Deutschland Deutschland

Op mijn werk, bij familie en in vriendenkring wordt mij voortdurend gevraagd: Bert, waarom dweep jij zo met Duitsland, terwijl je Engels studeert? Inderdaad heb ik ronduit spijt van mijn beslissing in de vierde klas, om Duits niet als “Duits2”-eindexamenvak te hebben gekozen. Ik had alleen Duits1, puur leestoetsen, en die waren belachelijk simpel. Mijn Duits is sindsdien verbeterd waar Frans tot diepe dieptes wegzakt door de jaren heen, en inderdaad komt dat vooral doordat ik constant Duitse films, muziek en historie bestudeer. Toch blijft het steinkolisch, en heb ik inmiddels een deel van de benodigde boeken aangeschaft (w'boek, grammatica) om voor eens en voor altijd met het steenkolenspook abzurechnen. En volgens mij is dat een Niederlandizismus.

Ongetwijfeld roept de gemiddelde wereldburger bij het woord “Duitsland” als eerste “Hitler”. Daarna pas noemt men de alpenweides en het Oktoberfest. Vanzelfsprekend is het op z'n zachtst gezegd onhandig geweest om in 1933, op het diepste dieptepunt van de Dertiger Depressie, te kiezen voor een leider die de toenmalige allochtonen de schuld gaf van een heleboel, het buitenland van de rest en eenheid, trots en nationalisme predikte aan een land dat door de ganse wereld was verketterd voor een oorlog die begon bij de moord op een Oostenrijks-Hongaarse prins. Dat Duitsland WO1 in werd getrokken door een vooraf gesloten pact met Oostenrijk, maakte achteraf niks uit. Zíj kregen de schuld en zagen hun eeuwenoude rijk met ruim tien procent ingekrompen door het verdrag van Versailles van 1919.

Plus natuurlijk nog de belachelijk hoge bedragen in schuldbetalingen, die pas in déze eeuw volledig werden afgelost; en niet in gewone marken (die je vier jaar na Versailles met kruiwagens vol naar de bakker moest brengen voor 1 enkel brood), maar in goudmarken – 29 gram goud per mark precies, hetgeen cumuleert tot hedendaagse bedragen van richting de 1 triljoen euro. Daar moet men bij bedenken dat het huidige Duitse inkomen per inwoner één van de hoogste van de wereld is, maar dat ditzelfde inkomen in 1919 een factor 50 of meer lager lag. Het bedrag was in de ogen van de Duitsers niet minder groot dan de staatsschuld van de VS, een onbetaalbare nachtmerrie. Terwijl ook zíj hadden geleden: lees dé WO1-klassieker, Remarque's “Vom Westen Nichts Neues”, er maar op na. Ook Duitsland kende een tot dertig jaar later ongekend aantal weduwes, ontredderde moeders en vaderloze kinderkes. Maar hún keizer trad af, zíj hadden de handtekening gezet, en zíj kregen de zwartepiet toegedeeld.

Deutschland Deutschland, bleiche Mutter
Du stehst so kalt im Neonlicht
Deutschland, Deutschland, toter Vater
Du bist nicht da, mann sieht Dich nicht

Was hetzelfde met Nederland gebeurd in de hypothetische veronderstelling dat het toppunt onzer Gouden Eeuw niet rond 1640-1670 maar rond 1910-1940 plaatsvond, dan waren wij achteraf even pissig geweest als de Duitsers. Van (mislukte) communistische tot fascistische staatsgrepen en revoluties tot de al genoemde hyperinflatie, morrelde het politieke klimaat van de voor het eerst óóit democratische 'Weimar-Republiek' ongekend in de vijftien jaar voor Adolf zijn opponenten uitschakelde middels een hendige Reichstagbrand en het in máánden tijd opsluiten en vervolgen van alle overtuigde niet-nationaalsocialistische BD'ers van toen, geheel in lijn met Machiavelli die stelt dat een 'Wicked Prince' al zijn politieke tegenstanders het best direct in het begin in één klap uit de weg ruimt, zodat het volk (hopelijk) die daden langzaam vergeet en zich richt op de toekomst.

Natuurlijk leden de Duitsers in de twaalf jaar die volgden niet minder erg dan de Sovjets, die op een bevolking van 130 miljoen na '45 die 3 na de 1 konden omcijferen in '0', maar lijden deden ze zeker meer dan Nederland, GB, België en Frankrijk, om niet over Amerika te beginnen. Hitler heeft met dat persoonlijke leed niets te maken, leed dat door het triomferende Westen onder een vernis van haat en wrok werd genegeerd. En hoewel opnieuw geen enkele wandaad van de SS, SA, Nazi-partijtop en al de andere organisaties kan of mag worden gebagatelliseerd, toch haalde de ergste oorlog ooit zeker niet alleen bij Duitsers het ergste in hun naar boven: zo stelde Churchill herhaaldelijk het gebruik van gifgas op de Duitse bevolking voor, puur om ze “te demoraliseren en tegen hun Führer te keren”.

