Column: Ik kom er eerlijk voor uit: Ik heb geen mening
De man knikt lichtelijk en kijkt demonstratief verder opzij. Ik pak een glas van het dienblad en breng het naar de man. "Ik weet dat we vorige keer nogal een meningsverschilletje hadden, maar zand er over, neem aan, proost man!"
"Ga nou niet uit een schuldgevoel mij pils aanbieden," zegt de man nors, het glas toch tot zich nemende.
"Nou was het niet mijn bedoeling om je te beledig..." De man legt mij het zwijgen op met een dreigende opgestoken wijsvinger en zegt: "Zand er over houdt ook in je mond erover houden verder." Ik lach en hef mijn koude glas.
"Jongens, ik snapte het heus wel uit het oogpunt van jullie jeugdige visie, waar nog ongegronde en ongeteste idealen in zitten verborgen. Ik was vroeger ook een wijsneus, dus dat hoef je me echt niet meer uit te leggen. Ik heb er diezelfde avond van onze vorige ontmoeting nog veel over nagedacht. Ik begrijp steeds meer dat de mensen in de wereld denken wereldwijs te zijn, omdat ze CNN hebben gezien of een krant hebben gelezen. Wat weten veel mensen nou echt over Zuid-Afrika? Of over mij? Nee, niets maar men heeft wel een mening."
"Ik vond in ieder geval dat ik nooit de tijd van je heb gekregen mijn verhaal te doen over het zogenaamd bevrijdende ANC dat wellicht de apartheid als politieke status afschafte, maar de rassenscheiding eerder heeft verergerd dan verbeterd. Wat wellicht mij in een ander daglicht had gezet. Ieder redelijk denkend mens verwerpt apartheid, maar verwerp maar eens het hele systeem waar de hele boel op draait. Menig zogenaamd ex-communistisch land zijn nog ver weg van de situatie hier in West Europa. Maar in Zuid-Afrika was het gevolg wel dat toen er eindelijk eerlijke verkiezingen waren en de overwinning aan hun kant was, de blanke bevolking steeds meer tot zondebok werd verketterd voor al die zware jaren die geweest waren. De vijand was eerst 'de politiek' die er niet voor hun hele volk was. Dat bracht dus ook de harmonie denk ik, die wederzijdse vijand waar we tegen in opstand kwamen. Toen die wegviel werd de blanke onderdrukker meer dan het systeem, wat kort inhield alle politici, politie en militairen. Het werd iedere blanke boer. De bedreiging groeide en groeide en velen vluchtten al uit het land. De boeren die wel bleven namen grote hekken om hun landgoed heen en vaak werd ook nog een beveiligingsbedrijf ingehuurd. De blanken waren als het ware vogelvrij verklaard. Tegenwoordig kan je 's avonds beter gewoon door een rood licht rijden, want als je stil staat heb je goed kans binnen 4 seconden het raampje van je portier ingeslagen te zien worden, zelf uit de auto gesleept te worden en je overvallers te zien wegrijden met jouw auto. In welk geval je echt dankbaar moet zijn dat je nog leeft, let wel NOG leeft, want je staat alleen op straat!"
"Hoe kon de bevrijdingsdag van de apartheid voor ons zo nog mooi zijn. Nee jongens, ik kreeg hetzelfde gevoel als in Holland na de oorlog. Iedereen kon elkaars bloed wel drinken, ten minste daar verdacht je iedereen wel van. Dat was bijna hetzelfde gevoel, toen besloten we terug te gaan wat eigenlijk nooit de bedoeling meer was geweest. Terug in Holland waar wij dachten dat alles wel gemoedelijk en tolerant verliep zoals wij vaak hoorden. Maar het bleek dat ook hier een soort onvrede met buitenlanders was gegroeid sinds het land in een economische crisis zat, legde men mij uit. Die crisis heb ik nog niet zo beleefd hier, maar het zal wel slechter zijn geweest dan hiervoor." Sprakeloos kijk ik naar de man die mij net met feiten en standpunten overspoeld heeft.
