Rost van Tonningen en de NSB

In 1932 werd de stichting NSB opgericht met als Algemeen leider Anton Mussert. Mussert had eigenlijk het Program van Hitler gekopieerd, zonder de sterk antisemitische uitlatingen van Hitler. Waarom de NSB zo populair werd is niet geheel duidelijk. Er heerste een crisis en de NSB werkte met rangen en titels waardoor de mensen privileges en macht kregen en dat is iets wat mensen in moeilijke tijden wel kunnen gebruiken. Verder was Mussert een uitstekende leider, hij wist mensen aan zich te binden, zo groeide de NSB binnen twee jaar uit tot 50.000 leden. Al snel na de oprichting verboden de kerken op straffe van excommunicatie het lidmaatschap van de NSB.

De NSB was vooral populair onder de middenklasse en in bepaalde streken van het land, zoals Drenthe, de omgeving van Amsterdam, Den Haag en delen van De Veluwe. Ook Joden konden lid worden van de partij. Een aantal joden heeft hierdoor bepaalde privileges verworven tijdens de internering, waardoor zij de oorlog wel overleefden of in sommige gevallen hun familiebezittingen wel mochten behouden. In 1935 verklaarde Mussert zich solidair met Mussolini, de toon van de NSB veranderde hierdoor. In deze tijd verscheen ook Rost van Tonningen ten tonele. Rost van Tonningen publiceerde zijn sterk antisemitische teksten in de krant van de NSB waar hij hoofdredacteur van was. Mussert en Van Tonningen waren niet bepaald vrienden van elkaar. Rost van Tonningen was veel meer dan Mussert een echt nazi en felle antisemiet. Zijn carrière heeft Rost van Tonningen dan ook vooral te danken aan zijn goede relatie met Himmler.

Rost van Tonningen pleitte in 1938 voor het zogenaamde Guanaplan, waarin hij voorstelde om de Europese Joden naar de Jodensavanna in Suriname te deporteren. Het plan van Rost van Tonningen werd niet echt serieus genomen en verdween in de prullenbak. In 1939 richtte hij de Mussert garde op, deze opereerde naast de Nederlandse SS, maar was veel minder populair. Deze Mussert garde kreeg geen toestemming van Hitler om wapens te dragen, maar men was niet schuw van andere vormen van geweld. Rost van Tonningen wilde graag lid worden van de Nederlandse SS, maar werd in eerste instantie afgewezen, omdat hij van Indische afkomst was en niet kon aantonen van zuiver bloed te zijn. Later mocht hij wel lid worden en sloot zich bij de SS aan.

In 1941 werd Rost van Tonningen benoemd tot secretaris generaal van het ministerie van Financiën en werd hij baas van de Nederlandse bank. De duitsers maakte hier dankbaar gebruik van door Nederland aan te slaan voor oorlogskosten, op deze wijze is er veel geld verdwenen naar Duitsland. In 1942 wordt een compagnie door Rost van Tonningen opgericht bestaande uit voornamelijk landarbeiders die in de Oekraïne aan het werk gingen. in 1943 trok Duitsland zich terug uit Oekraïne en deze NSB'ers weken uit naar de baltische staten. Na de bezetting van de russen vluchtten de meesten van hen naar Duitsland.

Op 28 december 1944 ontsloeg Mussert Rost van Tonningen als plaatsvervangend leider van de NSB. In de zomer van 1944 was Rost van Tonningen opgeleid tot officier, in 1944 werd hij naar het front gestuurd in De Betuwe. Op 8 mei van dat jaar werd hij door de Canadezen opgepakt en op 24 mei werd hij naar de gevangenis van Scheveningen gebracht. Op 6 juni pleegde hij "zelfmoord", dit is later bestreden door geheime stukken uit 1951, hieruit zou blijken dat hij gemarteld werd en gedwongen werd om te springen.

Iedereen kent zijn tweede vrouw Florrie wel, op 21 december 1940 trouwden zij. Uit dat huwelijk kwamen drie zonen voort: Grimbert, Egbert en Herre. Florrie is altijd het gedachtegoed van haar man blijven verdedigen. Grote onrust ontstond in 1986 toen bleek dat zij een weduwe-uitkering ontving omdat Rost van Tonningen lid was geweest van het parlement. Florrie overleed op 24 maart in 2007.

Rost van Tonningen had geen slechte achtergrond, zijn vader was generaal in de strijd in Lombok en Bali. Zijn moeder was jonkvrouw en zijn broer was grootmeester van koningen Juliana. Hoe kon het dan toch zo mislopen? Door zijn verblijf in Oostenrijk samen met zijn eerste echtgenote (begin jaren 30) ontwikkelde hij zich als antisemiet. Hij was een goed opgeleide man die een ingenieursopleiding en een rechtenstudie afrondde. Het is niet geheel duidelijk waarom hij zo radicaliseerde en dat is misschien nog wel het meest enge, want wat weerhoud iemand ervan om zo door te slaan. Kan het nu ook nog gebeuren?