Toeschouwen of deelnemen?
Bij alles wat ik doe, schouw ik mezelf toe. Zelfs als ik heel intensief met iets bezig ben, zoals schrijven, schoonmaken, tuinieren, fietsen, strijken of zelfs tv kijken, is er een denkbeeldig iemand die boven me zweeft of ergens in mijn hoofd verblijft. In de ruimte schuin achter mij, op een halve meter hoogte ongeveer, voorzover dat überhaupt te schatten is. Die 'persoon' kijkt naar me, ziet me dingen doen. Hij fietst met me mee als ik fiets, volgt mijn handelingen terwijl ik schoonmaak. Hij geeft ook commentaar op wat ik doe, vooral als er iets niet goed loopt naar zijn zin, maar vaak zwijgt hij, bijna onaangedaan, alsof het hem niet echt interesseert dat ik er ben. Hij is bij mij maar niet van mij. Overigens, ik heb geen last van stemmen in mijn hoofd, zoals bij schizofrenie. Het commentaar hoor ik niet, ik lees het eerder als op een scherm of kladblaadje, of als woorden die geschreven zijn in de lucht. Het wordt hoe dan ook geopperd door de toeschouwer, zonder stemverheffing.
Of het door die toeschouwer komt weet ik niet zeker, maar het is heel opmerkelijk dat ik nooit echt 100% in iets opga, ook niet kan gaan. Altijd is er een bepaalde reserve bij me te bespeuren. Ik heb het zelfs bij het vrijen gehad, dat ik het niet echt als geheel kon voelen. Ik zag mezelf vrijen en kon wat ik voelde niet onverdeeld in me opnemen.
Menig vriendin heeft me hierom verlaten, ik denk om precies deze reden. Dat ze op een bepaalde wijze voelden dat hun liefde niet op een zo door ons beiden verlangde wijze aansloeg. Niet in mij doordrong zoals de liefde zou moeten doordringen om genezend, bevrijdend of zelfs maar ontspannend te zijn. Daardoor werd het voor beiden meer een kwelling, een onmogelijke opgave.
Andere mensen zijn in mijn ogen veel meer deelnemers. Zij gaan op in het leven, het ritme van het dagelijkse werk, van meedraaien in de maatschappij. Maar ook kennen ze de volledige troost van de liefde en de ontspanning. De simpele, ongedeelde vreugde van plezier in dingen.
Ik heb dat niet, ik kan dat niet. Ik zie mezelf op de fiets fietsen, op het werk werken, op een feestje feesten. Ik blijf steeds mezelf zien, en dat is doodvermoeiend. Een dubbele aanwezigheid die dubbel zoveel energie vraagt.
Daardoor ben ik ook niet in staat te werken en trek ik al jaren bijstand. En dus echt niet uit luiheid, maar uit onvermogen om mee te doen. Ik heb meermaals pogingen gedaan om mee te draaien, om ook dagelijks te werken, om mee te doen aan allerlei activiteiten zoals die bij een menswaardig bestaan passen, maar na een paar dagen raak ik al uitgeput. Zelfs al ga ik op vakantie met een goede vriend en trek ik schijnbaar onbekommerd wat dagen met hem op, mis ik gewoonweg de kracht en de energie om het vol te houden. Na die paar dagen hunker ik weer naar de eenzaamheid, de rust, de stilte, de slaap.
Ik wou dat ik eens kon deelnemen, volledig en met overgave in iets op kon gaan zonder het besef dat ik het doe. Ik wil mezelf eigenlijk even vergeten, geen kritiek op mezelf leveren. Gewoon iets doen zonder het besef van het waarom of de zin ervan. Maar tegelijk verzucht ik, want ik weet dat het een onmogelijk te vervullen wens is. Misschien als ik sterf, misschien verlaat die toeschouwer dan mijn hoofd en kan ik mijn laatste adem vol overgave zelf uitblazen...
