Op de barricaden!
Tijdens het kijken naar de opstand in Egypte en eerder Tunesië, vroeg ik me af of wij in Nederland hier ook toe in staat zouden zijn. De laatste keer dat wij in opstand kwamen, resulteerde dat in de Tachtigjarige Oorlog tegen de Spanjaarden. Die opstand begon in 1568 en duurde tot ongeveer 1584, waarna de strijd geleidelijk overging in een onafhankelijkheidsoorlog die nog tot 1648 duurde. Er zijn in de jaren daarna uiteraard wel protestacties geweest, die meestal in Amsterdam plaatsvonden of daar begonnen. Zo was er het Aardappeloproer van 1917 waarbij uiteindelijk het leger ingezet werd. In 1934 was er het Jordaanoproer, waarbij opnieuw het leger ingezet werd. Dit oproer beperkte zich niet tot Amsterdam, maar ook in Rotterdam en Den Haag waren acties. De Februaristaking van 1941 is bekend, maar niet echt een opstand als wel een stakingsactie tegen de machthebbers van dat moment. Het laatste grote oproer zijn de krakers- of kroningsrellen van 1980 geweest. Wat we daarna aan rellen nog gezien hebben, speelde zich meestal af rond voetbalwedstrijden en andere feestelijke locaties.
Voorlopig zullen we hier geen opstand meer zien. We leven tenslotte niet in een dictatuur, maar wat niet is, kan nog komen. Stel de volgende hypothetische situatie. De politiek polariseert dusdanig dat er geen regering meer te vormen is. Zelfs geen minderheidsregering met gedoogsteun. Er ontstaat een situatie zoals nu in België, waar men na meer dan 200 dagen nog steeds geen regering heeft kunnen vormen. In mijn voorbeeld loopt het zo ver uit de hand, dat op zeker moment koning Willem IV de macht grijpt. Aanvankelijk wordt dat toegejuicht. Waarschijnlijk niet van harte in Amsterdam, maar iedereen beseft dat het nodig is om het land te redden van de ondergang. Willem is geliefd en bekend bij de machthebbers in deze wereld, vanwege zijn watermanagementwerkzaamheden en zijn knappe werk bij het IOC. Niemand van de wereldleiders zal bezwaar maken tegen zijn machtsgreep en ook het leger staat achter hem.
Willem regeert met harde hand. Zoals het gaat met vele potentaten werkt hij niet toe naar een situatie die de democratie moet bevorderen, maar breidt hij zijn macht uit. Politieke partijen, vakbonden en onafhankelijke pers worden tijdelijk buitenspel gezet om de orde te herstellen en de economie weer vlot te trekken. Tijdelijk blijkt permanent te worden of streng gecontroleerd. Hij zet zijn eigen mensen, die blind zijn bevelen opvolgen, op strategische plaatsen. Kritiek op zijn beleid wordt beloond met huisarrest en een spreekverbod. Zijn macht wordt groter en groter en op zeker moment is hij niet alleen heerser, maar is hij alleenheerser.
Op welk moment zouden wij in opstand komen? Zolang het goed gaat, is er geen enkele reden voor het volk om in opstand te komen. Natuurlijk zijn er mensen ontevreden, met name de mensen die hun functie en aanzien verloren hebben, maar zolang er werk en eten is, zal "het volk" zich redelijk gedeisd houden. Wanneer besluiten we dat het genoeg is? In de landen die nu druk bezig zijn met hun omwenteling, Tunesië en Egypte heerst al vele jaren onvrede. De leiders daar waren respectievelijk vierentwintig en dertig jaar aan het bewind. Dat is een heel lange tijd om ontevreden in te worden en toch gebeurde er weinig. De val van Tunesië was de vonk die de opstand in Egypte ontstak, een vonk die ontstond omdat mensen zich uit pure wanhoop en als teken van protest in brand staken. Hoe wanhopig moet je zijn als je dat als uiterste middel ziet.
