It's not me, it's you
Van al die dingen die een mens heeft, is er maar weinig uniek. Huwelijk, auto, seksuele voor- en afkeur, krant, noem het maar op – alles is slechts een kopie van een kopie van een kopie, hooguit de combinatie van schijnkeuzes is uniek, maar ook daar zijn weer lijnen in te vinden. We zijn als diersoort heel goed in groepjes en hokjes in te delen. Sociologen smullen ervan. Puur door een paar connotaties kan 'het type' mens al doorgrond zijn, voor er meer dan vijf woorden zijn gebezigd. Een soort ANP-achtige weergave van een aan de samenleving deelnemend persoon. NRC-lezer, D66-stemmer, onderwijzer. Mercedes SL8, VVD'er, manager. Er zijn een paar dingen echter wél uniek. Eén daarvan zou ik graag eens behandelen, en wel 'muzieksmaak'. Wat mij in mijn korte bestaan hier op aard' al snel duidelijk werd, is dat je muzieksmaak per persoon volstrekt uniek is. Natuurlijk kun je ook hier categoriseren – dance, rock, hiphop – maar het over een periode van tig jaar in je hoofd vergaren van al die tienduizenden nummers die eenieder kent of ooit gehoord heeft, dat is een proces dat bij elk persoon weer helemaal anders loopt. Zo houd ik op zijn tijd nog steeds van christelijke orgelmuziek, omdat ik dat vijftien jaar elke zondag heb aangehoord. De gereformeerde en hervormde psalmen en gezangen blèr ik lustig mee. Mijn vader is zijn hele leven al gek op de Moody Blues. Als kind vond ik het maar niks, maar nu heb ik ook alle platen.
Mijn oudste broer nam mij vroeger heel vaak mee als hij weer eens platen ging kopen in Utrecht. Uren stond hij dan in schimmige werfkelders door de LP's te bladeren. In die middagen is mijn voorliefde voor vinyl – het zwarte goud – geboren. Ik koop sinds ik ergens in de tweede klas een platenspeler op de kop tikte op elke rommelmarkt weer stapels platen, struin het dozijn platenwinkels dat ik in de omgeving ken geroutineerd af en bestel bij de Nootzaak in Amersfoort elke keer als ik weer wat leuks heb gehoord er de plaat van.
Sommigen vinden dat heel gek als ze voor het eerst op mijn kamer komen – platen van Lily Allen, Duffy, Scarlett Johansson, Adele. Veel mensen hebben er geen flauw benul van dat vrijwel alle moderne muziek nog steeds op LP te koop is, meestal voor niet meer dan twee tientjes. Dan leg ik honderd maal liever dat geld neer voor een plaat die over honderd jaar de muziek nog vlekkeloos afspeelt, in zo'n mooie grote hoes, dan voor een mini-cd'tje dat al na 10 of 15 jaar onafluisterbaar raakt. Terwijl ik dit schrijf alt-tab ik af en toe naar mijn browser, waar ik lees dat Bono peer-to-peer-downloaden harder aan wil pakken. Dan heeft Bono het toch niet helemaal begrepen – waar muzieksmaak iets is van nature én nurture, aan duizenden diverse invloeden onderhevig, daar heeft downloaden een prachtige wereld geopend voor de gemiddelde luisteraar. Uit onderzoeken blijkt niet voor niets dat downloaders veel meer albums kopen dan niet-downloaders.
Ook ik heb ettelijke gigabytes aan muziek verzameld door de jaren heen. Van computer naar computer verplaatste zich de eerst met Napster, toen Kazaa en Limewire, later torrents en nieuwsgroepen bijeengegaarde verzameling. Soms vind ik iets niks en gooi ik het weer weg, soms betovert iets me wekenlang. Uit mijn downloadgedrag leiden dan ook heel veel aankopen. Talloze. Als ik iets echt mooi vind, gun ik de artiest dat geld ook. Ik bezoek ook graag concerten. Allemaal dankzij die downloads.
Iedereen heeft bepaalde liedjes of albums waar ze een herinnering aan hebben, vaak door gebeurtenissen die eraan gekoppeld zijn. Zo heb ik al eens gecolumneerd over "You Had a Bad Day" van Daniel Powter, dat mij precies op het goede moment raakte en sindsdien altijd terug doet denken aan dat ene moment van hartverscheurend liefdesverdriet, met gel in mijn handen achter de spiegel, jankend en radioluisterend tegelijkertijd. Bij "Fallin'" van Alicia Keys denk ik aan 9/11; het stond toen op één en de link is morbide grappig. Juist die connotaties zijn ontzettend persoonlijk en vaak niet te voorspellen. Ze leiden tot liefde of afkeer van zo'n nummer of artiest. Hetgeen de muzieksmaak weer beïnvloedt.
