Lorenzo de' Medici is on Facebook.
Join Facebook to connect with Lorenzo de' Medici and others you may know. 
'Het nieuwe leren' is een term die weliswaar op veel gefaalde onderwijsvernieuwingen is geplakt, maar die ik in deze column toch graag opnieuw wil reserveren voor iets dat mijn generatiegenoten en ik veelvuldig praktiseren. Ik werd me er feitelijk gisteren pas gewaar van. Dus maak ik nu gauw gewag.
Vrijwel elk computerspel dat ik in mijn leven heb gespeeld, wellicht op Rollercoaster Tycoon na, heeft namelijk mijn directe interesse in het één en ander bewerkstelligd. Nu klinkt dat wat vaag, dus ga ik meteen over naar voorbeelden. Door Age of Empires 2 raakte ik verzot op de Middeleeuwen en kwam ik er als tienjarige achter dat de meeste huidige volkeren, van Koreanen tot Germanen, al bijzonder lang bestaan. Ik leerde over hun (wapen)specialisaties, wist opeens van het bestaan van de Mameluken af, kende het verschil tussen een 'cavalier' en een 'paladijn' – noem het maar op.
Door Railroad Tycoon verdiepte ik me in Isambard Brunel en zijn industrialisatieperikelen (drie keer woordwaarde). Naast mijn algemene interesse in de Oudheid door KCV, Latijn en Grieks, interesseerde ik me door Rome Total War opeens in verslagen en verhalen over oude, vergeten veldslagen en militaire tactieken. Door Fallout 3 heb ik een rijke schat aan fantastische muziek uit de jaren dertig en veertig ontdekt. En dankzij Assassin's Creed weet ik van alles over de kruistochten.
Ik kan avond aan avond doelloos rondklikken op Wikipedia, uren gekluisterd aan een ellenlange pagina zitten over de Tudor-dynastie, taalverlies van Baskisch onder Franco, de op- en ondergang van Motown – al eerder schreef ik dat ik in mijn opvoeding met de paplepel ingegoten heb gekregen, dat alle kennis die je niet hebt, als een afbetaalde callgirl op je ligt te wachten tot je je erin verdiept. Eerst was dat de Larousse, later Wikipedia, nu vaak aangevuld met (onder andere) Holland Doc, Zembla, Tegenlicht, Andere Tijden, BBC Horizon en PBS.
Toen ik een goed half jaar geleden begon aan het langverwachte Assassin's Creed 2, dat zich afspeelt in het Toscane, Florence en Venetië van de late 15e eeuw, las ik de informatie die het spel gaf over de verschillende steden, bouwwerken en historische figuren enthousiast. Het spel zelf echter, hoewel het de mogelijkheid biedt om replica's van de eerder genoemde steden volledig door te kammen, te beklimmen en te verkennen, draait vooral om moorden, opdrachten doen en missies volbrengen.
Afgelopen week pakte ik het weer eens uit de kast, installeerde ik het opnieuw en begon ik met het voltooien van de laatste openstaande opdrachten. Ik ALT-TAB'de echter snel weg, toen steeds meer details van de verhaallijn boven kwamen drijven. Het spel zit propvol met verwijzingen naar de Renaissance, Da Vinci speelt een sleutelrol, de' Medici's worden te hulp geschoten in hun strijd tegen het Vaticaan. Die naam had ik nu al duizend keer gehoord, 'de' Medici'. Nooit had ik me erin verdiept.
Op Wikipedia was het snel ingetypt, maar bleek al snel dat de familie honderden jaren het lot van Florence, Toscane en zelfs het Vaticaan bestierde. Ik zocht derhalve door naar een documentaire, die ik vond in de vorm van de op YouTube beschikbare PBS-serie 'Empires'. Vier afleveringen van bijna een uur vertelden in de serie “The Medici: Godfathers of the Renaissance” vanaf de geboorte van de eerste Medici in 1389, het verhaal van de familie in detail. Ik wist dat ze destijds de baas waren van Florence en het omliggende Toscane. Wat ik niet wist, is dat ze nog een heleboel andere dingen op hun kerfstok hadden.
Positieve en negatieve. Zo blijkt dat alle grote namen van de Italiaanse Renaissance, Da Vinci, Botticelli, Donatello, Brunelleschi, uit Florence kwamen of door de heersende Medici-familie erheen gehaald werden om in opdracht de kunst te produceren waar ze nog steeds bekend om zijn. Toen de twee jongens van Lorenzo de' Medici begin zestiende eeuw ook nog eens achter elkaar paus werden, strikten zij (dat is, paus Leo X) Rafael om zijn schildering te maken in de Sixtijnse Kapel – u kent allemaal de beeltenis van de uitgestrekte vingers van Adam en God.
