sTop 2000?

De laatste weken tot Nieuwjaar worden voor mij al vele jaren gekenmerkt door een fenomeen waar mijn generatie weinig kaas van heeft gegeten: radio. Serious Request op 3FM eerst, gevolgd door de met de paplepel ingegoten Top 2000 van Radio 2. Zodra het melodietje dat een week lang tussen tweeduizend platen door gedraaid wordt ten gehore komt, ben ik één en al oor. Ik installeerde de app en luisterde ook onderweg en op mijn werk veelvuldig naar de Top, vaak geïrriteerd als ik klanten te woord moest staan in plaats van een mooi nummer af te luisteren. Zoals altijd ontdekte ik pareltjes, bloedden mijn oren af en toe terstond van afgrijzen en genoot ik van een heel aardig deel van de gedraaide muziek.

Zoals altijd kwam er ook dit jaar weer stevige kritiek op het hele gebeuren. In de Volkskrant werd een zuur stuk gepubliceerd met als titel “Een gruwel voor wie echt van muziek houdt”, Leo Blokhuis reageerde op zijn website bevestigend in een tegenreactie. De grootste kritiek, of het grootste schandaal zo je wil, kwam van het Eindhovens Dagblad. Die hadden namelijk de op Radio 2's website beschikbare lijstjes met stemmen per plaats en nummer doorgenomen, en kwamen tot de conclusie dat er zowel veel nummers worden weggelaten of omlaaggehaald, met name hiphop en (hard)rock, als dat er tevens veel nummers die veel airplay op Radio 2 hebben, omhooggeschopt of uit de hoge hoed getoverd werden. Zo staat Caro Emerald in de top 20, maar Nirvana niet eens in de keuzelijst.

Een ander kritiekpunt is het feit dat de lijst elk jaar weer behoorlijk hetzelfde is. Er staat weinig vernieuwends in, het blijven dezelfde veilige keuzes. Dat komt vooral doordat er maar enkele duizenden nummers worden voorgeselecteerd door Radio 2. Je mag uit die drie- tot vierduizend nummers tien stuks kiezen, en er ook nog vijf zelf invoeren. Vanzelfsprekend is de keuzelijst zeer beperkt – mijn eigen muziekbibliotheek is twintig keer zo groot en nog steeds verre van compleet – en verschijnen daardoor dus al dezelfde nummers in de lijst. Leo Blokhuis, al vanaf het begin Top 2000-goeroe, erkent daarnaast dat de uiteindelijke lijst niet door het publiek alleen, maar vooral ook door 'de Muziekredactie van Radio 2' wordt samengesteld. Die redactie krijgt van Blokhuis ook de eer; niet de 2 miljoen stemmers.

Ze hebben te maken met een van boven opgelegde doelgroep; een luisterprofiel van mensen tussen om en nabij 34 en 55 jaar. Ze houden van seventies, eighties en nineties, en naar het zo blijkt ook erg van Nederlandse muziek. Hoewel de lijst dus deels door stemmen wordt vergaard, wordt-ie deels aangevuld met suggesties van Radio 2 zelf. Een probleem dat zich met het stemmen voordoet of in ieder geval tot vorig jaar voordeed, was het onbeperkt mogen stemmen. Zo konden Beatles-, ABBA- of Michael Jackson-fanclubs hun favoriete artiest buitenissig veel in de lijst doen voorkomen. Dit is nog altijd een doorn in mijn oog. Hele uren vol wordt ongelooflijk uitgekauwde rommel als Jantje Smit, BZN, Hazes, ABBA, MJ en de Cats afgewisseld met vaak totaal onbekende nummers van Grote Artiesten.

Constant word je er, een week lang, door elk van de zeven deejays aan herinnerd dat de Top 2000 “Het grootste radio-evenement van het jaar” is, een “lijst der lijsten” die “door twee miljoen mensen is samengesteld”. Dat is dus alle drie niet helemaal waar en getuigt wel een beetje van zelfbevlekking – in ieder geval narcisme. Serious Request lijkt mij tot op heden grootser en bekender. En de redactieleden bij Radio 2 hebben klaarblijkelijk wat meer te zeggen dan Jan met de pet – iedereen is gelijk, maar sommigen wat meer dan anderen. Blokhuis zegt dit niet zo erg te vinden, want het is toch vooral een 'walk down memory lane', en dat is ook wel zo. Toch gooit hij direct zijn eigen ruiten in als hij daarna de Volkskrant-schrijver aanvalt met de stelling dat niets zo zielig is, als anderen je persoonlijke smaak willen opleggen of de smaak van mensen irrelevant achten. Dat is precies wat Radio 2 zelf doet door Emerald, Duffy en Rowwen Hèze in de top 100 te zetten, terwijl ze Run-D.M.C. en alles wat harder dan dat klinkt genadeloos doorstrepen of op veilige plekken in de nacht plaatsen.