Dit jaar ontdekte ik – door downloaden en op een dood moment 'even luisteren wat het is' – vele artiesten. Sinds een jaar of anderhalf gebruik ik Last.fm, een website die bijhoudt wat je luistert op je computer. Hoewel de website miljoenen users heeft, is er geen één die de combinatie van artiesten die ik luister, luistert. Een Top 10 van de albums die mij dit jaar wisten te betamen staat dan ook hieronder – omdat het decennium officieus toch ten einde is gekomen, leek het me wel aardig om een lijstje van de albums die me de afgelopen twee jaar het meest wisten te bekoren, uit de massieve hoop oude rommel te filteren. Onderstaand dus superworms favorieten van 2008 en 2009:
Lily Allen – It's Not Me, It's You
Roosbeef – Ze Willen Wel Je Hond Aaien, Maar Niet Met Je Praten
Yeah Yeah Yeah's – It's All Blitz
Britney Spears – Circus
Movits – Äppelknyckarjazz
Scarlett Johansson – Anywhere I Lay My Head
Duffy – Rockferry
Spinvis/Vinkenoog – Ritmebox
Annett Louisan – Teilzeithippie
Carla Bruni – Comme Si De Rien N'etait
U ziet: ik luister vooral singer-songwriter. Roosbeef kocht ik zonder het te kennen vanwege de titel. De cd beviel geweldig. Het concert in Tivoli was magisch. Spinvis/Vinkenoog kocht ik ook op gevoel, in dezelfde winkel. Een gelimiteerde uitgave van 500 stuks of zo, en ik had er een. Geniaal gearrangeerde muziek, zoals we van Spinvis gewend zijn, maar nu met nog genialere opnames van een zijn eigen gedichten voorlezende Simon Vinkenoog. Een paar maanden later was-ie dood.
Met mijn MP3 op shuffle reisde ik een paar weken geleden vroeg van mijn huis in Soest naar Utrecht, met de trein. Ik had een fijne tijd met mijn vriendin achter de rug en zat gelukzalig uit het treinraampje naar de boven de velden tussen Bilthoven en Overvecht rijzende zon te staren. Die ochtend was de lucht prachtig rozerood, de zon een gigantische oranje bol die er als in de Lion King net boven de horizon door de sluierwolken heen scheen, en opeens zette een nieuw nummer in: "Skeletons" van de Yeah Yeah Yeah's.
Gezongen Duits, daar denken velen liever niet aan, maar de in Nederlandse ogen zo snauwerige taal kan ook heel mooi klinken. Al eerder gebruikte ik haar (en vele anderen in het lijstje) in columns, maar Annett Louisan is een echt Duits Wirtschaftswunder. Haar stem zacht, lieflijk, haast lijzig, de liedjes een verademing, de teksten stuk voor stuk volstrekt geniaal. Ze speelt geweldig met Duits en snijdt leuke onderwerpen aan, zoals in "Mama Will Ins Netz", een liedje over haar hopeloze moeder die een computer koopt bij de Aldi en tegen beter weten in het internet op wil. Opnieuw een connotatie: dat liedje luisterde ik voor het eerst toen ik op een bankje zat in de Soesterduinen. Kijkers van de Amerikaanse latenightshow Colbert Report zullen Mövits ook wel kunnen plaatsen: de Zweedse hiphop-jazz-swingband is de leukste muziek die ik uit Zweden heb gehoord sinds Teddybears STHLM.
Ergens las ik dat de muziek die je op je twintigste luistert, de rest van je muziekleven bepaalt. Dat wil zeggen: het bleek uit onderzoek (of zo, ik weet het niet meer precies) dat je muzieksmaak zo'n beetje uitgegroeid en ontwikkeld is als je twintig bent en dat de muziek die je daarna zult luisteren gestoeld op of gerelateerd aan de muziek is die je na twee decennia luisterde. Of dat waar is, weet ik niet – een indirect beroep op de oudere lezers, hierover iets uit de doeken te doen: luistert u nog dezelfde muziek als toen u zo oud als ik was? Het enige wat ik erover kan zeggen is dat ik volkomen gelukkig ben met mijn muziek en het niet zou willen inwisselen voor welke andere collectie dan ook. Oh, en nog een heel gezapig én muziekrijk 2010 gewenst!
Ook wel geinig: veel nummers blijken in dezelfde vier akkoorden speelbaar te zijn.
