Een vingerafdruk-gótspe!
Een gotspe vond JP het. Hij zei het met trilling in de stem. Een gótspà! Een aanfluiting. Een schande. Hij kende Mark al jaren en nou flikte-ie 'm dit? Balkenende kon er niet bij. Ook Van Geel, Hamer en Slob duikelden over elkaar heen om Rutte af te straffen. U sluit zich symbolisch uit van het politieke debat, zeiden ze. U doet dit om kiezers van Wilders te winnen. Het hoofdpunt van Rutte ging voorbij aan alle drie de regeringspartijen. Een regering die eerst honderd dagen het land in gaat, vervolgens voor elke penibele kwestie commissies instelt, daarna de adviezen links laat liggen en nu voor de begroting 2010 hóópt ergens halverwege volgend jaar antwoorden te krijgen van weer twintig nieuwe commissies, zo'n regering regeert niet. Het echte regeren wordt naar de verkiezingen van 2011 geschoven – de motie van wantrouwen is dan ook te begrijpen. Kabinetsval, verkiezingen en formatie zouden een jaar duren, ongeveer even lang als de onderzoekstijd van de commissies.
Aan de ene kant ben ik het met Rutte eens. Balkenende IV is inderdaad het meest besluiteloze, zouteloze, wanhopig tot elkaar veroordeelde kabinet in decennia, als het gaat om écht beleid. Rechtse en linkse hobby's worden niet aangepakt, omdat de één voor de PvdA en de ánder weer voor het CDA een heilig huisje betreft. De slogan “samen werken, samen leven” mist het derde deel “samen vooruitschuiven”. Maar toch kun je dit kabinet stilzitten niet verwijten. Er wordt van alles gedaan. Geen langetermijnvisie, nee. En gut, er zou eens direct antwoord gegeven worden op vragen. Maar deze regering doet z'n best om buiten al die schrijnende besluiteloosheid, die innerlijke vijandigheid en dat grenzeloze wantrouwen om, tóch als bemoeizuchtigste kabinet ooit uit de bus te komen.
Vandaag, uurtje of tien 's ochtends, op het gemeentehuis van zomaar een willekeurige gemeente in Nederland. De gemiddelde Nederlander komt binnenwandelen. “Zo zo, schuifdeuren. Het mag wat kosten”, denkt hij onwillekeurig. De hal is ingericht met jaren negentig-visie, felgekleurd schreeuwerig plastic, lelijk beukentriplex, systeemplafond. Nederlander meldt zich aan de balie. Met het omdraaien van de juffrouw erachter komt hem een typisch Hollandse maandagmorgen-walm van ongewassen weerzin, een liter koffie en een half pakje sigaretten tegemoet. “Chhhhhoejesmorges deze morgeh! Ik zoek de afdeling burgeradministratie”, zegt de man meelijwekkend opgewekt. Hij had het tijdens het fietsen nog herhaald voor zichzelf. Burger-administratie. Lang woord. “Gang door, aan de linkerkant, kan 't niet missen. Fijne dag!” zegt de juf.
De Nederlander sloft verder, aanschouwt wat posters en Grip-Op-Griep-foldertjes in het rek aan de wand, eind van de gang, warempel is er aan de linkerkant een rij met desks en bijbehorende ambtenaren. Hij loopt naar een lege en flatst zijn paspoort op het hout, ten teken dat hij daarvoor is gekomen.
“Jaaa, kan 'k u mee helpen?” vraagt de klerk ongeïnteresseerd.
“Ik kom mijn paspoort vernieuwen!” De Nederlander wijst nog eens richting het ding op de toonbank.
“Hep-u recente pasfoto, vijfenzestig euro en het oude paspoort meegebrach?”
“Ik zou graag pinnen, en ja.”
“Dan mag u uw wijsvingers even afnemen met een doekje en ze op het apparaat leggen.”
“Wijsvingers?” De Nederlander kijkt de ambtenaar niet-begrijpend aan.
“Ja, op het apparaat alstublieft.” Er klinkt ongeduld in de stem van de man.
“Is dit een politiebureau of een gemeentehuis?!”
“Nieuwe procedure, kan 'k ook niks aan doen. Als u wilt klagen moet u naar Brussel. Bovendien, heeft u iets te verbergen of zo? Geen vinger, geen paspoort. Het uwe verliep eergisteren, heeft u een rijbewijs?”
“Nee?”
“ID-kaart?”
“Nee?”
“Dan krijgt u an sich nu al een boete als u weigert. Bij controle heeft u geen ID-bewijs. Ik raad u aan alsnog uw vingerafdrukken te geven en niet zo moeilijk te doen.” De Nederlander schudt meewarig zijn hoofd en maakt zijn vingers schoon.
