Hè, wat, Egypte? Huh?
Op 17 december 2010 stak de Tunesische groenteboer Mohamed Bouazizi zichzelf in de fik, als protest tegen de vernedering die hij had moeten doorstaan toen zijn groentekar door regeringsmedewerkers in beslag werd genomen. Mohamed stierf, maar zijn voorbeeld deed volgen. Het einde van het verhaal kennen we: Tunesiërs demonstreerden net zo lang tot hun dictator het veld ruimde (maar niet voor zijn vrouw met de halve goudvoorraad van het land op een vliegtuig te zetten) en open verkiezingen werden beloofd.
De onrust bleef niet tot Tunesië beperkt. In Algerije zijn duizenden de straat op gegaan en er staan voor begin februari nog meer protesten gepland, Jordanië idem, Jemen zag eveneens de eerste demonstraties in jaren en Syrië besloot vrijdag zelfs het internet plat te gooien om te voorkomen dat de geest van de revolutie zou overslaan. Ondertussen zijn ook de VS en Israël niet gelukkig met de situatie, daar op Iran en Libië na de meeste dictators van het Midden-Oosten al decennia netjes naar het Westen luisteren. De EU en de VS durfden dan ook geen partij te kiezen – men kreeg het niet over de lippen, Mubarak een dictator te noemen.
De protesten van #Jan25 werden dagelijks groter tot ze afgelopen vrijdag en zaterdag tot uitbarsting kwamen. In vrijwel alle grote steden van Egypte, van Caïro tot Suez, van Heliopolis tot Alexandrië, gingen de burgers de straat op met slechts één doel: down with Mubarak. De politie deed aanvankelijk precies wat hen werd gevraagd, namelijk knuppelen, vee drijven en traangasgranaten (met “Made in USA” erop) afschieten. Daarnaast had Mubarak net als Syrië voor het eerst in de geschiedenis landelijk het internet en de meeste mobiele telefonie platgelegd. Het mocht niet baten. Telefoontjes werden, ondanks de medewerking van o.a. Vodafone aan het regime, toch gepleegd. En omdat alleen DNS-servers plat lagen, kon je nog wel internetten via directe IP-adressen. 1.1.0.101 intypen in de adresbalk, in plaats van 'www.twitter.com', zeg maar.
De demonstranten lieten zich niet wegknuppelen na 30 jaar dictatuur. Sinds Mubarak na de moord op Sadat president werd won hij alle 'verkiezingen' glansrijk en zette hij de oppositie buitenspel. Om te voorkomen dat dat nog eens zou gebeuren negeerde de bevolking en masse de ingestelde avondklok en gingen nadat de eerste doden reeds waren gevallen, overal in het land de hoofdkwartieren van de regeringspartij in de hens. Ook veel politiebureau's, al jaren een teken van onderdrukking, corruptie en machtsmisbruik, gingen in vlammen op. Het leger werd ingeroepen, de politie teruggefloten.
Zaterdag bleek meteen dat Mubarak het over een andere boeg gooide. De politie werd de straat weer op gestuurd, maar nu in burgerkleding. In groepjes struinden de 'thugs' door de straten om zoveel mogelijk onrust te zaaien. Zo werd, hoewel burgers en militairen nauw samenwerkten om het te voorkomen, ook het Nationaal Museum van Egypte ten dele vernield. De landelijke plunderingen gingen echter nog niet ver genoeg voor Hosni M.: ook werden overal in het land deuren van gevangenissen opengezet, en (tien)duizenden boeven vrijgelaten.
Allemaal met één doel voor ogen: chaos en wanorde creëren. Hetgeen deels lijkt te werken: op Twitter verschijnen inmiddels berichten van bange Egyptenaren die Mubarak vragen de orde te herstellen. Aan de andere kant wisten de demonstranten, die al dagen fantastisch onbaatzuchtig samenwerkten, -baden en -organiseerden, in no-time 'Attentie Buurtpreventie'-achtige bewaking in te stellen, compleet met geïmproviseerde wapens en dienstroosters. Hierdoor werden op meerdere plekken agenten in burger opgepakt, die met politiewapens en overheids-ID de straten onveilig probeerden te maken.
Ondertussen heeft Mubarak als concessie een nieuwe vicepresident en een nieuwe premier aangesteld, beide vertrouwelingen; de één het hoofd van de geheime dienst en de ander de minister van civiele luchtvaart. Vanzelfsprekend nemen de demonstranten hier geen genoegen mee, en zullen ze in ieder geval proberen te blijven demonstreren tot de koppige president zelf ook de handdoek in de ring gooit. Zeker 150 doden en 4000 gewonden verder (voornamelijk doordat er naast rubberen kogels en traangasbommen, óók met scherp werd geschoten, helaas), is op het moment van schrijven (zondagmiddag) nog niets zeker, behalve dat de Egyptenaren nog steeds massaal de straat op gaan om eindelijk hun gelijk te krijgen.