Eén familie, zo lijkt het, is direct verantwoordelijk voor een heel groot deel van de Renaissance. Meer dan zeventig procent van de kunstenaars van het toenmalige Italië opereerden in Florence. De eerste decennia waren ze mede door hun liefde voor (toen) moderne kunst, maar ook door hun lage belastingen en gestes naar de burgers toe geliefd. Als invloedrijke bankiersfamilie hadden zij in Italië en door heel Europa niet alleen vestigingen van hun banken, maar ook vriendschapsbanden en allianties op vaak bijzonder hoog niveau.
En daarom zit Lorenzo de' Medici op Facebook. De heerschappij van de Medici was namelijk (in de eerste eeuw, red.) niet gestoeld op brute kracht en het afpersen van het volk, maar op een wijd netwerk van zogeheten 'Amici', vrienden, alsmede hun vrienden, de 'Amici degli Amici', ofwel 'vrienden van vrienden'. Hoewel vanzelfsprekend een bijzonder duidelijke uiting van nepotisme, werkte het systeem wonderbaarlijk goed – zolang het goed ging.
Een monnik genaamd Savonarola vond het nieuw-ingeslagen pad van wedergeboorte van beide morele waarden in het bestuur en de 'heidense' classicistische cultuur maar niks. Hij vond het decadent en eng en niet-Katholiek en predikte er hevig tegen. Veel edelen, die van het bestuur uitgesloten werden door de Medici-familie, gingen hierin mee, en voor Lorenzo de' Medici het wist zakte zijn netwerk van vrienden en vrienden van vrienden ineen. Zelfs Rafael keerde zich van hem af – veel van de schilders en beeldhouwers die eerder voor de familie werkten, verbrandden en vernielden eind 15e eeuw uit angst voor de hel hun werken.
Pas toen Leo X als eerste paus die in Florence geboren was (mét interesse in kunst en oude cultuur) aan de macht kwam, keerde het tij en konden de verbannen Medici weer terugkeren in hun oude stad. Het netwerk van vrienden werd nieuw leven ingeblazen. Rafael, de vriend die de familie jarenlang op 'ignore' heeft gezet, werd naar eigen mening uit wraak gedwongen de Sixtijnse Kapel te beschilderen, en klaagde voortdurend over de druppende verf op zijn gezicht en het feit dat het zó'n onbegonnen werk was, dat hij met zekerheid zou gaan falen. Achteraf bleek al die onzekerheid natuurlijk nergens voor nodig, en bezichtigen vijfhonderd jaar na dato nog steeds miljoenen mensen jaarlijks zíjn schildering.
Hoewel ze dus gecrediteerd kunnen worden met het kickstarten van de Renaissance en een soort Facebook avant-la-lettre, was niet alles rozengeur en maneschijn bij de Medici. De twee Medici-pausen waren behoorlijk decadent en bedachten daarnaast ook nog eens het systeem van grootschalige verkoop van aflaten, uiteindelijk zelfs om de zonden van de doden weg te wassen. Luther ageerde hiertegen, hetgeen – overigens onbedoeld – leidde tot de Reformatie én tot een nieuwe, door het hele continent uitgevoerde Inquisitie die tienduizenden onschuldige gelovigen over de kling jaagde.
Waarmee het weer naadloos aansluit op, en de daden van de Medici-paus dus direct een aanleiding waren van, de Opstand en het stichten van de Republiek waar wij nog steeds (met een koningshuis cadeau weliswaar) ingezetenen van zijn. Waarom zo enorm uitweiden over de Medici? Het nieuwe leren, zoals al gezegd. En Lorenzo de' Medici zit op Facebook. Mijn nieuwtje van de week.
PS: Ik heb deze week wederom helaas de tijd niet gehad om met een kopje koffie de Berlijn-foto's en parafernalia door te neuzen. Excusez-moi.
---------------
News Feed
What's on your mind?
Lorenzo de' Medici Though they're all the joy we know,
youth and beauty don't endure.
If you want, be happy now;
for tomorrow's never sure.
Now hear this with open ears:
we can't live on future plans;
it's today that we are here,
youngster, oldster, woman, man.
Put your sorrows under ban
and let's party anyhow.
If you want, be happy now;
for tomorrow's never sure.
529 years ago via Facebook for Tuscany Comment Like
Lorenzo de' Medici and 293,029,292 others like this.
---------------
PBS Empires' Medici: Godfathers of the Renaissance. Deel 1: The Birth of a Dynasty.
Delen 2 / 3 / 4