We can't go on together
With suspicious minds
And we can't build our dreams
On suspicious minds
Wellicht omdat Balkenende zelf geen ziel heeft, neemt hij alles wat Europa of de VS hem vragen of aanbieden meteen over. Een waar schoothondje was hij al ten tijde van Irak, nu nog met de JSF en Afghanistan. Brussel is al helemaal heilig. De uitslag van het eerste referendum in tientallen decennia werd veronachtzaamd, de grondwet hernoemd tot “verdrag” en zonder het volk te raadplegen goedgekeurd. Zo ook met de Brusselse regelgeving. Waar Brussel vroeg om een simpele vingerafdruk die opgeslagen is op de chip in het paspoort, gaat Nederland politie en justitie toegang verlenen tot een nationaal systeem met álle vingerafdrukken van het volk erin. Gezien eerdere ICT-ervaringen van de overheid zal dit voor hackers een koud kunstje worden.
Het is niet dat ik me zorgen zou maken om een vingerafdruk alleen, alhoewel dat ook al wat 40-45 aandoet. Het gaat om de trend. Wij Nederlanders worden door onze justitie en politie vaker afgetapt dan wie dan ook; Uit cijfers van het Ministerie van Justitie blijkt dat in Nederland per dag bijna evenveel telefoontaps lopen als in de Verenigde Staten in een heel jaar. Gemiddeld 1681 per dag. Op basis van vermoedens kan onze volledige digitale geschiedenis opgezocht en uitgelezen worden, onze profielen onderzocht, chatgeschiedenis doorgelezen, mailbox gedownload, bezochte sites gelist. Onze locatie is elke seconde dat onze mobiel aanstaat in de broekzak of tas bekend, onze auto's krijgen kastjes voor rekeningrijden. De Nederlandse korte film “Privacy Matters” geeft een goed beeld van in hoeverre elke toets die je op een digitaal apparaat indrukt invloed heeft op het profiel dat de staat van je heeft; ik zal 'm hieronder posten en raad iedereen aan het minstens te bekijken en er liefst over na te denken.
In Duitsland kopieerden enkelen de vingerafdruk van hun minister van justitie van een glas en verspreidden 'm over het internet. Sindsdien is de optie (ook de Duitsers moesten de Europese wet een plekje geven) van het afgeven van een vingerafdruk optioneel. Maar nieuwe dingen liggen in het verschiet. Het afgelopen decennium kenmerkte zich door de gruwelijke privacyschending die de angst na 9/11 teweegbracht. Tot op de dag van vandaag wordt stukje bij beetje onze vrijheid ingeperkt, ons zijn in hokjes gestuwd. In Engeland zijn ze het meest paranoïde. In Londen alleen al hangen meer dan drie miljoen beveiligingscamera's om elke scheet in de stad vast te kunnen leggen. Voorstellen voor het uitbreiden van het biometrisch paspoort naar iris-, oorschelp- en wangslijmprofielen liggen al klaar in Brussel. Tegen de tijd dat die doorgang vinden, over een jaar of vijf of zo, zullen de eerste beveiligingscamera's met ingebouwde scanners voor paspoortchips, irissen, gezichten, oren en nummerplaten wel ten tonele verschijnen.
Dat is dan ook mijn bezwaar. Elke debiel kan op het internet in vijf minuten uitvinden hoe je een vingerafdruk vanuit een digitaal bestand op een oppervlak kopieert, een gevorderde hacker crackt zo de overheidsdatabase. Da's het ergste nog niet – het zou hooguit het systeem van binnenuit kapotmaken. Mijn angst ligt in de opslag van al deze gegevens; het registreren, bewaren en categoriseren van het volledige leven en de biometrische kenmerken van vijfhonderd miljoen Europeanen. Kijk naar een type als Berlusconi. In de jaren zeventig was het overgrote meerendeel van Europa dictatuur. Kijk, ik zal Godwin maar meteen noemen, naar iemand als Wilders. Populisme en het daarop voortsnellende dictatoriale controleren van de samenleving, het geloven in maakbaarheid, is zo dichtbij, ligt telkens om de hoek. Dat Balkenende IV de slagvaardigheid van een leprapatiënt heeft, wil niet zeggen dat toekomstige regeringen even saai en kleurloos tegen de mogelijkheden en databases aankijken. Misbruik ligt op de loer.
Alle verboden, betuttelende bemoeizuchtige maatregelen, commissies en non-visie ten spijt vind ik de schrikbarende privacyschending en de totale veronachtzaming van de mogelijkheden tot misbruik het schrijnendste van dit kabinet. En de paar daarvoor, overigens. Hoewel Pechtold nu schermt met mooie taal, was hij degene die gedurende zijn ministerschap fanboy was van een biometrische database. Ook de andere partijen laten het digitale burgerrechten-verhaal zoals de gemiddelde Nederlander blijkbaar betaamt, aan zich voorbij gaan. Keer na keer worden de argumenten onder het kleed geveegd. Dan klinkt als altijd het mateloos kortzichtige, eveneens gruwelijk Hollandse argument: U heeft toch niets te verbergen? Nee, die motie van wantrouwen begrijp ik wel. Aan de ene kant geen ruk uitvoeren en je land in de stront laten zakken, aan de andere kant je burger dwangmatig wantrouwen en tot in de puntjes willen controleren wie wat zegt en doet en waarom. Een gótspà, JP? Vrijheid inleveren voor 'veiligheid', dát is een gotspe.
