Interview: Anton Jongstra (eindredacteur WIDM 2013)

Het is ruim drie weken geleden dat de laatste aflevering van het dertiende seizoen van Wie is de Mol? is uitgezonden. Wederom brak het nieuwe jaargang haar eigen kijkcijferrecords en keken er ruim 2,8 miljoen mensen naar de ontknoping. Uiteindelijk bleek Volendammer Kees Tol de Mol en kreeg schrijfster Paulien Cornelisse het prijzengeld van ruim 17.000 euro.

Het grote brein achter de serie is eindredacteur Anton Jongstra, vanaf het allereerste seizoen al betrokken bij het programma. Na zijn studie Journalistiek in Utrecht ging hij werken bij Radio 2. Niet lang daarna stapte hij over naar het cabaretprogramma Kopspijkers en maakte hij de opkomst en ondergang van het VARA-programma mee. Sinds 1999 werkt hij voor IDTV aan Wie is de Mol?, eerst als redacteur en vanaf 2005 als eindredacteur.

FOK! had wederom een uitgebreid interview met Anton en gaf onder andere antwoorden over een niet-uitgezonden mollenstreek, de Moltalk en over zijn leukste opdracht.

Groepsfoto van het afgelopen seizoen (foto: Falco Hassink)

De kijkcijfers zijn wederom hoger dan vorig jaar. Waar denk je waar dat aan ligt? Is het de kandidatengroep of het land?

Anton: "Ik denk dat het een combinatie van beide is. Alles viel wel op zijn plek dit jaar. Het land was natuurlijk geweldig, nogal filmgeniek. Inhoudelijk was Zuid-Afrika ook erg geschikt voor ons, want we mochten veel dingen doen die we wilden doen. Dat is ook weleens anders geweest. Daarnaast waren de kandidaten als groep echt geweldig. Wat er gebeurd is met Janine (ze verbrijzelde een ruggenwervel tijdens een opdracht, red.) heeft de groep, maar ook ons als productie, dichter bij elkaar gebracht. De kandidaten gingen ook echt mee in de dingen die wij wilden gaan doen, dus het werkte gewoon echt heel goed."

Vorige jaren lekten er nog weleens kandidaten uit voor vertrek, maar dat is dit jaar goed verborgen gebleven. Gebruiken jullie een andere tactiek bij vertrek?

Anton: (lacht) "Misschien."

"Maar daar wordt altijd goed over nagedacht, over het vertrek."

In het interview van vorig jaar heb je gezegd dat je 'geen fan was van Afrika en om daar te filmen staat niet in de planning'. Was dat destijds een mollenstreek van je?

Anton: "Ja, want ik wist op dat moment al waar wij naartoe gingen. Maar ik zei dat niet zomaar, niet zozeer om je op het verkeerde been te zetten. Ik vind dat ook echt. De rest van Afrika is totaal ongeschikt voor de Mol. Voor het WK in 2010 ging ik naar Zuid-Afrika en toen bleek dat land wel heel anders te zijn dan de rest van Afrika. Dat heeft niet zozeer te maken met de Nederlandsachtige taal, maar meer met het nakomen van afspraken. Als je daar afspraken maakt, dan komen ze die ook echt na. Ik heb heel erg sterk het gevoel dat in andere Afrikaanse landen dat niet zo is."

Hoe bepalen jullie naar welk land jullie gaan? Is er een lijst met interessante locaties?

Anton: "Uiteindelijk weet je nooit wat je aantreft, maar je kunt wel een goede inschatting maken bij het locatie spotten. Sommige dingen vallen echt heel erg tegen, bijvoorbeeld IJsland. Daar was het echt heel erg koud. We hoopten toen wel op lenteweer, maar dat viel tegen. Als je tegen de kandidaten zegt dat je over een half uur begint met draaien, dan is er wel een groot verschil tussen wachten in een klein busje of wachten in de zon op een terras. De sfeer is ook veel beter met mooier weer. Met mooier weer is alles veel leuker, dus dat geldt ook voor de Mol."

De zogenaamde priesterhint uit aflevering 1

In de allereerste aflevering zat meteen een megahint naar de Mol, de zogenaamde 'priesterhint'. Deze werd snel gevonden, maar nog niet direct gelinkt naar Kees. Hoe reageer je als je leest dat de hint gevonden is?

