Zelfdoding moet humaner kunnen

Als maatschappij zijn wij zo ver dat mensen die ernstig ziek zijn, en volgens de wet ondraagelijk lijden, indien zij dat willen niet verder hoeven met hun leven. Je hebt dan de mogelijkheid om op een menswaardige manier aan je einde te komen. In dat geval is er sprake van euthanasie, al dan niet actief. Of je wordt zo pijnvrij mogelijk gehouden en wordt verdere behandeling gestopt, wat het einde van je leven zal bespoedigen, of er wordt door een arts actief een eind aan je leven gemaakt. Wij hebben hiervoor een wet gemaakt die de rechten van de patiënt, maar vooral ook die van de arts moet beschermen. Er is in Nederland geen recht op euthanasie. Het is aan de arts om te besluiten of hij aan het verzoek tot euthanasie wil voldoen. De primaire taak van een arts is om het leven van een patiënt te beschermen. Hij hoeft dus niet tegen zijn geweten in te voldoen aan het verzoek. Hetzelfde geldt voor verpleegkundigen en andere zorgverleners. Een arts kan iemand wel doorverwijzen naar een andere arts die dit verzoek mogelijk wel in zal willigen.

Het gaat hier alleen om mensen die ernstig ziek zijn. Mensen die niet ziek zijn hebben de mogelijkheid niet om op een humane manier een eind aan hun leven te maken als zij dit zouden willen. Ouderen bijvoorbeeld, die klaar zijn met hun leven en geen zin hebben om op het natuurlijke einde te wachten. Maar niet alleen ouderen, er zijn ook mensen in alle leeftijdscatogorieën daaronder die niet verder willen leven. Voor die mensen is er geen andere mogelijkheid dan om er zelf een einde aan te maken. In ons land zijn er jaarlijks zo'n 1500 mensen, dat zijn er vier per dag, die daar in slagen. Er zijn er 30.000 die het proberen van de 400.000 die er aan denken. Ter vergelijking: in Japan zijn er jaarlijks meer dan 32.000 mensen bij wie een zelfmoord lukt. Dat zijn er vier per uur. Nu is de maatschappij in Japan een heel stuk harder dan bij ons en niet te vergelijken, het geeft wel aan dat er heel veel mensen zijn, ook in ons land, die het leven niet meer zien zitten, om wat voor reden dan ook.

Desondanks is het niet mogelijk om op een humane manier een eind aan je leven te maken. Onze maatschappij is erop ingesteld om het leven te beschermen, maar er wordt daarbij geen rekening gehouden met de kwaliteit van dat leven. Als er zich in je hoofd een ondraagelijk lijden afspeelt, maar je bent verder nog kerngezond, dan zul je verder moeten. Tenzij je er zelf een einde aan maakt. Een einde dat in de meeste gevallen vrij pijnlijk is. Los nog van de trauma's waar je anderen mee opzadelt als gevolg van jouw actie. De zoveelste treinmachinst die de ziektewet ingaat. Iemand, vaak familie, die je met doorgesneden polsen in het bad vindt of je in het trapgat ziet hangen. Of de hulpverlener die je verpletterde lichaam onderaan een flat op mag ruimen.

De zelfgekozen dood van Antonie Kamerling heeft vele reacties opgeroepen, waarvan dit er ook één is. Als het gaat om zelfmoord dan zijn er ruwweg twee kampen. Zij die het kunnen begrijpen en zij die het veroordelen. Degene die er tegen zijn noemen het veelal egoïstisch en degene die het doet wordt voor lafaard uitgemaakt. Zeker als er, zoals in het geval van Antonie, een partner en/of kinderen achterblijven. De mensen die het doen zien zichzelf echter vaak als een belasting en hun dood zou voor de achterblijvers een bevrijding moeten zijn. Zij ontdoen de anderen van hun, in hun ogen, belemmerende aanwezigheid. En hoe zwart en uitzichtsloos moet je de toekomst en je eigen leven wel niet zien, als je denkt dat jouw kinderen beter af zijn zonder jou.

Bij zelfmoord, zeker van een beroemdheid, wordt er in de media vaak terughoudend bericht. Dit om geen zogeheten Werther-effect te creëren. Deze naam komt van een hoofdpersoon uit een boek van Goethe uit 1774, "Die Leiden des jungen Werthers". De hoofdpersoon pleegt zelfmoord en vele jongeren deden dat in de maanden na het verschijnen van het boek ook. Ook na de dood van Kurt Cobain gebeurde dit. Voor die terughoudendheid is wat te zeggen, maar het gevolg is dat je mensen die erover nadenken wel in een isolement houdt. Na de dood van Antonie Kamerling was de zelfmoordhulplijn (een instelling die, in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, zelfmoord juist wil voorkomen) behoorlijk overbelast. Dit geeft aan dat veel mensen gedachtes in die richting hebben.
 
De zelfmoordhulplijn is een begin in de richting van hulp, buiten de standaard psychologische of psychiatrische hulp. Hulp die uiteraard gericht moet zijn op het voorkomen van zelfmoord, maar als iemand echt niet meer wil dan zou die mogelijkheid ook voorhanden moeten zijn. Als "tegenprestatie" zou iemand die op deze manier uit het leven stapt automatisch als orgaandonor ingeschreven kunnen worden. Je mag mensen kennelijk wel met een pilletje (Prozac) chemisch vrolijk (of niet al te depressief) houden, maar niet met een pilletje (Drion) de rust geven die zij verlangen. Uitzichtloos leven wordt verkozen boven menswaardig sterven. Uiteraard moet zoiets onder streng toezicht komen van artsen en psychiaters. Bovendien is er een grote kans dat door gesprekken met professionals en confrontatie met de omgeving, de persoon in kwestie tot een ander inzicht komt en van zijn voornemen afstapt. Mocht dit niet het geval zijn dan kan die persoon in elk geval verzekerd zijn van een menswaardig einde.

Op deze manier zal het voor de verwerking van de nabestaanden beter zijn. Vaak zal de zelfdoding op zich voor hen niet als een volslagen verrassing komen. Meestal is er wel iets gaande en is duidelijk dat de persoon in kwestie "niet lekker in zijn vel zit" in alle variaties die je daarbij kan bedenken. Daarbij komen er vaak verschillende emoties naar boven, waaronder verdriet, onbegrip, schuldgevoel en woede. Die emoties zullen niet verdwijnen, zeker niet, maar het kan helpen de pijn te verzachten. Zal de klap bij de familie niet groter zijn als je weet dat die persoon in alle eenzaamheid zichzelf opgeknoopt heeft of voor een trein of van een flat is gesprongen, dan wanneer die persoon met deskundige begeleiding en hulp zijn besluit heeft kunnen nemen en vredig en pijnloos is ingeslapen?