Bezuinigen op zorg onmogelijk?

Door bezuinigingen en andere regelgeving verandert de zorg constant. Het wordt moeilijker om kwaliteit te bieden, simpelweg omdat er financieel minder mogelijk is. Alles verandert, op twee aspecten na: cliënten en personeel. Die eerste kunnen niet al te veel veranderen, je kunt niet besluiten niet meer hulpbehoevend te zijn. De laatste kan wel veranderen, maar wil dat vaak (onbewust) niet. Terwijl een veranderende houding van personeel een hoop problemen zou kunnen oplossen.

Bij iedere bezuinigingsronde of veranderende regelgeving komen de termen ‘onmenselijk', ‘schrijnend' en ‘onmogelijk!' weer voor. Opvallend genoeg lukken die ‘onmogelijke!' bezuinigingen vaak toch, maar de volgende díe is echt ‘onmogelijk!' Wanneer een fabriek minder geld te besteden heeft of simpelweg meer winst wil maken, dan proberen ze hun machines zo aan te passen zodat er met minder tijd evenveel of liever nog meer productie wordt gedraaid. Dat is mooi aan machines, die kan je zo programmeren dat ze beter presteren. ‘De zorg gaat niet om machines, maar om mensen', is het eerste argument dat je hoort, nog voor je het punt goed duidelijk hebt kunnen maken. De zorgt draait uiteraard om mensen, maar daar zit ook direct het probleem. Wanneer je machines een ander programma laat draaien, dan maalt hij daar niet om. Hij houdt niet vast aan hoe het was. De mensen in de zorg en dan met name personeel doen dat wel. En dáár valt winst te behalen.

Ik weet hoe hard er gewerkt wordt in de zorg. Ik weet dat sommige gevallen echt schrijnend zijn. Ik werk zelf in de sector. En ik ga niemand een luiwammes noemen en wil ook zeker niet iedere begeleider, verzorger of instelling over een kam scheren. Een heleboel begeleiders en verzorgers zijn erg progressief, maar er is ook een zeer grote groep die altijd alles maar bij hetzelfde wil houden. Ook al is het volledige klimaat veranderd. Ja, dan zijn de veranderingen inderdaad ‘onmogelijk!'

Een groot deel van het personeel wil ook gewoon graag zorger zijn. ‘De warme deken' is nog lang niet zo afgeschud als we denken. Hoe hard er ook geroepen wordt dat wat de cliënt zelf kan, de cliënt ook zelf moet doen; nog altijd wordt er zeer geregeld het een en ander overgenomen omdat dat even gemakkelijker is of iets sneller gaat. Het overgrote gedeelte van de begeleiders en verzorgers zal dit ontkennen of proberen te beargumenteren, een deel zal het zelfs niet eens door hebben. De tijd die gaat zitten in zorg of begeleiding die eigenlijk niet (geheel) nodig is, is gigantisch.

Je mag ervan uitgaan dat wie in de zorg werkt, een behoorlijk ontwikkeld empatisch vermogen heeft. Daar is weinig mis mee. Wanneer je je kunt inleven in de cliënt, ben je in staat betere zorg te bieden. Mits je er niet in doorslaat en je professionaliteit verliest. De empathie beperkt zich echter niet alleen tot cliënten: collega's onderling zijn ook enorm sociaal. Elkaar even ontzien, omdat iemand niet zo lekker in zijn vel zit, is meer regel dan uitzondering. Prestaties mogen schijnbaar lijden onder de gemoedstoestand van de medewerker. Dat kan je collegialiteit noemen, maar daar zit ook een grens aan. Als ik naar de bakker ga om brood te kopen, wil ik goed brood, altijd. Of de bakker een slecht humeur heeft maakt me niet uit. Hij moet gewoon zorgen dat zijn product goed is, anders ga ik het elders zoeken, dat weet de bakker. Zo zou het in de zorg ook moeten. Dat is een professionele houding. Je hebt een takenpakket en daar draag je zorg voor. Als je in een commercieel bedrijf aankomt met ‘dat doe ik liever niet, daar ben ik niet zo goed in' dan kan je uitzien naar een andere baan. In de zorg wordt dan gezocht naar passend werk. Ze noemen de zorg wel eens de softe sector, dat is volledig waar.

Wat te denken van technologie? Ik moet voorzichtig zijn met wat ik zeg, ik werk zelf immers ook in de sector, maar een groot deel van het personeel bestaat uit wat oudere vrouwen. Die hebben een broertje dood aan ‘moderne' technologie. Terwijl het de administratieve kant van de zorg zo veel zou kunnen verlichten. Je zal je verbazen hoeveel zorgers nog niet instaat zijn om te e-mailen. Dat lijkt futiel, maar tel alle tijd die verloren gaat met typen, printen, kopiëren, verspreiden, zoeken eens bij elkaar op, dat is erg veel. Tijd die niet besteed wordt aan of met de cliënt. Er komen steeds meer technische mogelijkheden om de zorg te verlichten, maar daar blijft men graag vanaf en verkiest het oude vertrouwde handwerk boven alles.

Geschiedenis is belangrijk in de zorg. Wat altijd goed ging, moet je niet veranderen is de tendens, maar het klimaat is wél veranderd. De geschiedenis van cliënten is belangrijk, maar de geschiedenis van werken in de zorg mag best wat losgelaten worden. Vernieuwing is niet zo eng als het lijkt. De zorg blijft mensenwerk, het moet altijd gaan om mensen, maar de manier van werken kan werkelijk zakelijker zonder dat dit direct ten koste gaat van de cliënt.

Er zijn echt veel mogelijkheden om de randvoorwaarden van de zorg te verbeteren zonder dat dit ten koste van de cliënt gaat, maar het bespreken van dit soort zaken ligt gevoelig in de zorgsector. Veel begeleiders en verzorgers willen het helemaal niet horen. Velen zijn simpelweg kwaad en kijken helemaal niet meer kritisch naar hun eigen handelen. ‘Laat eerst de overhead maar eens wat krimpen, want daar gaat veel meer geld naartoe dan nodig is.' Klopt, deels. Ik denk ook dat er te veel geld naar de lagen boven de daadwerkelijke zorg gaat, maar dat wil niet zeggen dat de zorg zelf niets kan doen om efficiënter te werken. Want het beter inzetten van de tijd kan alleen maar ten gunste van de cliënt zijn.

Zorg is belangrijk, dat geloof ik heilig. Het is goed om geld te steken in de zorg. Nu er niet meer zo veel geld naar de zorg gaat, moeten we kijken naar hoe wij ons kunnen aanpassen. Alleen maar roepen dat er te weinig geld is, is zinloos en kost ook een hoop energie die niet in cliënten kan worden gestoken.