Nog zo'n kritiekpunt: het gejaagde karakter van de Top. Van kerst tot en met 31 december móeten die 2000 nummers gedraaid worden. Er wordt dus bijna per definitie de verkorte singleversie van een nummer gedraaid; liedjes langer dan drie minuten vrijwel altijd afgekapt. Dan zeg ik zelf ook: trek er een paar dagen extra voor uit of kort de lijst in (bijvoorbeeld door 90 procent van de Nederlandstalige meuk eruit te knikkeren). Als je net een prachtig nummer van LedZep, Supertramp of de Dire Straits luistert en het wordt bruut afgekapt voor Fransje Bauer, is dat één keer al vervelend, laat staan honderden keren. Ook luistert wie dan ook zeker 7 uur per dag niet, omdat er ook geslapen moet worden. Elk jaar weer irritant om goede nummers te hebben gemist. Dus schort die lijst lekker van middernacht tot zes of zeven uur op.

Maar dat kan natuurlijk niet. De samenstelling én de totale duur hebben beide te maken met uitzendrechten, afspraken tussen de omroepen, doelgroepen en wat niet al. In een wereld waarin elke seconde geld kost of oplevert, en zelfs op water en schone lucht al prijzen zijn geplakt, de waarde van een mensenleven uitgerekend (ruim 2 miljoen), kun je zulke motieven niet negeren. Als bepaalde platen luisteraars wegjagen laat je ze weg. Als uit onderzoek blijkt dat langer dan een week meer kost dan oplevert is het logisch dat het zo blijft. En mochten ze bij Radio 2 niemand kunnen betalen om hun lijstjes wat uit te breiden, dan stel ik mijzelf geheel kosteloos ter beschikking. Maar voortmodderen zoals ze nu doen, met hooguit schaapachtige erkenning en grootscheeps negeren van de meeste kritiek, het onbehandeld laten van gevoelige punten, lijkt me uiteindelijk ook voor de portemonnee contraproductief.

Ja, ik blijf het, ondanks al de Hollandse tranentrekkers en een overkill aan MJ, ABBA, Coldplay en Beatles zeker luisteren, maar een beetje uitleg van Radio 2 zou ik erg op prijs stellen. Al blijft de lijst zoals-ie is en wordt geen enkel bovengenoemd punt aangepast, maar zeggen ze gewoon ruiterlijk waar het op staat. Dit is onze doelgroep, dit zijn de veranderingen, dit is waarom, dit zijn de onderzoeken waaruit blijkt dat het zo moet en niet anders, dit is de kosten-batenanalyse. In plaats daarvan worden schichtig de stemtotalen offline gehaald en nog elk uur hol gepraat over “de lijst die ú, en alleen ú, heeft samengesteld!” Dat is niet eens meer ongeloofwaardig, maar begint voor elke kleuter die 'Top 2000 kritiek' kan googelen ronduit zielig te klinken.

Nee, een 'gruwel voor eenieder die van goede muziek houdt' is het zeker niet, aangezien er honderden werkelijk magnifieke platen in staan. Om met de retoriek van een ander uitmuntend kritiekstuk te eindigen: een gruwel voor eenieder die een hekel heeft aan het voor tegenwoordige bedrijven zo typische polderend gedogen en binnenvettend voortmodderen, is de Top 2000 wél. En Radio 2, kom op nou. De bewijzen liggen pijnlijk duidelijk op tafel. Vermoedens van twaalf jaar oud ruiterlijk bevestigd. Leg het nou eens goed uit, dan ben ik, en velen met mij, weer de tevreden luisteraar die al jaren steevast aan de Top gekluisterd zat en zit. Balkenendes houdbaarheidsdatum verstreek na acht jaar kritiek ontkennen; jullie doen het al anderhalf keer zo lang. Dus fort mit dem Geit, en schnell een beetje.


Een ontdekt pareltje: Allman Brothers - Jessica (1976, no. 581/2000)