Boekenlijst besognes
Het probleem begint in feite al bij scholen, waar de leerlingen lange boekenlijsten voorgeschoteld krijgen met de zogenaamde verplichte literatuur. Daar zitten enkele zeer goede boeken tussen van Nederlandse schrijvers, maar zodra je als tiener die Fantasy goed vindt probeert om daar een boek van op je lijst te zetten, kom je bedrogen uit. Nagenoeg nergens is er een goed boek te vinden in dit populaire genre.
Voor de Engelse lijst is het probleem niet eens zoveel kleiner. Je kiest wat boeken uit de oudere tijd, zoals Hound of the Baskervilles, of desnoods pak je het groots aan door MacBeth op je lijst te zetten, maar zodra je een Fantasy klassieker als de Hobbit op je lijst zet wordt je keihard door de onderwijzer teruggefloten. Het meest gehoorde argument van de leraar is dan: "Fantasy is geen literatuur." Ik vraag me dan af, waarom dan niet?
Het genre Fantasy, en SF, zijn van oudsher al volgens de zogenaamde kenners en critici, de werkpaarden van de literatuur. Vaak omschreven als aardige boekjes voor een kort tijdverdrijf, maar een vaste plaats tussen de gangbare, meer realistische boeken, hebben deze genres nog niet gevonden. Te fantastisch, geschreven voor mensen die geen realiteitsbesef hebben, puberboekjes, dat zijn veel gehoorde omschrijvingen, en meningen over Fantasy en SF.
En daar zit nou juist het grote knelpunt. Inmiddels gevestigde (en dode) namen als Jules Verne, en Isaac Asimov, werden vroeger met dezelfde wrange meningen geconfronteerd, en soms werden zij verketterd en geboycot door de literaire elite die zich experts plegen te noemen. Nu hoor ik enkelen denken, ja maar het zijn toch ook rare verzinsels over dingen die nooit kunnen.
Maar daar, mijn lieve kijkbuiskinderen, gaan jullie toch ernstig de fout in. Was het niet Verne die in een tijd lang geleden beschreef dat de mens een onderzeeër zou bemannen? Was het niet Verne die ruimtereizen beschreef? Heeft Asimov niet bijna de helft van de hedendaagse NASA en Robotica terminologie verzonnen, nog voordat Gagarin de eerste man in de ruimte was? Verketterd werden ze, bespot, gehoond, en uitgelachen naar aanleiding van hersenspinsels van fantasten en ketters. Nu jaren later is het duidelijk dat zij geen fantasten waren, maar creatieve geesten die verder keken dan hun neus lang is. Zelfs een gerenommeerde kunstenaar en uitvinder als Da Vinci maakte al Science Fiction, zie zijn tekeningen van een primitieve helikopter maar. En zelfs de grootste aller schrijvers (volgens de critici) William Shakespear zelf schreef Fantasy verhalen. Of is iedereen tegenwoordig van mening dat de geesten, sprekende doden, koningen en magiërs die in Hamlet en MacBeth voorkomen geen ingrediënten van Fantasy zijn?
Maar nog steeds staan beide genres in het verdoemhoekje van het boekenbal. En het uiteindelijke probleem is vrij eenvoudig te herleiden op de zogenaamde kenners binnen de literatuurwereld. Zij geven, in al hun ouderwetse en bekrompen wijsheid, de genres geen kans, en houden bij hoog en bij laag vol dat het niet onder de noemer literatuur kan en mag vallen.
Dit heeft als gevolg dat scholen deze mening gaan overnemen, en bepaalde boeken van lijsten met toegestane boeken houdt. En dit zorgt er weer voor dat potentieel schrijvers talent niet meer in aanraking komt met verschillende schrijvers, waardoor het lezen zelf weer te lijden heeft.
Lezen wordt zo gereduceerd tot het plezieren van je leraar en het zeker zijn van een goed cijfer, want dat is tenslotte nodig om je diploma's te halen. De leraren zullen nooit zelf zeggen dat zij het geen literatuur vinden, maar eerder met het vaste excuus aankomen: "Dit boek heeft te weinig inhoud om literatuur genoemd te worden." Wat eigenlijk gewoon betekent dat zij het niet gelezen hebben. Maar met deze drogreden gaan de critici en leraren aan een belangrijk aspect van lezen voorbij Namelijk dat een goed boek niet noodzakelijk inhoud moet hebben, maar gewoon simpelweg de lezer moet boeien. Een boek scherpt het taalvermogen van de lezer aan, en zijn denkwijze door de lezer zelf al na te laten denken over oorzaak en gevolg in een verhaal.
Zolang deze trend zich blijft doorzetten zullen Fantasy en SF beiden blijven behoren tot de populairste genres in de boekenwereld, maar zullen ze tevens miskend blijven.
Het lijkt er nu eenmaal op dat men is vergeten waar het om gaat met lezen. Het moet plezierig zijn om te doen, en door het plezier in lezen weg te halen door bepaalde genres, schrijvers, of boeken uit lijsten te blijven weren zal de aanwas van schrijverstalent in Nederland beperkt blijven tot enkele uitschieters. En zullen de fans van Fantasy en SF het moeten blijven doen met de goede buitenlandse auteurs.
Een zorgelijke ontwikkeling dus.
