Plat Haags: De ratjes van Calvijn
Ik heb religie leren begrijpen door naar huisdieren te kijken. Dieren geloven in ons. Ze snappen er niet echt veel van maar dat hoeft ook niet, de ervaring leert dat er te vertrouwen valt op de blikjes Whiskas en Frolic. Een entiteit die voorziet in de belangrijkste instinctmatige levensdrang is toch vooral verdomd tof. De atheistische dieren zien in mij een verlichte despoot, maar dat is natuurlijk ook best. Ik hou van dieren. Niet alleen licht-gecremeerd in reepjes, vooral als gezelschap.
Dieren 'die je iets kan leren' beschouwen we al te graag als verre soortgenoten. We zullen niet snel een barbecue organiseren als de kat een nestje heeft -met een weekje of vier smaken ze het lekkerst-, ook zie je ons zelden naar een feestje gaan met een smakelijke scharrelsnautzer voor bij de borrel, die bungelend aan zijn wurgriem gepresenteerd wordt bij de deurbelbegroeting. Een bos bloemen is zo afgezaagd.
Gek eigenlijk, van die bos bloemen worden we als mens warm gelukkig als ze gefixeerd in een vaas met water hun uitgestelde doodstrijd in onze nabijheid verliezen. Om vervolgens boos op ze te worden als ze ontbindend de kamer volstinken. Na afloop van bijeenkomsten en feesten geven we graag een bos paniekplanten mee bij wijze van dank aan diegenen die de avond vlotgetrokken hebben, zes versgevilde, narochelende konijnelijken doen het een stuk minder. Eigen schuld van die bloemen, hadden ze maar niet zo mooi moeten zijn en -vooral- ons maar als hun goden moeten erkennen. Zodra dieren dat kunnen doen, voelen we ons gevleid en gaan we voor ze zorgen.
Je leert een dier niet iets, een dier gaat je vertrouwen. Als ik de tamme ratjes elke dag om vijf uur een lekker hapje geef zullen ze na een paar dagen weten wanneer het vijf uur is. Als ze na nog een paar dagen om vijf uur een tafeltje gaan dekken en zelf de lekkere hapjes gaan verdelen dan hebben ze iets geleerd, zeker als ze hun pootjes voor het eten wassen in plaats van erna. Zolang ze nog steeds tot tien over vijf door de kooi rennen en proberen elkaars hapje af te pakken zijn ze alleen maar blij dat het eten uit de hemel komt vallen, en die aardige profeet die het komt brengen krijgt een dankbaar likje op zijn neus.
Maar dat de eerste levensbehoefte gegarandeerd lijkt zorgt voor een ingrijpende verandering in hun rattengedrag: Nu hebben ze eindelijk tijd om de hele dag lekker te wassen en te slapen. Als ze nou ook in staat waren om onderling wat uitgebreider te communiceren konden ze elkaar in alle rust en met een volle buik op leuke ideeën brengen, maar helaas, dat lukt ze niet. Misschien maar goed ook, een georganiseerde opstand van slachtvee zou een globale ramp zijn.
Stel je voor: Een ratje begint te vermoeden dat hun profeet ze in werkelijkheid gevangen houdt, en vertelt dat aan de andere ratjes. Voor je het weet hangt er een manifest met de Rechten van de Rat aan de binnenkant van de kooi en zie je ze niet meer, behalve om snode ontsnappingsplannen uit te voeren.
Geloof dat door onderzoek plaats maakt voor besef maakt de ziel pas echt vrij. En dat kan alleen als 1 ratje durft te twijfelen aan een collectieve overtuiging en die twijfel deelt met de andere ratjes.
De meeste religies zijn daar niet zo happig op, maar de grap is dat het Calvinisme dat per ongeluk nastreeft. Reformanten bidden rechtstreeks naar hun god. Ze onderwerpen zich niet aan een religieuze wil, maar polderen belezen met hun despoot. Die bijbel blijft natuurlijk een matig vertaalde gebruiksaanwijzing van de fabrikant, het patent is al verlopen, dus zelf wat willen sleutelen aan het ontwerp ligt voor de hand bij een nieuwsgierig wezen. Calvijn zet het deurtje van de kooi op een kiertje.
Zo kun je geloven en twijfelen tegelijkertijd, een wereldvondst. Het houdt het vertrouwde intakt, maar geeft de evolutie genoeg kans om in leven te blijven. Je kan kiezen: Wil je om vijf uur een lekker hapje in de kooi, of ga je zelf buiten aan de scharrel. Profeten die geloof afdwingen zijn dierenbeulen, daar houden we niet van.
Dat dit besef vooral bij jonge mensen leeft is mooi, maar ik hou mijn adem niet in. Voorlopig is het gemiddelde resultaat van 500 jaar reformatie een profeet als Jan-Peter. Zelfs als de wetenschap nu met de natuurwet komt die onze godsbeleving voor eens en altijd in kaart brengt zal het nog wel een tijdje duren voordat de straten verlost zijn van de vette trainingspakken die pitbulls commanderen.
