De stilte voorbij
Utrecht - Vier mei, vroeg in de avond. Op talloze plekken in Nederland worden voorbereidingen getroffen voor Dodenherdenking. Eén van die locaties is het Centraal Station in Utrecht. Ook hier worden twee minuten stilte verlangd van eenieder die om acht uur in de stationshal aanwezig is.
Utrecht Centraal Station, 19.00 uur. Zoals elke dag is het op Utrecht CS een drukte van belang. Forensen vervagen in een donkere massa. Alleen een handjevol buitenlands ogende jongeren bij de in- en uitgangen van de stationshal maakt geen deel uit van de allesomvattende mierenhoop. In het aangrenzende winkelcentrum Hoog Catharijne zijn de meeste winkels al dicht. Ook hier is het bijna ondoenlijk om afzonderlijke personen te volgen in hun bewegingen. Een onaflatende stroom van mensen golft door de gangen. In de kantlijn houden alternatief uitziende mannen een djembésessie en wordt hier en daar een straatkrant aan de man gebracht. Terwijl agenten parkeerboetes uitdelen op de taxistandplaats, staat het bij de Burger King in de stationshal rijendik met mensen die wachten op dunne patat die snel koud wordt. Over een uur begint de Dodenherdenking, maar niets duidt op een naderende stilte.
19.30 uur. Het gegons op het station verliest langzaam aan intensiteit. De massa breekt in kleine groepjes mensen uiteen. Voor het eerst komen stukken van de blauwgele vloer bloot te liggen. Niet langer gaan alle geluiden op in de ruis, en langzaam lukt het zelfs om afzonderlijke gesprekken tussen reizigers op te vangen. Mensen lopen nog altijd kriskras door elkaar en worden aangemoedigd door de stationsspeaker. Door werkzaamheden aan het wisselcomplex ten zuiden van Utrecht CS zijn meerdere treinen omgeleid en dat zorgt voor de nodige stress in de menigte.
19.45 uur. In de hoek van het station, bij spoor 3 en 4, wordt een stuk van de stationshal afgezet met roodwitte linten. Verbaasde omstanders vragen de plots aanwezige politie om opheldering, maar krijgen in eerste instantie nul op het rekest. Het merendeel van de winkels in de hal sluit de deuren. "Na de herdenking gaan we weer open, hoor", roept een jonge medewerkster van de Swirls. Politieagenten houden elkaar op de hoogte van de ontwikkelingen in alle uithoeken van het station. De trommelaars in de gang van Hoog Catharijne baren de agenten zorgen, omdat het slagwerk tot ver in de stationshal te horen is.
19.58 uur. Langzaam neemt de onaflaatbare toestroom van mensen af. Het wordt zeldzaam rustig in de grote hal. Vrijwel alle winkels zijn gesloten en om een minuut voor acht klinkt het NS-standaarddeuntje over de intercom. Treurige muziek volgt, en de stem die zojuist vrolijk aankondigde dat er door werkzaamheden minder treinen zouden rijden, maakt nu melding van het begin van de Dodenherdenking.
20.00 uur. Na de aankondiging verstomt het geluid op slag. De bewegingen in het station bevriezen. Niemand lijkt het aan te durven om op de grote, lege plekken in de stationshal stil te staan en dus kiezen veel mensen positie in de nabijheid van een pilaar of bank. In de zuidwesthoek van het station rinkelen de kassa's van de Burger King vrolijk door. Dankzij de glazen deuren waar de snackbar achter schuilgaat, dringen de geluiden niet door tot de stationshal. Het fastfoodrestaurant lijkt zich als een abces te hebben afgesloten van de rest van de ruimte, waar de stilte binnen korte tijd ijzige vormen aanneemt. Het enige stemgeluid dat kortstondig te horen is, komt van twee meisjes die overleggen welke trein ze zullen nemen. Ze kijken vragend om zich heen. De rest van de reizigers en passanten zijn stil en bewegen amper. Ze lijken hun adem in te houden om elk mogelijk geluid te dempen. Achter de roodwitte linten in de hoek van het station wordt een krans gelegd voor NS-medewerkers die tijdens de Tweede Wereldoorlog het leven lieten. De kranslegging trekt veel bekijks, maar doet niets af aan de alomvattende stilte.
20.02 uur. Plots klinkt het stationsriedeltje weer door de luidsprekers. De stem die eerder het begin van de Dodenherdenking aankondigde, meldt nu dat het twee over acht is. De melding reanimeert het station, dat ijlings weer tot leven komt. Mensen vervolgen hun weg alsof de twee minuten stilte nooit bestaan hebben. De bedrijvigheid is op slag in ere hersteld: de winkels openen hun deuren weer en het geroezemoes neemt bezit van de ruimte. Een van de twee meisjes die als enigen de stilte doorbraken, slaat zich voor het hoofd bij het horen van het omroepbericht. Ze had zich klaarblijkelijk niet gerealiseerd dat de andere mensen een reden hadden om zich als standbeelden op te stellen. Binnen enkele seconden gaat iedereen weer over tot de orde van de dag en vindt Utrecht Centraal zijn identiteit als drukste station van Nederland terug.
Nederlandse Spoorwegen en politie zijn er in geslaagd om de reizigersmassa gedurende twee minuten tot stilstand te brengen. Alleen Burger King heeft "door omstandigheden" het protocol niet kunnen respecteren. Volgens bedrijfsleider Frans Schut was het geen bewuste keuze om geen stilte in acht te nemen. "Het was hier gewoon druk en het is moeilijk om de herdenking dan organisatorisch vorm te geven. Bovendien hebben we mensen van verschillende nationaliteiten in dienst en die zijn niet allemaal per se geïnteresseerd in deze Nederlandse gewoonte".
