Fremdsprachen
Ik zie het op mijn werk en elders veel voorkomen: mensen die dichtklappen als ze plots Engels moeten praten, Dutchisms bij de vleet gebruiken en onzeker zijn over hun taalgebruik, kunnen vaak dankzij comedyseries, films en muziek wél hele lappen correct Engels met een smetteloos accent oplepelen. Van Peters tirades uit Family Guy tot de lyrics van Lose Yourself: eventjes waant een Nederlander zich Engelsman.
Ook ik spreek, hoewel Engelsstudent, heus geen perfect Engels en moet alle zeilen bijzetten om er wat van te maken; toch zou ik makkelijk een monoloog van tien minuten kunnen houden door de tekst van Industrial Disease of Paradise by the Dashboard Light op te zeggen. Al is dat leuker om te doen in andere talen dan dé taal die 85-90 procent van de bevolking claimt te spreken. Zo was ik kortgeleden met mijn broertje aan de zuip in Riga, waar wij een stel ladderzatte Duitse jongeren hadden ontmoet.
Hoewel ik doorgaans geen zin grammaticaal correct Duits uit m'n bek krijg omdat ik de hoop verloren ben met mitnachbeizeitvonzuaus, durchfürohneumbisgegenuntervorzwischengegenüber, derdesdemden enzovoorts, kon ik onze drinkende Oosterburen dankzij Die Ärzte, Die Prinzen en al die anderen, wél trakteren op snelgesproken moedertaalmonoloog, waardoor we de rest van de avond geen enkel drankje meer zelf betaalden. “Wir sind besonders gut im Auf-die-Fresse-hau'n; auch im Feuerlegen kann man uns vertrau'n. Wir steh'n auf Ordnung und Sauberkeit, wir sind jederzeit für 'nen Krieg bereit. Schönen Gruß an die Welt, seht es endlich ein, wir können stolz auf Deutschland... SCHWEIN!”
Gratis pro-tip: ook bezopen Duitse jeugd vindt het nog steeds niet leuk als ze “we always win at this” roepen bij een drankspelletje, maar vervolgens verliezen en je het niet kunt laten om op te merken “I would advise against trying this again. You guys have proven yourselves to be quite capable of losing twice in a row before.” Ik heb nog nooit zo'n kille blik terug gehad van Münchenaar Klaus. Gelukkig brachten de anderen meer bier (dat later op de avond vanuit Klaus' maag nog zou belanden op de broek en over de schoenen van mijn broertje).
Toch zijn Engels en Duits als zustertalen van ons Neêrlands peanuts vergeleken met het uit je kop leren van talen buiten de Germaanse Sprachbund. Zo ken ik wel een paar Franse liedjes dankzij Indochine en de presidentsvrouwe, maar blijven die doorgaans minder goed zitten en moet ik de tekst altijd opzoeken. Ga maar eens zitten voor het haast in rapsnelheid meezingen van zinnen als “Quand la peau de ma vie sera creusée route et de traces et de peines et de rires et de doutes, alors je demanderais juste encore un minute.”
Dankzij diverse eerdere vlagen van verstandsverbijstering heb ik mijzelf gedurende mijn puberteit diverse liedjes aangeleerd. Dat begon dan bij de oorspronkelijke tekst, die ik fonetisch uitschreef en vervolgens net zo vaak meezong tot de zinnen bleven zitten. Op die manier heb ik mij het Sovjet-volkslied aangeleerd ('sajoz nerosjiemie respoeblik svabodnik, sploitiela navékie veliekaja Roes'), zoals een vriend het Iraanse had geleerd en de hele dag overal zong. Het begon met “Ey, Irán!”, de rest weet ik niet meer.
Ik leerde weer later samen met mijn broertje de enige Japanse nummer één-hit ooit in de Verenigde Staten uit mijn hoofd, zijnde Kyo Sakamoto's Sukiyaki, dat niet om een gerecht draait maar om een over straat dolende, gedumpte jongen wiens zilte tranen van verdriet zich vermengen met de regen. “Oe-è o moe-oe-ie-tè, aruko-o-o, namieda na, koboré, na-hiejo-o-o-nie; omo-ie da su, haru no hie, hitoriebo-otchie no joru.”
