FOK!motor: de Golden Dream

Laurens (Gramps)

Dit is deel drie van een vierdelig vervolgverhaal over de Brough Superior. Deel één lees je hier en deel twee hier.

Het is inmiddels 1938. George bouwt een motorblok van een nog nooit vertoond ontwerp. De H-motor. Leg eens uit. De boxer twins van onder meer BMW waren destijds een geaccepteerd ontwerp, het werd ook de basis voor George Brough (GB)'s machine. Hij legde eigenlijk twee boxers op elkaar, dus twee cylinderparen, de krukassen onderling gekoppeld met tandwielen zodat de krukassen tegengesteld aan elkaar draaiden. Per cylinderpaar zaten de drijfstangen aan 1 kruktap. Beide zuigers boven elkaar gingen tegelijk heen en weer, de ontbranding afgewisseld. Perfecte balancering is bij dit ontwerp heel simpel, zodat een ongehoord rustige, trillingvrije loop werd gerealiseerd. De inhoud was wederom 1000cc. De motor had geen ketting naar het achterwiel maar een cardanas.

Principe H-motor BS Dream

Er werden 5 van deze motoren gemaakt. De fiets die werd tentoongesteld was gespoten in een goudgele kleur, vandaar de naam Golden Dream. Twee motoren worden momenteel gerestaureerd. Een motor rijdt, die is in het bezit van de voorzitter van de Brough Superior Club. Ik zag op Youtube een filmpje van een clubtreffen waarin deze motor ook meereed. De laatste motor stond in een museum dat in 2003 afbrandde. De resten van de Dream zijn weer toonbaar gemaakt als motor, maar het is helaas slechts een schil: er zitten geen bewegende delen in.

 BS Golden Dream

 BS Golden Dream, detail motorblok

Men schatte dat het in productie nemen van deze motor 80 tot 100 duizend van de toenmalige ponden zou gaan kosten, maar in 1939 gooide de Tweede Wereldoorlog alles in het honderd. In de fabriek werden voortaan geen motorfietsen meer vervaardigd, maar onderdelen voor Rolls Royce vliegtuigmotoren. Na de oorlog is het nooit meer iets geworden met de productie, met name omdat in die tijd onmogelijk aan materiaal te komen was.

Nog een bijzondere machine
Dat was de 750BS4, al eerder genoemd als motorfiets met automotor. Het blok kwam uit de Austin Lightweight, had oorspronkelijk 750cc, maar GB herontwierp de motor en vergrootte de inhoud met 50cc. Het blok stond in de lengteas van de fiets, had waterkoeling en een starter. Als GB had gekozen voor aandrijving met een ketting, dan had hij de motor veel te lang moeten maken. Omdat de uitgaande as toch al in de lengte liep, koos hij voor iets radicaal anders. Hij zette twee achterwielen zo'n 20cm van elkaar, waarbij een cardanas tussen de wielen door naar achteren liep. De machine was eigenlijk vooral bedoeld voor gebruik met een zijspan, maar er werd ook zonder zijspan mee gereden. In 1932 werden er 8 gebouwd, in 1933 en 1934 in beide jaren 1, wat het totaal op 10 brengt. Van dat aantal bestaan er – 80 jaar later! – nog 9.

 BS Austin Four

  BS Austin Four uit 1932, detail motorblok

En de auto's?
Ja, die kwamen er ook, in de jaren '30. Gebaseerd op het merk Hudson, uit de Verenigde Staten, met 6- en 8-cylinder motoren. GB heeft zelfs een 12-cylinder gebouwd, maar dat bleef bij slechts één exemplaar. Van de andere typen werden er ongeveer 100 in totaal gebouwd. Dit is evenwel vooral een verhaal over de motorfietsen, dus gaan we verder niet in op dit detail.

Een BS Drophead Coupé uit 1935

Een BS Straight Eight uit 1935


Een BS Roadster uit 1936

BS Tourer

De Brough Superior Club
In 1958 richtte men de Brough Superior Club op. In die club vindt men de archieven van de fabriek, worden alle geproduceerde motoren bijgehouden, tenminste de motoren die nog bestaan. Dat zijn er nog heel wat, want het totaal aantal geproduceerde Brufsups komt maar net boven de 3000. Daarvan zijn er nog zo'n 1000 over. De geschiedenis van iedere overlevende BS wordt nauwgezet bijgehouden. Er zijn events, rallies en bijeenkomsten, allemaal met filmpjes, vaak op Youtube.

