, inclusief de introductie van de eerste vierkleurenpersen zorgden voor een verhoogde oplage waarmee de wolkenkrabbers aan Park Row konden worden bekostigd. Later zou de New York Times uit haar pand aan die straat groeien, om in 1903 op de hoek van Broadway en 42nd Street het Times Building neer te zetten – zie de foto hierboven voor 2005 vs. 1905. Sindsdien staat dat plein bekend als Times Square en tegenwoordig is de wolkenkrabber niet langer bewoond maar wordt elke vierkante centimeter verhuurd om gevuld te worden met flitsende reclame. De jaarlijkse opbrengst daarvan loopt in de tientallen miljoenen. Een jaar eerder werd op Fifth Avenue het gelijkende en even fameuze Flatiron Building neergezet. 

Oorlog
Terug naar de newsies. De Spaans-Amerikaanse oorlog van 1898 deed de krantenverkoop explosief stijgen, zoals heden ten dage oorlogen, in elk geval in het begin ervan nog steeds groot nieuws zijn. Vanwege de extra verkoop werd de inkoopprijs voor newsies verhoogd door praktisch alle kranten van New York en omringende steden. Het leger newsies, vijf- tot tienduizend jongens tellend, betaalde in plaats van 50 cent per 100 kranten, tijdelijk 60 cent. De extra verkopen maakten deze verhoging meer dan goed.

Toen in 1899 de oorlog voorbij was en de verkopen weer inzakten, verlaagden de meeste kranten het inkooptarief terug naar 50 cent per 100. De kranten van Park Row-magnaten Hearst en Pulitzer, de New York Observer en New York World, weigerden dit echter. De newsies, die vaak als wezen voor zichzelf moesten zorgen en van de opbrengst hun bedhuur en eten moesten bekostigen, verhongerden en verpauperden daardoor met de dag een beetje meer. Op een mooie julidag in dat jaar vonden ze het welletjes.

Newsies staken
Er brak een staking uit. De tot dusver compleet ongeorganiseerde bende kinderen riep haar eigen vakbond uit en groeide als een olievlek uit over de stad, tot op het punt dat de krantenverkopen inzakten met ruim 70 procent. De oplage van de World was in één week ingezakt van 400.000 naar rond de 150.000. De beoogde kortetermijnwinst door het uitknijpen van newsies werd dus tenietgedaan door de totaal onverwachte effectiviteit van hun staking.

Andere kranten zoals de Times die niet werden geraakt door de staking vonden het bijzonder amusant en schreven de kranten er dan ook vol over. Daarom kunnen we tot op de dag van vandaag nog lezen hoe de staking van dag tot dag verliep, hoe van de nog wel kranten verkopende stakingbrekers overal in de stad hun kranten werden afgepakt (behalve vrouwen, die door de jongens galant alleen gelaten werden), tot de interne discussies bij vergaderingen in panden die tot de nok toe werden gevuld met “zeeën van jonge jongens”. Bij die vergaderingen stonden er dan ook nog duizenden jongetjes buiten, omdat de gratis toegankelijke panden van de stad de enorme massa stakers niet aankonden.

Het geheel staat zoals gezegd extreem gedetailleerd (en bijzonder humoristisch geschreven) opgetekend in de voor iedereen toegankelijke archieven van de NY Times. Zie de link in de alinea hiervoor en het artikel hieronder. De jongens kregen niet alleen hun zin na minder dan twee weken, het voorval brak ook nationaal de discussie open over de levens- en arbeidsomstandigheden van de werkende kinderen. Uiteindelijk zou kinderarbeid vanzelfsprekend verboden worden.

Christian 'Newsie' Bale
Indien u wellicht een wat makkelijker verteerbare bron wenst aangaande de Newspaper Boy Strike van 1899, kunt u ook de film Newsies uit 1992 bekijken. Een jonge Christian Bale speelt de hoofdrol in een Disney-musical die vrij trouw blijft aan het verhaal. Saillant detail is dat, hoewel Bale zich moeiteloos een weg lijkt te zingen en dansen door die stakingswereld van een eeuw geleden, hij achteraf aangaf een bloedhekel aan deze rol en film te hebben gehad.

Hij tekende naar eigen zeggen bij Disney voor een drama. Op de set verschenen was het ineens een musical geworden, dit terwijl hij werkelijk nooit ook maar een seconde had overwogen om in een musical te spelen. De jaren erna was het voor hem vrij lastig om in Hollywood het imago van jonge musicalartiest af te schudden – het duurde een tijd voor hij weer de actie- en thrillerrollen aangeboden kreeg die hij als acteur ambieerde.

Hij doet het echter uitstekend; de liedjes zijn goed geschreven, het plot is wat cliché maar hartverwarmend tegelijk. Het is een aanrader voor eenieder die geïnteresseerd is in de vroege carrière van Christian Bale, in het New York van een eeuw geleden, in Yellow Press Journalism, in de Newsboy Strike en in de algehele ontwikkelingen die leidden tot een verbod op kinderarbeid.