En toen, hoewel je zinnen nóóit met 'en toen' mag beginnen, werd ik van de week wakker met een deuntje in mijn hoofd waar ik sinds de Cyprus-uitwisseling van mijn middelbare school niet meer aan had gedacht. Ik zocht in mijn downloadlijst van 2005 tot ik 'm vond: Έλλη Κοκκίνου feat. Γιώργος Τσαλίκης met hun onvergetelijke Griekse hitje Bye Bye. Door 'Elli Kokkinou' te Wiki'en en googelen vond ik de songtekst beide in Grieks en Romeins alfabet. Hoewel Grieken op internet doorgaans bijna altijd 'ons' alfabet zijn gaan gebruiken, kun je “Μωρό μου bye, για πάντα τίποτα σου λέω δεν κρατάει” wél vertalen in Google Translate, maar levert “mwro mou bye, gia panta tipota sou lew then krataei” niets op. Het betekent overigens “doei schat, niets duurt voor eeuwig, zeg ik je.”
Cyprioten en Grieken spellen ook in mijn herinnering al jaren in toenemende mate in voor iedereen leesbaar schrift (en benutten dat slim: Grieks kent geen W, dus gebruiken ze W voor de letter omega, ofwel 'oo', omdat de W er ωel ωat ωeg van heeft). Daar vloeit een interessante taalkundige discussie uit voort, je afvragende of Grieken wellicht net als Ieren langzaam af gaan stappen van de tekens die ze al millennia gebruiken, of dat het slechts 'nood breekt wet' is dankzij Westerse toetsenbordindelingen.
Moro moe bye bye bye
Alloi kardja moe dè sè paj
Torènan anon agapaj
Kè san trelie chjaafton chtiepaj
Uiteindelijk is het leren van zo'n liedje vooral interessant om een taal meer dan oppervlakkig te leren beluisteren. Zoals in vrijwel elke taal zijn er legio uitzonderingen op de spelling. De G is soms een Engels 'good', soms een Limburgs 'cheweldich', soms een J. De T is soms een T, soms TH en soms een D. De B waar we Bibliotheek aan danken is in Grieks nu een V geworden: Vivliothiki. Een dubbel-L is vaak een gewone L, soms een nasale N. Een U is meestal verwerkt in een AU- of OU-constructie, maar soms (zoals bij gi' auton in het refrein) is de U een F. Ik zal snel ophouden met de voorbeelden voor alle lezers behalve taalkundestudenten zijn afgehaakt.
Ik kan natuurlijk niet wachten nog een keer Grieken tegen te komen met nog een paar van zulke nummers in m'n hoofd, om ze vervolgens te kunnen spuien. Als iets me namelijk frustreerde, was het wel mijn complete incompetentie om Pools vanuit schrift correct uit te spreken. Bij volgende vakanties naar anderstalige oorden dan ik al gewend ben, zal ik me voortaan goed inlezen en oefenen. Hoe vaak ik in Warschau niet hard uitgelachen ben om de dingen die ik eruit flapte, is achteraf niet te tellen.
Toch zal ik in Griekenland, Polen, Rusland en waar ook nog altijd zwaar Hollands klinken, omdat ik nu eenmaal een paar liedjes heb gehoord en niet de taal zelf beheers. Anderen in mijn omgeving kunnen dat wel: een goede vriendin zat zes weken in Noorwegen en kwam terug met basis-Noors, drinkt een avond met een Tsjechische en herinnert dagen later nog tientallen idiomen en zuigt als een gretige spons elke nieuwe taal en grammatica zo snel op, dat het me iedere keer weer duizelt. Dat ligt aan een grotere taalknobbel, maar evenzoveel aan een beter doorzettingsvermogen en een meer standvastige interesse.