En wie gaat er bij ons in opstand komen tegen het dictatoriale bewind van Koning Willem IV? De kraakbeweging die er nu is lijkt volledig uitgedemonstreerd en lamgeslagen. Waren zij in 1980 onder het motto "Geen woning, geen kroning", nog verantwoordelijk voor een massale veldslag in de hoofdstad die bijna een burgeroorlog leek, bij de aanpassing van de anti-kraakwet vorig jaar, die voor hen een groot verlies van rechtspositie betekende, hebben ze nauwelijks tegenstand laten zien. Die beweging zal na jaren van dictatuur vrijwel volledig verdwenen zijn. Aanpassing van de AOW-leeftijd? Beetje actievoeren, beetje demonstreren, en dat was het dan wel. Het laatste grote protest kwam van de studenten, maar ook dat zette geen zoden aan de dijk. Het collegegeld voor langstudeerders gaat toch omhoog en voor de studenten leek het meer een "gezellig" uitje naar Den Haag dan dat men keiharde eisen kwam stellen. Tegenwoordig roepen we dat we het er niet mee eens zijn en dat was het dan. Ik durf te wedden dat men zonder problemen de hypotheekrenteaftrek terug kan schroeven of af kan schaffen zonder dat dit gevolgen heeft. We roepen twee keer schande en klagen op verjaardagen tegen elkaar, maar verder niets. Wij zijn lamgeslagen en demonstratiemoe. De angel lijkt eruit, alsof het allemaal toch geen zin heeft.
Misschien heeft het dat ook niet en zijn we murw geslagen door een overheid die toch niet naar ons luistert. In 1981 was een van de grootste demonstraties ooit in Nederland, tegen de plaatsing van kernwapens. Nutteloos, want die kernwapens waren er al en ze bleven er. Privacy aantastende, big-brother-achtige maatregelen accepteren we ook al zonder slag of stoot. Afgelopen week werd duidelijk dat zelfs het politiek actieve deel van Nederland waar traditioneel nog enige actiebereidheid van is te verwachten, de GroenLinks achterban, het liet afweten toen de partij een besluit nam dat 180 graden afweek van de wens van 70% van de achterban, namelijk instemmen met een nieuwe missie in Afghanistan. Minder dan twee procent van het aantal leden liet blijken het hier niet mee eens te zijn en zegde het lidmaatschap op. Als de activisten al niet meer actief zijn, wie dan wel?
In Egypte zijn de gewone mensen in opstand gekomen. Mensen uit alle lagen van de bevolking maken duidelijk dat voor hen de maat vol is. Mensen met of zonder gezinnen die liever het risico nemen om gearrresteerd, gemarteld of gedood te worden, dan om nog langer het regime te tolereren. Mensen als jij en ik. Gaan wij op de Dam staan? Om eens een keer te demonstreren, ja vast. Maar om er een gehaat regime mee omver te werpen? Ik zie het niet gebeuren. Blijven we een weekendje staan? Mogelijk. Blijven we ook op maandag en de rest van de week staan? Ik betwijfel het. We moeten tenslotte naar ons werk toe, wij nijver volkje. Wij zijn meer een volk geworden die anderen de kastanjes uit het vuur laat halen.
En dan de andere kant van de actie. Hebben wij de zelfbeheersing die de Egyptenaren nu laten zien? Slaan we niet massaal aan het plunderen en richten we niet overal vernielingen aan en weet ook de politie en het leger zich in te houden? Ik ben bang van niet. Aangezien een strandfeest hier al ontaardt in een vechtpartij met politieschoten en een dode tot gevolg, denk ik dat we als we ten strijde trekken tegen het bewind we zullen veranderen in een woest, wild volk dat geen remmingen meer kent. Uiteraard hoop ik dat het nooit zover zal komen en dat we van onze democratie kunnen blijven genieten. Net zoals ik hoop dat de mensen in Tunesië en Egypte hun vers verkregen vrijheid in een democratie om kunnen zetten. Het kan voor ons geen kwaad bij dit soort volksprotesten in andere landen eens stil te staan bij onze verworvenheden en je voor te stellen wat het is te staan op een plein in Egypte, Bangkok, Tunis of Kiev, zonder te weten wat er gaat gebeuren en zonder te weten of je nog thuiskomt, maar met de wetenschap dat wat er ook gebeurt, het beter is dan je leven tot dan toe.
