De wereld over 1000 jaar: 2889

Toen ik afgelopen week op zoek was in diverse boekenwinkels naar een goede Duits-cursus, liep ik in De Slegte naar de kassa om een verslag van het Departement van Economische Zaken in Paramaribo d.d. december 1957 af te rekenen. Ze hadden geen Duits-cursus, maar wel een boekje dat op een houder stond op de toonbank. Volgens de cover was het gedrukt in Eindhoven in MCMXLV, ongetwijfeld ná 5 mei van dat jaar, en nog nét in de oude spelling. Het betrof een werk van Jules Verne. “Een dagblad in de 29e eeuw – een journalistieke toekomstvisie”, heette het. Ik besloot het direct te kopen zonder te weten dat het me vijftien euro zou kosten. Achteraf is het, wellicht op een enkele morning-afterpil en een paar prachtige albums en films na, één van mijn best bestede vijftien euro's ooit gebleken.

Verne schreef het stuk, niet meer dan een paar duizend woorden, in 1889. De benzinemotor was net uitgevonden, telefoon en geluidsopname stonden in hun kinderschoenen, fotografie ging nog met grote zwarte doeken, enorme statieven, monstrueuze camera's, vaak zelfs glasplaten en minutenlang stilstaan, het eerste vliegtuig zou nog 14 jaar op zich laten wachten en Hitler en Charlie Chaplin waren kraaiende baby's. Ik verwachtte eerlijk gezegd niet veel. Ik had eerder een toekomstvisie gelezen uit de jaren 1790 van een Nederlandse schrijver, en dat ging helemaal nergens over, dacht dat men duizend jaar later in luchtballonnen de hele wereld rond boeken zou verkopen. Een soort ongewilde Nena-referentie van tig pagina's was het.

Jules Verne is echter wel andere koek dan een in de vergetelheid geraakte Hollander van een eeuw eerder. Op de één of andere manier klinkt zijn toekomstvisie haast angstaanjagend nauwkeurig, en dan doel ik op het overgrote merendeel van de voorspellingen die hij doet. In willekeurige volgorde komen ze allemaal langs: vliegtuig, jumbojet, Skype/'conference call', roltrappen en -banden (zoals op Schiphol), jaar- of maand-'abonnementen' op medische zorg, airconditioning, batterijen die werken op zonne-energie, televisie, thuisbezorgd voedsel, middel tegen verkoudheid, uitbreiden macht VS, foto's met telescopen van Mars, Venus etc., usw., haast ad infinitum.

Eerste pagina: “(...) Hoeveel wonderlijker zouden ons dan onze moderne steden lijken, met hun straten, honderd meter breed en hun huizen die driehonderd meter hoog zijn, met hun steeds gelijkmatige temperatuur en met hun hemel, doorkruist door duizenden luchtauto's en luchtbussen. Wat waren, in vergelijking met onze steden, wier bevolking vaak de tien millioen haalt, het Parijs, het Londen, het Berlijn, het New-York van vóór duizend jaren eigenlijk toch dorpen en gehuchten: slecht geventileerde en modderige vlekken, waarin het verkeer werd onderhouden door hotsende kisten, voortgetrokken door paarden – ja, paarden; ongelooflijk!”

Hoewel de beschrijvingen van de alledaagse dingen die wij niet duizend jaar, maar slechts honderd jaar later allang normaal vinden, vaak ludiek en omslachtig is, omdat het destijds nu eenmaal allemaal nog níet was uitgevonden, is de voorspellende gave van Verne (of, zoals sommigen zeggen, zijn zoon) uiterst gedegen gebleken. “De luchtauto's [en luchtbussen en luchttreinen], prachtige machines van het zwaarder-dan-de-lucht systeem, vliegen weg met een snelheid van 600 kilometer per uur. Onder hen glijden de steden voorbij met hun rollende stoepen, die de voetgangers langs straten vervoeren.” (…) “Zouden wij niet veel meer genieten van onze telefoon en telefoot [Skype], als wij bedachten dat onze voorvaderen zich moesten behelpen met dat voorwereldlijke toestel, dat zij “telegraaf” noemden ?”

Hoewel het stuk helemaal niet zo lang is, wordt er ontzettend veel tijd en omschrijving gebruikt om 'moderne media' aan de lezer uit te leggen. Het hele idee van 'video-opname' was destijds spiksplinternieuw, en niemand had durven dromen dat video en audio zo snel konden worden gebundeld, draadloos verzonden en ontvangen door miljarden mensen wereldwijd. Verne plaatste de uitvinding van de kleurenfotografie tegen het eind van de 20e eeuw – zo onwerkelijk voelde zoiets toen nog, blijkbaar. Van WO1 zijn er echter al kleurenfoto's gemaakt, nog geen decennium na Vernes dood. De combi van audio en video kwam eind jaren '20, kleurenfilm idem, eerste experimentele televisies idem. Daar had men geen 900 jaar (volgens Verne in '889 net een eeuw uitgevonden), maar een decennium of drie, vier voor nodig.