Met diezelfde vriendin ga ik komende vrijdag naar Genève, waar ik taalkundig met Frans, Duits en Engels in een warm bad van herkenning mijn vakantie zal kunnen vieren. We hopen behalve langs het Calvijn-college, het Rode Kruis en het Paleis der Natiën ook rondgeleid te worden in CERN, en de LHC in het echt te aanschouwen. Al met al een vakantie die ongetwijfeld columns gaat opleveren, maar er volgende week ook één bij in schiet. U leest dan op mijn tijdstip een andere, waarschijnlijk duizendmaal betere FOK!columnist. Om in de geest van de column af te sluiten: μωρό μου, bye!
Έλλη Κοκκίνου feat. Γιώργος Τσαλίκης – [Mωρό μου] Bye Bye (2004)
Ik vraag me achteraf wat meer indruk heeft gemaakt op mijn vijftienjarige ik: de clip of het liedje.
Voor de geïnteresseerden en aspirant-meezingers hieronder de transcribatie, vertaling en het origineel inéén. Kunnen Griekssprekers wellicht bevestigen of ontkennen dat Elli en Giorgos andere accenten spreken? Daar leek het namelijk op.
Μωρό μου bye my baby bye
Moro moe bye
Πες μου τι έκανα λάθος στην σχέση μας tell me what did i do wrong in our relationship
Pès moe tie èkana lathos stie shèsie mas
και ξαφνικά έχεις πάψει να μ' αγαπάς and suddenly you have stopped loving me
Kè ksafnieka echies paapsie na machapas
μια ευκαιρία ζητώ να μου δώσεις i only ask you to give me one chance
Mja efkeria zieto na moe dosies
να επανορθώσω εγώ, σε παρακαλώ to make it up to you, please
Na èpanorthoso ègo, sè parakalo
Μωρό μου bye bye bye my baby bye bye bye
Moro moe bye bye bye
αλλο η καρδιά μου δε σε πάει my heart does not like you anymore
Alloi kardja moe dè sè paj
τώρα έναν άλλον αγαπάει now (my heart) loves someone else
Torènan anon agapaj
και σαν τρελή γι' αυτόν χτυπάει and beats for him like crazy
Kè san trelie chjaafton chtiepaj (2X)
Μωρό μου bye my baby bye
Moro moe bye
για πάντα τίποτα σου λέω δεν κρατάει nothing lasts forever i tell you
Ja panda tiepota soe léodé krataj
έτσι είναι ο έρωτας μωρό μου περνάει this is how love is my baby it goes away
Ètsienjo érotas moramoe pernaj
και απ' τα ψηλά στα χαμηλά σε πετάει and it throws you from high to low
Kjapta psielasta chamiela se petaj (2X)
Ότι καλύτερο ως τώρα είχα στη ζωή the best thing in my life so far
Otie kalieteroos tora-ïcha stie zo-ie
αναμφισβήτητα ήσουν μωρό μου εσύ was without a doubt you my baby
Anamfiesvietieta iesoen moro moeësie
Μα φεύγεις, θα τρελαθώ, ακουσέ με don't go i will go crazy, listen to me
Ma fevgies tha trèlatho, akoesè mè
μην μου το κάνεις αυτό, σε παρακαλώ don't do this to me, please
Mie moe to kanies afto, sè parakalo
Μωρό μου bye bye bye my baby bye bye bye
Moro moe bye bye bye
αλλο η καρδιά μου δε σε πάει my heart does not like you anymore
Alloi kardja moe dè sè paj
τώρα έναν άλλον αγαπάει now (my heart) loves someone else
Torènan anon agapaj
και σαν τρελή γι' αυτόν χτυπάει and beats for him like crazy
Kè san trelie chjaafton chtiepaj (2X)
Μωρό μου bye my baby bye
Moro moe bye
για πάντα τίποτα σου λέω δεν κρατάει nothing lasts for ever i tell you
Ja panda tiepota soe léodé krataj
έτσι είναι ο έρωτας μωρό μου περνάει this is how love is my baby it goes away
Ètsienjo érotas moramoe pernaj
και απ' τα ψηλά στα χαμηλά σε πετάει and it throws you from high to low
Kjapta psielasta chamiela se petaj (4X)
Bye.
Bye.
