Column: Het leven is één grote cyclus
Om bij het huis-, tuin- en keukenniveau te beginnen: ten eerste, de dagindeling van de meeste mensen is zodanig dat ze elke keer hetzelfde verloopt. Elke dag gaat om zeven uur de wekker, om half acht wordt ontbeten, om acht uur staat iedereen in de file. Die twee dagen in het weekend mogen dan apart zijn van de doordeweekse dagen, zij maken echter deel uit van de grotere weekcyclus. De vakanties in het jaar, maken op hun beurt weer deel uit van de nog grotere jaarcyclus. Die jaarcyclus bestaat niet alleen uit het geregeld uitzenden van herhalingen op televisie, zij is ook natuurlijk bepaald. Elke keer weer komen 365 dagen voorbij, die ene 366e dag maakt uiteraard deel uit van een vierjarencyclus, 52 weken, 12 maanden, 4 seizoenen. De planeten draaien allemaal hun keurige baantje om de zon, de maan en de vele andere satellieten draaien hun baan om de bijbehorende planeten, al dan niet vergezeld van enige asteroïden of ruimtegruis. De mens wordt geboren en gaat dood. Op dat moment wordt een ander geboren en gaat later weer dood. Stof zijt gij, en tot stof zult gij wederkeren.
Het is in dit licht dat ik mij afvraag of mensen überhaupt nog wel een vrije wil hebben. Als alles zich in het leven herhaalt, over een periode van een seconde, dan wel over een periode van duizenden jaren (denk aan grote en machtige rijken die opkomen en verdwijnen), en dus feitelijk vaststaat, zou het leven en denken van mensen dan ook niet vaststaan? Als alles in de natuur en het leven volgens een vast patroon verloopt, waarom zouden wij mensen, als onderdeel van de natuur en het leven, dan wel zelf kunnen bepalen wat er gebeurd?
Door in deze lijn door te denken zou je kunnen beredeneren dat wij mensen geen zelfdenkende wezens zijn, maar meer een soort van robots. Personages uit een veredeld SIMS-spelletje, gespeeld door God.
Als weldenkende, modern opgevoed mens weiger ik dit te geloven. Het is te absurd om te stellen dat wij hier op aarde niks anders doen dan ons gedragen zoals dat van tevoren bepaald is ( de mogelijkheid daargelaten dat het feit dat ik dit een absurde gedachte vind een onderdeel van mijn eerder vastgestelde patroon is). De mens is hier op aarde gekwakt, niet om een natuurkundig patroon te doen lopen, maar om te leven. Om zelf keuzes te maken.
Maar waarom dan toch deze drang naar het vastleggen van dingen, naar het patronen geven van dingen, naar het zoeken naar cycli? De aarde mag dan wel steeds hetzelfde rondje om de zon maken, het is de mens die deze ene cyclus heeft opgedeeld in vele kleine. Natuurlijk, het is handig om een precieze tijd te kunnen afspreken bij de tandarts, maar is het stiekem niet gewoon veilig? Het is veilig om stabiliteit in je leven te hebben. Om te weten waar je aan toe bent. De mens mag zich dan graag profileren als een zelfstandig, moedig, weldenkend wezen, stiekem zijn wij allemaal kleine schijtluizen die stabiliteit nodig hebben. Die niet kunnen leven met het idee dat dingen ongeorganiseerd verlopen. Want hoe snel raken mensen al niet in paniek als er een file opduikt? Of als de auto kapot blijkt te zijn? Omdat die onverwachte dingen inbreuk maken op de veilige, gestabiliseerde wereld waarin ze leven.
Waarom willen mensen liever vrede dan oorlog? Natuurlijk zien we niet graag slachtoffers, maar de belangrijkste reden is dat vrede veilig is. Als het vrede is weten we wat er gebeurt. Om de vier jaar zijn er verkiezingen, we kunnen elke dag gewoon naar het werk en met een beetje geluk worden de belastingen niet verhoogd.
Als er oorlog is, daarentegen, heerst er anarchie. Iedereen kan op elk moment de macht grijpen. Alles kan in één keer anders zijn. Weg stabiliteit, weg veiligheid, welkom chaos.
En juist deze angst voor chaos maakt dat wij mensen alles willen ordenen. Deze angst maakt dat wij in groepen willen leven. Deze angst maakt dat wij anderen klakkeloos napraten. En waarom? Om de orde te bewaren. Een orde waarvan wij denken dat die veilig is.
Maar eigenlijk biedt de huidige orde slechts een schijnveiligheid. Zeker, de meeste dingen lopen zoals ze horen. Maar er zijn vele dingen die niet lopen zoals gepland. Zaken die de zorgvuldig opgebouwde zekerheid van mensen om zeep helpen. Maar gelukkig kunnen wij altijd op de natuur vertrouwen. Na de lente komt de zomer, na de zomer de herfst, na de herfst de winter. Maar wat als de natuur van slag raakt, als we ook daar niet op kunnen vertrouwen? Wat als de zonsverduisteringen niet meer te voorspellen zijn? De zee naar believen van vloed naar eb gaat en vice versa? Als de wereld één grote El Niño is? Dan zijn we nergens met onze schijnzekerheid.
Het leven is één grote cyclus. Zoals Escher met zijn "Metamorphosis II" zo treffend aangaf, herhaalt alles zich keer op keer op keer. Dit speelt zich niet alleen af op microniveau (huis, tuin, werk), maar ook op macroniveau, de wereld. De tijd, in z'n geheel, verloopt niet lineair, maar in een grote mooie cirkel.
