"Deutschland über alles"

Hitler verpest het 70 jaar na dato nog steeds voor de huidige Duitsers, dat blijkt ook dit EK weer. Op mijn werk hadden verschillende afdelingen de werkplekken oranje versierd, inclusief werkelijk honderden ballonnen. Puur om te stangen had toen één van de teamleiders gekozen voor Duitse versieringen: vernuftig werden drie kleuren ballonnen besteld, vlaggen uitgeprint en enorme bordkartonnen bierpullen gefabriceerd, al met al een jolige bedoening. 
     De tekst “Deutschland über alles” werd echter gewogen en te licht bevonden door verschillende collega's. Natuurlijk zijn nazi's, de Holocaust en Duits imperialisme dingen die we nooit meer mogen vergeten, maar dat wil niet zeggen dat de term “Deutschland über alles” nog steeds een Gleichschaltung met WO2 verdient, in een tijd waarin zelfs de Hitlerjeugd van toen, nu hoogbejaard op het sterfbed ligt.

Ja, de eerste twee coupletten worden sinds de oorlog niet meer gezongen om het gevoelige karakter, maar na zeventig jaar moet die link toch eindelijk weleens níet direct gemaakt hoeven worden, zeker bij een (theoretisch) a-politieke bezigheid als sport. Wie stopt met refereren aan Duitse geschiedenis bij 1933, heeft zich klaarblijkelijk niet voldoende geïnteresseerd voor de honderden jaren van Duitse culturele en filosofische Verlichting ervóór.
     De wereldwijd bekende Duitstalige componist Joseph Haydn schreef in 1797 de muziek van het Deutschlandlied, in een tijd waarin de Britten liederen zongen met “Rule, Britannia, Britannia rule the waves” en “Wider and wider shall thy bounds be set”, Nederlands hoop en glorie tot uiting werd gebracht in de volksliederlijke woorden “Wien Neêrlands bloed door d'aad'ren vloeit, van vreemde smetten vrij, (…) verheff' de zang als wij”, de Amerikanen zongen over “bombs bursting in air”, en de Fransen al helemaal letterlijk om het bloed van hun vijanden schreeuwden in hun nationale hymne.

Te midden van al dat volksliedgeweld is er het vredevolle volkslied van Duitsland, of breder, daar waar Duits werd gesproken, een gebied dat toen al ruim duizend jaar van het huidige Letland tot Zwitserland uitstrekte, van Straatsburg tot huidig Slowakije. Samen met Oostenrijk-Hongarije was de (latere) Duitse statenbond feitelijk de economische en culturele ruggengraat van Europa – van Mozart, Bach en Beethoven tot Haydn, Strauss en Wagner.
     “Über” wordt tegenwoordig veel te letterlijk opgevat als "gaat iedereen veroveren", terwijl het niet veel meer betekent in dit verband dan “boven”: als dit niet mag, is “Oranje boven, leve de koningin” hypocriet als maar zijn kan. Waar zingt het lied over? Niet een Hitler-achtige overheersing, maar over “Duitsland, dat als het gaat om bescherming en trouw, boven alles in de wereld broederlijk samenhoudt” en “Duitse vrouwen, trouw, wijn en zang dienen hun mooie klank over de wereld te houden, om ons tot edele daden te inspireren, ons ganse leven lang.”

En juist die coupletten, even eervol als het wel toegestane “eenheid, recht en vrijheid zijn voor het Duitse vaderland onderpand voor geluk, laat ons daar allen naar streven, broederlijk, met hart en hand”, zijn (door de Geallieerde bezetter, niet Duitsland zelf) verboten. Worden, hoewel in Duitsland minder dan in Nederland, nog steeds verkeerd met WO2 geassocieerd. Het Deutschlandlied is een vredevolle uiting van realistische vaderlandsliefde. Van het Heilige Roomse Rijk tot de Bundesrepublik werd er door Duitstaligen hard gewerkt, vernuftig gedacht, economisch gegroeid en cultureel bijgedragen.
     “De vlag in stok, de rijen dicht gesloten, SA marcheert met moedige, vaste stap” is inderdaad het nazi-partijlied. De nazi's mochten echter wíllen dat ze gelinkt worden aan Deutschland über alles, één van de mooiste Europese volksliederen van één van de meest waardevolle componisten van onze continentale geschiedenis.