Temidden van alle prachtig accurate omschrijvingen van 20e-eeuwse uitvindingen, zijn er ook een paar “met de kennis van nu” hilarisch kinderlijk overkomende noties. Er zijn nu tíg steden met meer dan tien miljoen inwoners, de hoofdredacteur van “Earth Herald” zal écht niet zetelen in een drie-bij-drie-kilometer groot gebouw aan de 16.823rd Avenue. Noch zal het grootste mondiale nieuws- en entertainmentbedrijf slechts “drie millioen dollar per dag” omzetten. Een referentie aan Austin Powers' Dr. Evil, die na decennia wakker wordt en om “ONE MÍLLION DOLLARS!” losgeld vraagt om de wereld niet te vernietigen, is hier onmisbaar. Voor Verne en Dr. Evil betekende 'een millioen' nog wat.

Ook de uitbreiding van de VS wordt nogal grotesk overdreven. De vlag telt nu 75 sterren, dus zou de VS in 2889 over 25 meer staten beschikken dan nu het geval is. Met de in Vernes tijd zeer actuele uitbreiding van de VS over heel het continent richting de oceaan, en vervolgens ook in Puerto Rico, Hawaii en een hoop andere staten en eilanden, is het echter wel goed voor te stellen. Wat Verne niet zag is dat de 20e eeuw ettelijke corrumperende mogelijkheden bleek te bieden om een land economisch uit te buiten zonder het te hoeven koloniseren of regeren. Ook is het kinderlijk te noemen dat er geen goede video- of foto-opnames kunnen worden gemaakt van Jupiter, omdat die planeet te ver weg is. De drie (!) kilometer lange telescopen die men heeft gebouwd over tweederde dozijn eeuwen, kunnen de klus niet klaren. Ook een medicijn tegen verkoudheid wordt nog lachend weggehoond, de uitvinder die ermee komt als idioot weggezet.

Vanzelfsprekend zijn er ook een heel aantal dingen die nog níet uitgekomen zijn. Zo is airco binnen gebouwen wel bewaarheid geworden, maar heeft men het nog niet voor elkaar gekregen om overal op aarde de overschotten aan warmte en koude te nivelleren zodat overal altijd landbouw mogelijk is en het weer optimaal leefbaar gehouden wordt. We hebben nog geen luchtsluizen dwars door de oceanen heen, waar menschen met een gezwinde snelheid van 1500 kilometer per uur doorheen vervoerd worden. We hebben de maan nog niet gekoloniseerd, de VS heeft Groot-Brittannië nog niet ingelijfd, we kunnen “de speficieke ethertrillingen van alle materie” nog niet gebruiken om grondstoffen gecontroleerd uit het niets te doen verschijnen, al zijn we met CERN geloof ik steeds dichter bij dat punt.

De laatste zin van het stuk moet ook in onze tijd nog gerealiseerd worden, maar de duidelijke ironie doet vermoeden dat Verne zich daarvan ten volle bewust was: “Hij berekent de winst over dien dag op 250.000 dollar, – 50.000 meer dan den vorigen dag. Het vak van journalist is tegen het eind van de 29e eeuw een goed vak !” Toch is het, voor iedereen die ook maar vágelijk in science-fiction geïnteresseerd is, fantastisch om het verhaal eens door te nemen. Het kost hooguit drie kwartier; het stuk is hier in het Engels te vinden en zal ongetwijfeld wel ergens in het Frans rondslingeren. Zoals de decors van Star Trek na veertig jaar hopeloos verouderd zijn, zo is de S-F van 1889 feitelijk de wereld van vandaag, met, indien nog niet gerealiseerd, dezelfde toekomstvisies en ideeën als Jules 122 jaar voor ons al had.

Het 'aww, kijk die computerschermen'-Star Trek-effect keer drie, zogezegd. Mochten we ooit mensen kunnen invriezen (dat lukt niet in de 29e eeuw, blijkbaar; “'Wel', antwoordt dokter Sam, 'ik geloof, dat de winterslaap te lang geduurd heeft....'
'Zoo !'
'En dat Nathaniël Faithburn dood is.'
'Dood?'
'Zoo dood als een pier !') of beter, de in het stuk niet genoemde teletijdmachine van Professor Barabbas een keer uitvinden, dan zou het toch leuk zijn om die geniale Jules Verne eens mee te nemen naar een generatie of twee, drie later. TV, onderzeeërs, vliegtuigen, ruimteschepen, mannen op de maan – wellicht toch beter om hem in z'n tijd te laten, want met zíjn toekomstbesef zou-ie er gegarandeerd een hartaanval van krijgen. Ik had gelijk! En spannend is het. Als de wildste fantasieën van één der grootste Franse verhalenschrijvers in tien procent van de tijd bewaarheid worden, staat ons hopelijk nog van alles te wachten in de toekomst.

Ook achteraf-ware-toekomstvisie: Der Plan was een Neue Deutsche Welle-band, die begin jaren tachtig dit nummer maakten over hoe men in de toekomst zelfs om sokken te wassen een computerinterface nodig heeft.