Na een keelsmerende pauze hervat de man zijn verhaal: "Wanneer leeft men in harmonie? Op het hoogtepunt van alles. Bij een groeiende economie met kansen voor een ieder die het wil. Als niemand een stro-breed in de weg wordt gelegd is er geen schuld bij een groep te leggen. Bij het wegvallen van bijvoorbeeld: zekerheid, comfort en rijkdom gaat de balans tussen de bevolkingsgroepen ook meteen verloren, want schuld wordt altijd eerst bij een ander gezocht. Als iedereen nog dezelfde demonen of vijanden heeft, is er ook saamhorigheid. Valt het jullie niet op dat de zondebokken steeds verschuiven?"
"Hoe bedoel je?" vraag ik hem. "Geen heftige reacties nu hè jongens? Maar joden werden in Holland eerst argwanend bekeken. Daarna kwamen Italianen die toch wel wat anders waren, Surinamers wekten ook meteen angst bij mensen. Angst die nu al lang weg is, als ik zo om mij heen kijk. Nu zijn de Arabieren aan de beurt." Knipogend neemt hij nog een slok. "Zeker na die tweeling torens in Amerika toch? Nu ligt de angst daar, dat is ineens de vijand geworden. Door een stel fanatiekelingen wordt al het mooie dat mogelijk is in een samenleving onmogelijk gemaakt maar een gedeeld vijandsbeeld versterkt de band tussen mensen, zo paradoxaal is het hele leven. Dus wie heeft het nou ooit bij het rechte end?" Hij kijkt de groep rond om alleen maar verbijsterde gezichten te zien. Ik vond de paradox in het woord: vijandsbeeld ten opzichte van het vrijheidsbeeld.
"Jongens, iedereen heeft zijn referentiepunten. Hoe krijg je een eigen referentiekader? Door je opvoeding, omgeving en voornamelijk van de media. Helaas is die vooral belust op sensatie, voordat enig punt van ethiek ter sprake komt. Let wel, ieder onderwerp waar jij infomatie over krijgt, van een bron die je, gek genoeg, blind vertrouwt, is meteen ook een referentiekader voor situaties die gelijkenissen vertonen. Dat geeft niet, dat gebeurt gedurende de gehele geschiedenis al. Je kan mensen beschuldigen van zwart-wit denken, van discriminatie of van andere gevallen waar het gezegde 'over één kam scheren' voor opgaat. Doe je dat echter zonder dat je er ook daadwerkelijk de achtergrond goed van kent, ben je dan zelf niet ongenuanceerd bezig door een radicale mening te verkondigen?, Daarbij denk je deze te onderbouwen met tweedehands feitjes die in wezen neerkomen op het feit dat je de op sensatie beluste media napraat. Vertel me eens, is dat eigenlijk niet heel erg gevaarlijk jongens?"
Hij zucht, hij heeft een oprisping en hij kijkt met vermoeide ogen naar zijn glas dat nog maximaal twee slokken voor hem herbergt, hij leegt hem in één teug. "Tot ziens jongens." Hij stapt op, groet Nico, de bareigenaar, en loopt de hoek om, ons achterlatend in een vertwijfelde toestand. Ik kan de gemoedstoestand van mijn vrienden niet goed raden, ik heb er ook niet naar gevraagd, maar die van mij ieder geval wel. Voor het eerst in mijn leven voelde ik mij aangespoken op kortzichtigheid en voelde dat het ergens ook nog waar was. Lekker makkelijk om een linkse gelijkerechtenstrijder te zijn in een land als Nederland toch eigenlijk? Wat stelt mijn mening dan nog eigenlijk voor? Zo liep ik rustig naar huis toe met alleen maar de vraag wat de waarde van mijn mening, en het kenbaar maken daarvan, eigenlijk was. Maar datzelfde geldt ook voor de mening van de oude Zuid-Afrikaner. De mening van politici in dit land en van grote wereldmachten. Wat is in wezen nou een mening??
Thuis aangekomen gaf Clint Eastwood eindelijk antwoord op deze vraag. In de nachtfilm getiteld: "The Dead Pool" zegt onze man zonder naam, Dirty Harry, coole misdaadbestrijder met ouderwetse mystiek: "Opinions are like assholes, everybody has got one."