Een zeer bijzondere vondst
Een van de leden van de BS Club was Frank Vague. Deze man kocht begin jaren zestig van de vorige eeuw een aantal Brufsups, maar daarna vervaagde deze wetenschap, want ze leken wel van de aarde verdwenen. Vague overleed in 2015, waarna zijn nazaten de Club benaderden: er was een schuur van hun pa in Bodmin, Cornwall waarin mogelijk wat oude motorfietsen stonden. Men ging kijken en sloeg stijl achterover: 8 Brough Superiors, in verregaande staat van ontbinding! Waarschijnlijk was het dak boven deze 'barn find' al heel lang niet meer waterdicht.

Desalniettemin zal de collectie in deze slechte toestand nog altijd tonnen opbrengen. Als ze gerestaureerd zijn, praten we over meer dan 3 miljoen pond. Een van de motoren die men aantrof was de BS4 waarover het vorige stukje ging. Een wrak, dat in deze staat toch nog zeker 120 duizend pond zou opleveren. Ja, van de bedragen die voor motoren van dit merk worden neergeteld gaat zelfs een insider duizelen. Maar er komt nog meer, het verhaal is nog steeds niet af. Maarmaar... die fabriek sloot zijn deuren in 1940, hoe kan dat?

Heb geduld en lees.

 
De vondst 

Mark Upham
Mark is een bekend persoon in de wereld van Brough Superior, ook bij de Club. In 2008 zag hij kans om het merk Brough Superior te kopen. Eigenlijk deed hij dit primair om het uit handen van kwaadwillende lieden te houden. In diezelfde tijd kwam hij in contact met Thierry Henriette, directeur van Boxer Design in Toulouse. Bij dit bedrijf worden buitengewone motorontwerpen gemaakt voor een veelheid aan opdrachtgevers. Thierry was ook BS-liefhebber, dus de heren hadden meteen een onderwerp voor een diepgaand gesprek.

De nieuwe SS100
Vier maanden na hun gesprek was de EICMA in Milaan, en Thierry stelde voor om in die korte tijd een hedendaagse versie van de SS100 te bouwen. Weer een unieke motor, wel een V-twin van 1000cc, maar nu met gebruikmaking van alle moderne materialen en technieken. De tijd was belachelijk kort, maar hij flikte het. Het was door de hedendaagse eisen niet meer mogelijk om een luchtgekoelde motor te maken, hij is nu dus vloeistof gekoeld maar nog altijd met een blokhoek van bijna 90 graden. Als rem is gekozen voor een zo klein mogelijke schijf, diameter 22cm, zodat het wiel qua aanzicht zo min mogelijk wordt aangetast. Natuurlijk is het vermogen niet meer 45pk, het is nu 120pk. Het blok komt van Akira, ook een Frans bedrijf dat onder meer bekend is doordat ze de Kawasaki blokken voor de Superbikemotoren van McRae en Sykes maken.


BS SS100 Titanium

Het ontwerp sloeg op de EICMA in als een bom. Qua uiterlijk is het een heel moderne motor, maar de Brough Superior-genen spatten er aan alle kanten uit. Het lage, slanke profiel met het zeer opvallende blok, de onmiskenbare Brough-tank met de drie banden er omheen, geen twijfel mogelijk. Duur? Reken maar. Af fabriek 55 mille, en daar komt dan nog een schep belasting bij, dus houd het maar op een ronde ton. Er zit trouwens nog geen ABS op, en dat is tegenwoordig overal voorschrift.

BS SS100 Titanium

 BS SS100 Titanium


Een nieuwe oude SS101
Upham zit met zijn eigen bedrijf in een 700 jaar oude boerderij in Pettenbach, Oostenrijk. Daar bouwt hij exacte replica's van SS100 motoren uit 1927. Om onderscheid te maken heet de fiets nu SS101. Met dezelfde pijnlijke precisie als GB destijds hanteerde, niet van het origineel te onderscheiden. Alleen natuurlijk wel met moderne technieken, en het blok heeft ook wat meer pit. Verder is alles precies eender. Zet een volledig gerestaureerde Alpine uit 1927 naast een machine van Upham en je ziet nergens verschil. Er hangt wel een prijskaartje aan. Af boerderij in Pettenbach: 250.000 euro, zonder belastingen. Levertijd? Reken in ieder geval op een jaar of langer. Naar verluidt kun je oude Brufsups hier ook laten restaureren tot hetzelfde hoge kwaliteitsniveau. Per slot kan lang niet iedereen dat zelf.

Brough Superior is back, with a vengeance. Volgende week het vierde en laatste deel!

Alle afbeeldingen in dit vervolgverhaal hebben een Wikimedia Commons-licensie.