In de negentiende eeuw werd veel meer prachtige muziek geschreven. Ook “Was ist dem Deutschen Vaterland?” dat in 1813 een vroege oproep tot Duitse unificatie deed met prachtige begeleidingsmuziek, kán onnodig met WO2 besmeurd worden, maar heeft er door de honderddertig jaar ertussen nu eenmaal niets mee te maken. “Wat is het vaderland van een Duitser? Noem me dat land eindelijk. Zo ver als de Duitse tong klinkt en God in de hemel liederen zingt, dat zal het zijn!”
     Duitsland zoals we dat nu kennen is opnieuw de ruggengraat van Europa (en de Euro) geworden. Van de componisten en schrijvers, maar ook van BMW, Volkswagen en Mercedes tot RTL, Mediamarkt en Siemens. Van de Michaels Ballack en Schumacher. Sport 2000, Adidas, Porsche, Voss+Blohm, Müller, E.ON, Continental, Aldi, Lidl, Bayer, Birkenstock, en ga zo maar door. Banken zekerder, treinen stipter, volk vriendelijker, economie meer groeiend.
     Zonder Duitsland geen EU, zonder Duitsland geen Euro, zonder Duitsland geen Euro-redding. Het land heeft de afgelopen zeventig jaar niet alleen continu de schuld van het verleden op de schouders gedragen, maar tegelijkertijd al hun steden en industrie van de grond af opnieuw opgebouwd, vijftien miljoen uit hun eeuwenoude Duitse huizen geschopte inwoners opnieuw van woonplek voorzien, een waar Wirtschaftswunder qua economie en vredevolle politiek, waardoor de EU en Euro mede mogelijk zijn gemaakt, ingeluid, onderhouden en nu bijeen gehouden – dankzij 'het schuldgevoel van de Moffen', zou je kunnen zeggen, hebben we nu in Europa de langste periode van vrede sinds de Grieken en Romeinen begonnen onze geschiedenis op te schrijven.

De tijd nadert echter ook in Duitsland ras, dat men die eeuwige “we zijn het Europa verschuldigd”-houding van zich af schudt. Steeds vaker klinkt “nu is die schuld wel afbetaald”. Twintig jaar lang heeft West-Duitsland de voormalige DDR moeten subsidiëren, hetgeen de lonen jarenlang deed stagneren ten opzichte van de buren en honderden miljarden euro's heeft gekost.
     Nu het EFSF, het ESM, de Grieken en de Spanjaarden herhaaldelijk aan de deur blijven kloppen om méér geld, heeft ook Duitsland zelf nog altijd een enorm onderontwikkeld en nodig te renoveren gebied. Wat dat betreft zijn de Duitsers behalve portemonnee en ruggengraat van het hele Euro-idee, ook nog een miniatuurversie van het Europa-Wunderland dat we gecreëerd hebben. De ene helft houdt de andere omhoog.

Voetbalrivaliteit sinds '74, '88, '92 enzovoorts? Prima. Ook de Duitsers maken lied op lied over hun Hollandse voetbalburen, elk EK en WK weer. Vinden ze het daarbij nodig om telkens de Apartheid, de Politionele Acties of de religieuze vervolging door gereformeerden in de 17e eeuw bij te halen? NEE. Omdat voetbal en geschiedenis twee hele aparte dingen zijn en moeten blijven.
     Maar vooral omdat de link tussen “Deutschland über alles” en WO2 (of überhaupt 'voetballen en geschiedenis') nergens op slaat. Muziek uit 1797, tekst van een liberaal in de jaren 1840, en zelfs onder het Hitler-regime lang niet “Groot-Duits” genoeg geacht: het nazi-partijlied moest in die dagen verplicht achter het 'softe' “Deutschland über alles” gezongen worden.

En ook het afschaffen van het zingen van couplet één en twee was geen Duitse beslissing – de Duitsers zagen immers de liberale en culturele (Wilders: 'Links grachtengordeltuig') achtergrond van het lied, in tegenstelling tot de bezetters die slechts de beginregel foutief interpreteerden als een weerklank van Hitlers grootheidswaanzin. Negentiende-eeuwse natievorming, liberalisme en volksliedschrijverij staan los van de zwartste bladzijde uit de Duitse geschiedenis. Zijn onderdeel van, maar niet hetzelfde als.
     De jaren '33-'45 daargelaten, ben ik bijzonder trots op mijn – wij op ons – Nederduitser-zijn. Daarom pleit ik altijd als ik iemand hoor steigeren bij “Deutschland über alles” meteen: ja, maar Duitsland stáát toch ook op vrijwel elk denkbaar vlak ver boven alle andere Westerse landen? Tegenwoordig is het niet veel meer dan feitelijke waarheid, het zou zo een nieuwskop of columntitel kunnen zijn: Deutschland staat inderdaad über alles.

 
"Was ist des Deutschen Vaterland", 1813; ondertitels in Engels.