Lelijk oud rotwijf uit Pasadena

Een tijdje geleden hoorde ik de Beach Boys op de radio. Het was de live-versie van het Jan & Dean-nummer “Little old lady from Pasadena” en ik was op slag verliefd. Ik had natuurlijk heel vaak de Beach Boys gehoord in kroegen, Top 2000 en als integraal onderdeel van mijn mp3'tjes-lijst, maar er verder nooit zo bij stilgestaan. Ik zocht het album waar de concertvertolking van het liedje op stond. Het heette Beach Boys (in) Concert en was in feite een langer concert dat was verknipt om het op album te persen. Het album zat gezipt in een torrent met nog een stuk of dertig andere albums van de Beach Boys danwel afzonderlijke bandleden, en na een uurtje of wat had ik het binnen.

Ik besloot de platen in chronologische volgorde te zetten en ze vanaf het begin in 1962 te luisteren. Ik klikte de bovenste aan en begon te luisteren. “Let's go surfin' now, everybody's learnin' how, come on on safari with me...” Ik begreep direct welke invloed ze hadden gehad op de samenleving destijds. In een puriteins Amerika vol vooroordelen, rassenhaat, wapens in elk huis, een corrupte geheime dienst, een incapabele president en nét de Cubacrisis achter de rug had men -en dan vooral de jeugd- behoefte aan iets wat zorgeloos vrolijk was, zonder al te veel scrupules, met een gezonde dosis happy teenage-moraal. De surfin' craze was losgebroken.

Upbeat rock-'n-roll-geluid, een catchy harmonisch klinkend achtergrondkoortje, herkenbare melodietjes en riffjes en teksten over hoe geweldig surfen, meisjes en autorijden wel niet waren in Californië. De Beach Boys brachten in vier jaar tien albums uit, waaronder eentje met kerstliedjes, een live-opname en een album met niet uitgebracht materiaal en re-recordings van eerdere hits. Elke plaat weer wisten ze het voor elkaar te krijgen dezelfde vrolijke stijl te behouden, weer meer catchy deuntjes in weer meer leukere liedjes, met grappige teksten opgefleurd. Het liedje wat ik aanvankelijk op de radio had gehoord, was er zo één.

We kennen allemaal het autoverkooppraatje van het oude dametje dat er alleen mee naar de supermarkt en terug reed. Als dat ons wordt verteld, rennen we gauw de dealer uit om illegaal terugdraaien van tellers te melden bij de politie. Destijds werkte het trucje echter nog heel goed. Het heeft zijn oorsprong in Amerika, waar miljoenen bejaarden naar Californië en Florida trokken om in enorme geraniumsteden te rentenieren. Pasadena was er zo één. “The little old lady from Pasadena” was het typische voorbeeld van een chagrijnig oud mensje dat alleen een auto heeft om er eens in de week een halve kilometer mee te rijden.

De surfgekte ridiculiseerde dit standaardpersoontje door haar een enorm snelle, felrode '64 Super Stock Dodge in een rickety old garage toe te schrijven, waarin ze door Los Angeles cruist met hoge snelheden. Niemand kan the little old lady bijhouden. “She drives real fast and she drives real hard, she's the terror of Colorado Boulevard – go granny, go granny, go granny, go!” Het liedje symboliseert in haar onschuld een tijdperk van humoristische popmuziek, leuke rock-'n-roll en een positieve mentaliteit over het algemeen.

De Beach Boys kwamen volgens critici tot hun orgasme in 1966, toen Pet Sounds uitkwam. “Good Vibrations”, “God Only Knows”, “Wouldn't It be Nice” en “Sloop John B” zijn de overbekende klassiekers. Op de plaat is heel duidelijk de surf-lijn losgelaten, en de Boys hebben zich gespitst op het creatieve werk van bandleider Brian Wilson. Dit levert werk op wat zeer sterk aan de Beatles doet denken, heel ver weg van “Everybody's gone surfin', surfin' USA”, ofwel het originele geluid. Ik luisterde ondertussen rustig verder.

Na Pet Sounds ging de band weer verder met hun nieuwe koers. Steeds experimenteler en vernieuwender speelden ze, terwijl de albumverkoop drastisch terugliep. Destijds vond men dat de Beach Boys beter bij hun oude leest van happycrappysurfmuziek hadden kunnen blijven. Dat bleek wel toen de Beach Boys voor het eerst in vele jaren weer een nummer-1-album hadden in 1974, hetgeen een compilatie was van liedjes van vóór Pet Sounds. Muziekcritici vinden nu dat Wilson miskend werd in zijn muzikale talent, dat hij een geweldig geniale man was met wonderlijke vernieuwing. Smile, een album dat in de sixties uiteindelijk niet werd uitgebracht omdat Wilson té vernieuwend was, is in 2004 alsnog uitgekomen.

En iedereen vindt het geweldig. “Gelukkig maar, dat de Beach Boys doorgegroeid zijn,” zeggen ze. “Wat een fenomenaal radicaal nieuw geluid maakten ze.” Ik luisterde, en luisterde nog eens, maar kon er niks van maken. De Beach Boys van na Pet Sounds zijn eenvoudigweg niet dezelfde band. Diverse bandleden stapten dan ook op omdat ze de koerswijziging niet konden hebben. Ik begrijp dat volkomen. Als ik Beach Boys aanzet, verwacht ik onmiddellijk hysterisch blije riedeltjes voor mijn kop geslingerd te krijgen, niet een of andere minimalistische compositie gespeeld op eekhoornschedels en een harp van oreganoplanten. Ik begrijp eerlijk gezegd nooit zo goed waarom het latere werk, het crappy geneuzel over vijf bosnimfen in een wolk van orgastische liefde, als 'beste' of 'meest influentieel' beschouwd moet worden.

Volgens mij durven de heren critici er (en dat geldt ook voor heel veel andere, waaronder Presley en Beatles) gewoon niet vooruit te komen dat ze de eerdere muziek eenvoudigweg het beste vinden. Zeggen dat je een harmonieuze compositie vol vreemde beeldspraak, onbegrijpelijke dialoog en raar jostibandgejengel prachtig vindt, klinkt natuurlijk wat intelligenter dan “HELP ME RHONDA! HELP! HELP ME RHONDA!” keihard opzetten en er jolig op heen en weer schudden. Maar zeg je dat out in the open, dan ben je een muziekbarbaar en weet je de esthetiek van pure kunst niet te waarderen. Kunst, mijn kont, denk ik dan. Ik luister al twee jaar vrijwel alleen maar fifties en sixties, dus met dat barbarisme zal het ook wel loslopen. Ik laat me ondertussen niet kisten en begin gewoon opnieuw met luisteren. Lekker ongenuanceerd op mijn bureaustoel hotsen. It's the little old lady from Pasadenaaaaaa...