Rotterdam was en is vanzelfsprekend nog steeds een historische schánde, Warschau een zes jaar durende levende nachtmerrie, maar evenzo zijn Dresden, Berlijn, München, Hamburg en vrijwel alle andere grote Duitse steden, vakkundig van de kaart geveegd. Het is zó erg, dat de paar handenvol nauwelijks of deels verwoeste, vaak sinds de vroege Middeleeuwen bestaande historische steden, zich in de decennia sinds WO2 ontwikkelden tot toeristische trekpleisters, als toonbeelden van hoe Duitsland er ooit overal uitgezien moet hebben. Hier struikel je van Middelburg tot Amersfoort over zo belachelijk veel Middeleeuwse bouwkunst, dat je door de kathedralen en poorten de muur niet meer ziet; daar is wat níet totaal vernietigd is, een soort levend Archeon.

Unsere Blumen sind Eiskristallen
Unsere Liebe ist aus Beton
Wir zeigen die Gefühle nicht
Das graue Band der Sympathie

Monitore sind stumpf wie Staub
Puppenkörper schön wie der Tod
Tote Schönheit, ausgebrannt
Eingesperrt in Edelstahl

Meestentijds opnieuw opgebouwd, de monumenten gerestaureerd en de straten nieuw-gotisch opgetrokken volgens het oude stadsplan – wat dat betreft doen ze het meestal beter dan wij in Rotterdam, die eenzelfde, volledig en met trots door een Nederlander ontworpen 'opnieuw opbouwen, in hoewel vernieuwde stijl, toch herkenbaar oud-Rotterdams'-plan in 1943 wegsmeten ten gunste van een goedkoper, betonnen 'Nieuwe, Duizend Jaar Moderne Stijl', dezelfde geest van betongrijze verminking die ook in de sixties en seventies bijvoorbeeld in Utrecht onherroepelijke schade aan het eeuwenoude stadscentrum zou toebrengen.

Na WO2 werd Duitsland opnieuw gruwelijk gestraft voor haar wandaden. Vele opnieuw al eeuwenoude Duitse gebieden en steden, waaronder Koningsbergen, Danzig en Stettin, werden met goedkeuring van de VS en GB door Stalin 'ontvolkt' van welke Duitser ook, meestal met geweld. De gebieden (tot de Baltische staten, heel noordwest-Polen, een deel van Frankrijk en Tsjechië, ga zo maar door) boden plaats aan 20 miljoen van de in totaal 100 miljoen Duitsers. De Sovjets hadden afgesproken dat ze zo veel mogelijk naar West-Duitsland zouden verhuizen, omdat de Russen geen zin hadden in het onderdrukken van nóg meer Duitsers. Er vielen, door kruisigingen, verkrachtingen, verbrandingen, moordpartijen en andere gezelligheden ná 5-5-45 naar schatting 3 tot 5 miljoen doden bij die gedwongen verhuizingen, bijna evenveel als joden in de Holocaust. Maar nooit besproken. Je hóórt haast de 1945+'er denken; “en verdíend!”

En verdiend – maar zélfs als je Hitler zou hebben gestemd de laatste keer dat je dat democratisch kon tot veertien jaar later, laat staan ruim de helft van de Duitsers die die keuze op Adolf bewust niet maakten, ben je dan direct verantwoordelijk te houden voor de gaskamers en de razzia's? Is jouw eventuele, in moderne tijden nog steeds herkenbare 'stem uit onvrede' dan niet een reden tot een totaal onterecht doodsvonnis voor je land, cultuur en inwoners? Terwijl Berlijn lustig met vliegtuigen bevoorraad werd, Drees Truman op visite had, de Marshallhulp begon binnen te stromen en Nederland nog steeds op de bon, maar in vrijheid leefde, speelde er zich in Oost-Europa een op Duitstaligen gerichte massaslachting af, inclusief diezelfde dodenmarsen die we al kennen van andere verhalen, die haar weerga later niet meer heeft gekend in Europa. En werd, op bevel van de geallieerde bevelhebbers, effectief de staat Pruisen vernietigd.

Pruisen, opnieuw een al eeuwenoude verzameling van verschillende koninkrijken, vorstendommen en stadstaten met een eigen cultuur, bouwstijl, taal(accent) en identiteit, werd gezien als té groot (op een paar gebiedjes na héél Noord-Duitsland, van Luxemburg tot Litouwen), té militaristisch, een trots gevaar dat, indien niet volledig ontmanteld, Duitsers weleens opnieuw nationalisme in zou kunnen boezemen. Dus werd Oost-Pruisen met Koningsbergen aan de Russen gegeven om, nu nog als Kaliningrad, hun enige het hele jaar ijsvrije zeehaven te worden. Alles ten oosten van de Oder-Neissegrens ging naar Polen, hetgeen Midden-Pruisen effectief in tweeën sneed en opnieuw een groot deel van de Duitse noordkust deed opgaan in niets. Verder werden alle delen van Pruisen die niet op de één of andere manier weggegeven konden worden, hernaamd en ook nog eens opgesplitst in Oost- en West-Duitsland. Die keuze was ook weer logisch: Noord-Zuid-deling had Pruisen, Saksen én Beieren intact gelaten.