Al deze ontwikkelingen volg ik sinds vrijdag op de voet. Het is erg spannend om live een revolutie te zien op televisie; daarnaast gun ik de ingezetenen van het Midden-Oosten van harte de kans op zelfbeschikking en rechtvaardigheid, zelfs al hebben ze zoals in Egypte in 5000 jaar beschaving nog nooit vrije verkiezingen gekend. “Christen, atheïst of moslim, we vechten allemaal samen”, is de boodschap. Fantastisch. Vooral het idee dat, mochten alle puzzelstukjes op hun plek vallen, we van het ene moment op het andere een democratisch Noord-Afrika zouden kunnen gaan zien, lijkt wel te mooi om waar te zijn.
Petje af daarom ook voor Al Jazeera Arabic en Al Jazeera English, de enige zenders die al vanaf het begin live beelden lieten zien van wat er gebeurde, en al dagenlang bovenop de situatie zitten. Dit deels omdat één van de hoofdkantoren direct uitzicht had op (één van) de demonstraties, maar ook omdat ik de zender heb leren kennen als accuraat, kundig, snel en ter plaatse, veel meer nog dan BBC of CNN. Kritische vragen over de kwakkelhouding van de VS worden gewoon gesteld, niet onder stoelen of banken geschoven. Schokkende én prachtige beelden wisselen elkaar al het hele weekend af. En zelfs onder herhaaldelijke dreiging van het Egyptische machtsapparaat geeft de zender zich niet gewonnen en blijven ze uitzenden.
Dus volg ik Twitter, the Guardian, NRC, Al Jazeera, CNN, FOK!forum, al dagen. En schokt het me des te meer dat de Nederlandse media zo hopeloos achterlopen, beide in technologie als in snelheid en mogelijkheden om dit soort nieuws te brengen. Nergens op de Nederlandse tv werden speciale uitzendingen ingelast. RTL Nieuws had het vrijdagavond – na tientallen doden en met half gouvernementeel Egypte in de fik – over 'rellende jongeren'. Zaterdag op mijn werk moest ik alle collega's uitleggen wat er gebeurde, want niemand had ook maar enig idee. Het lijkt haast alsof de Nederlandse media (Uit handelsbelangen? Voor de lieve vrede?) het Egyptische nieuws liever doelbewust 'downplayen' dan uitzenden.
Een reëlere optie is echter dat ze écht geen kaas hebben gegeten van de nieuwe media, hun ogen sluiten voor nieuwe ontwikkelingen, eenvoudigweg niet op de hoogte waren van hoe ernstig de situatie is. De moderne mens heeft mijns inziens niet alleen recht op dit nieuws, maar ook zo snel mogelijk. Dat betekent live verslaggeving zoals Al Jazeera doet, als ook het beter gebruiken van officiële nieuwsblogs, sociale media en wat ook. Als enkele tientallen FOK!'ers op een forum elkaar al dagen op de minuut af op de hoogte kunnen houden van wat er speelt, met filmpjes en foto's en screenshots en persberichten en tweets, dan moeten de redacties van NOS en RTL zoiets toch ook zeker wel kunnen (leren)?
Al Jazeera staat tijdens het typen nog steeds aan. Het middaggebed begint zo meteen; de afgelopen dagen 'gingen de protesten los' na dat punt van de dag. Dat deze dag weer nieuwe verrassingen zal brengen, positief en negatief is zeker. Of Mubarak bij het plaatsen van deze column op dinsdag nog president is, is in 30 jaar dictatuur nog nooit zo ónzeker geweest. Ik smul, ik kijk, ik leef mee. Helaas, dankzij RTL en NOS, als één van de weinige Nederlanders die überhaupt op de hoogte lijkt te zijn. Ik hoop oprecht dat het gaat lukken. Dat ze allemaal, van de Sjeiks in Saoedi-Arabië tot Gadaffi, van Mubarak tot de Pakistaanse ISI, op mogen donderen in een mooiere internationale zucht naar vernieuwing dan we sinds 1848 hebben mogen aanschouwen.
Dat we over tientallen jaren nog vragen: waar was jij, toen Egypte eindelijk vrij werd? Vooral hoop ik echter, dat ónze media nog bijdraaien. Dat het antwoord niet zal zijn: oh, toen hoorde ik het nieuws over Suarez/Ben Saunders/Boer Dinges. Omdat de Egyptenaren het waard zijn. U toch ook?
Linkjes: Al Jazeera English / Al Jazeera Arabic / Prachtige fotocollectie
Filmpje: "The most amazing video on the internet", allemaal kijken dus.
"We will not be silenced! Whether you're a Christian, whether you're a Muslim, whether you're an atheist, you will demand your goddamn rights, and we will have our rights, one way or the other! We will NEVER be silenced!"