Anton: "Het duurde nog wel eventjes voordat die gevonden werd. Volgens mij net voor de tweede aflevering, dus dat viel mij nog mee. Maar ik vind het fijn dat onze hints wel gezien worden. Ik schrik er niet van als ik lees dat het ontdekt is, want anders moet je geen hints verzinnen. Als de hint onomstotelijk wijst naar een persoon, dan is het verschrikkelijk, bijvoorbeeld de gebarenhint van Inge Ipenburg. Maar in dit seizoen kon de hint nog wijzen naar verschillende personen."

"Deze hint werd trouwens verzonnen door onze regisseur. Maar ik heb een dubbel gevoel over de hints. Een soort haat-liefdeverhouding. Ik vind namelijk dat het moet gaan over de acties van de Mol en de dingen die tijdens de opdrachten gebeuren. De persoon de Mol moet centraal staan en wat diegene doet, vind ik. Ik heb heel erg de indruk dat veel kijkers niet meer naar het programma kijken, maar naar wat er in de achtergrond voorbij schuift aan aanwijzingen. Als maker denk ik dat veel mensen meer naar het geheel moeten kijken. Jij gaat het ook over de spelfouten tijdens de aflevering hebben, of niet?"

Dat was ik wel van plan inderdaad.

Anton: "Ik vind het heel irritant en ik bied daarvoor onze oprechte excuses voor aan. We hebben een bepaalde manier van werken, waardoor het laatste filter van de afleveringen niet werkte. Maar het allerergste was dat sommige namen gewoon verkeerd geschreven waren. Dan stond er Pauline in plaats van Paulien of Bossevain in plaats van Boissevain. Nou heeft Daniel ook een lastige achternaam, maar toch. Het ging een heel eigen leven leiden en dat heeft het programma natuurlijk in zich. Maar taalfouten als hint, daar zouden wij nooit iets mee doen."

Is dat ook een van de redenen dat de verborgen aanwijzingen in de ontknoping niet meer dan vijf minuten aandacht krijgen?

Anton: "Ja, de focus moet wel liggen op wat de Mol gedaan heeft. We maken het programma wel voor het grote publiek, tegenwoordig helemaal. Ik heb heel erg het gevoel dat de hints voor misschien 500 of 1000 mensen interessant zijn. De harde kern is op zoek naar dat soort dingen, die kijken afleveringen drie keer terug. In de laatste aflevering maken wij een selectie uit alle hints waarvan wij denken dat ze interessant zijn voor het grote publiek. Bijvoorbeeld de aanwijzingen achter elke titel van de aflevering, we behandelen niet alle titels, omdat het niet boeiend is voor de massa. En we maken het programma wel voor het grote publiek."

Wist Kees af van de grote hint in de eerste aflevering?

Anton: "Nee, ik denk dat hij er kijkend pas achter kwam."

Met welke argumenten is Kees gekozen als Mol?

Anton: "Hij was gewoon de beste, denk ik, om dat te doen. Maar van tevoren weet je het natuurlijk ook niet hoe iemand het gaat doen. Het blijft nattevingerwerk. Iedereen krijgt wel een eerlijke kans om zich te bewijzen of diegene de Mol kan zijn in voorgesprekken."

Kees had van tevoren het programma nog nooit gezien. Was dat een voordeel of een nadeel?

Anton: "Ik denk voor hem een voordeel. Al was het maar om minder verdacht te worden door de andere kandidaten. Over het algemeen wordt verwacht dat de Mol het programma goed kent en een expert is, maar dat is niet zo. Maar Kees was wel heel goed."

Ik hoorde dat iedereen wel de Mol wilde zijn. Vind je dat jammer of is het juist een goed teken?

Anton: "Nee, dat vind ik hartstikke goed. Daar ben ik blij mee."

Je hoopt niet dat mensen juist het spel willen spelen in plaats van de Mol willen uithangen?

Anton: "Dat zijn wel twee verschillende dingen, namelijk de Mol zijn en de Mol uithangen. Als je eenmaal niet de Mol bent, dan zou je ook de kandidaat moeten uithangen. Dat doet ook niet iedereen, want er zijn mensen die denken dat ze de Mol moeten spelen om zo ver mogelijk te komen. Maar gelukkig lang niet allemaal. We moedigen het niet aan om te gaan mollen, maar dat is buiten de camera's om in gesprekken en biechten. We proberen tussen neus en lippen door wel door te laten schemeren dat expres de Mol uithangen je niet verder gaat helpen en het leidt af van je eigen zoektocht."

Lees op de volgende pagina verder over onder andere het ongeluk van Janine tijdens de opnames en wat voor impact dat heeft gehad voor het vervolg van het seizoen.