Auferstanden aus Ruinen
Und der Zukunft zugewandt
Lass uns dir zum Guten dienen
Deutschland, einig Vaterland

Een generatie dood, een land ontredderd, een eeuwenoude natiestaat vernietigd, het volk beschaamd, veroordeeld, gehaat en geminacht, nog jaren na '45 beestachtig behandeld en nog decennia in het buitenland constant herinnerd aan het verleden waar ze waarschijnlijk niets mee te maken hebben gehad (gezien die minderheid die überhaupt stemde op A.H.). Uit onderzoek blijkt dat de bejaarden die de oorlog bewust meegemaakt hebben, Duitsland het inmiddels niet meer aanrekenen. De jongere generatie echter blijft de meest Duitshatende jeugd van Europa, juist in een land dat qua cultuur, religie en taal, als een ware eeneiige tweeling, een broertje van de oosterburen is. Ook niet gek met geschiedenisonderwijs dat jeugd wél met gemak tig namen uit de NSDAP-top kunnen noemen, maar niet weten wie Frederik en Karel de Grote waren. Weinigen in mijn omgeving snappen mijn liefde voor de taal, voor de cultuur, de geschiedenis en al die groten van Luther tot Goethe die het land voortbracht. Frans, ja okee, Spaans en Italiaans if that's your thing, maar Dúits?

Ook Duitsers zelf hebben nog heel lang moeite gehad met het verwerken van het enorme schuldcomplex en de gevolgen van WO2 voor hun land en cultuur. Het aan de ene kant opnieuw doormoeten mét diezelfde nazi(sympathisanten) als voorheen, maar tegelijkertijd wereldwijd met de langste neus ooit aangekeken worden voor de wandaden van diezelfde minderheid. De ná de Tweede Wereldoorlog geboren generatie begon zich zelfs expres tegen alle bindingen met 'de oude cultuur' te verzetten, van films tot schilderkunst en muziek. Duitse punk en postpunk floreerde in de 1970's, vaak met bijzonder nihilistische teksten. Wir bauen eine Stadt. Rot-gelb-grün. Eisbär. Radioaktivität. Autobahn. In hetzelfde decennium vonden Kraftwerk, Neu!, en een heleboel andere bands min of meer tegelijkertijd wat nu elektro of minimal zou heten uit – volledig met synthesizers gemaakt, nu ook instrumentaal compleet losgesneden van het verleden.

Laßt uns pflügen, laßt uns bauen,
lernt und schafft wie nie zuvor,
und der eignen Kraft vertrauend
steigt ein frei Geschlecht empor.

Liefhebbers zouden Der Plan, Einstürzende Neubauten, Palais Schaumberg, Trio en een boel anderen kunnen YouTuben. Het minimalisme in muziek en tekst zette zich voort in de eighties met de Neue Deutsche Welle, het antwoord op New Wave, waarvan Nena het meest bekende product is. Pas na 99 keer luisteren kwam ik erachter (door voor het eerst echt op de tekst te letten) dat haar grootste hit kritiek levert op een kernoorlog, die uit niets meer dan het verwarren van 99 luchtballonnen voor ufo's ontstond. Zoals Gavrilio Princip in 1914 de trekker overhaalde die een eeuw lang Duitsland in de schaduw zou zetten.

Zelfs de hereniging van Duitsland, net twee decennia geleden, moest nog door de Geallieerden-Van-Toen goedgekeurd worden. Actief werd in de internationale politiek de vraag gesteld of Duitsland niet opnieuw te sterk zou worden. Twee generaties later, en nóg waren Duitsers de gezamenlijke boeman. Terwijl je zou kunnen stellen dat Duitsland nou net het enige land in Europa is dat blijkt écht iets van de oorlog te hebben geleerd, waar de bevolking daadwerkelijk waakzaam is om niet opnieuw in racisme, tweedeling en/of blind nationalisme te vervallen.

Nu we echter de punctualiteit en ordelijkheid waar we ze al decennia om verwerpen en veroordelen, nodig hebben om de problemen met de euro op te lossen, zijn “die brave, nooit uit de band springende Duitsers” opeens onze helden en redders en mogen ze, nu financieel, opnieuw de last van een continent op hun schouders dragen. Nu mogen ze de kastanjes uit het vuur halen. Nú zijn we van Duitsland afhankelijk om interne politieke en monetaire vrede te bewaren. Wonderlijke ironie.

Laßt das Licht des Friedens scheinen,
daß nie keine Mutter mehr
ihren Sohn beweint,
ihren Sohn beweint

Der Plan - Deutschland, Bleiche Mutter ('Die Verschwörung, 2004)