FOK!toen: Pater Musters, een verzetsman in het Vaticaan

Het Vaticaan had hem in 1944 al opgegeven en een rouwdienst gehouden. Musters bleek echter nog in leven en dook in juli 1944 weer in Rome op. Zijn bijzondere geschiedenis bleef lang onbekend.

Antoon Musters, in 1914 geboren in Ossendrecht, trad na het seminaire toe tot de Augustiner orde in Gent. In mei 1940 is hij tot priester Anselmus gewijd in Rome en in 1942 promoveerde hij cum laude tot doctor in theologie.

Pater Anselmus Mutsers (Foto: familie Mutsers)
Pater Anselmus Musters (Foto: familie Musters)

Musters koos er vervolgens voor om niet toe te kijken hoe de Duitsers in het bezette Rome mensen afvoerden naar gevangenissen en concentratiekampen. Hij zocht contact met priester Hugh O'Flaherty, later bekend geworden als "The Scarlet Pimpernel of the Vatican", die via de "Rome Escape Line" druk bezig was om mensen uit handen van de Duitsers te houden. Dit samen met de Britse militair Sam Derry. O'Flaherty liet Musters toe om te helpen.

Op 1 mei 1944 ging het fout. Musters kreeg in de gaten dat de Duitsers hem aan het volgen waren en vluchtte een kerk in om een arrestatie te voorkomen. De Duitsers volgden hem naar binnen, sloegen hem neer en arresteerden hem. Hierna brachten zij hem over naar de Via Tasso-gevangenis.

Daar kwam Musters terecht in een cel van 1,5 bij 3 meter waar hij aan de muur geketend zat. Iedere dag haalde de Gestapo hem uit zijn cel om hem te folteren en verhoren. Musters liet niets los en probeerde te vluchten. De Gestapo greep hem snel weer in zijn kraag en sloot hem weer op. Dit na een serie zweepslagen als straf voor de ontsnappingspoging.

Tijdens de verhoren bleek dat de Gestapo hem voor Sam Derry, de Britse militair, aanzagen. Musters zei dat men maar in Ossendrecht moest gaan informeren naar hem. Dan zou duidelijk worden dat ze de verkeerde in handen hadden.

De Duitsers hebben dit niet gedaan. Wel gebruikte men de maîtresse van Herbert Kappler, het hoofd van de Gestapo in Rome, in een poging de identiteit van Musters vast te stellen. Dit omdat de maîtresse, Helene Ten Cate-Brouwer, een Nederlandse vrouw was. Haar taak was het om aan de hand van weetjes en feitjes vast te stellen of Musters Nederlander was of niet.

Het was voor de Gestapo niet genoeg toen ze eenmaal wisten dat ze de verkeerde man in handen hadden. Men bleef folteren en verhoren. maar na 21 dagen gaf men het toch op. Men liet hem niet vrij maar zette Musters op een trein richting een concentratiekamp.

In het Vaticaan ging op dat moment een gerucht rond dat Musters door executie om het leven was gekomen. Dit was voor hen aanleiding om een rouwdienst voor hem te organiseren.

Ondertussen zat Musters in de trein opgesloten. Tijdens een tussenstop in Florence wist hij uit een raampje in te trein te klimmen. Op het perron aangekomen had hij het geluk dat een Italiaanse vrouw hem had gezien en hem hielp ontkomen. Via omwegen ging hij vervolgens op pad richting Rome. Daar kwam hij in juli aan. Rome was ondertussen al in handen van de geallieerden.

Pater O'Flaherty tweede van links
Pater O'Flaherty tweede van links

Na terugkomst in Rome maakten Musters en O'Flaherty de balans op. Rond de 6500 mensen (joden, burgers en krijgsgevangen) waren dankzij de "Rome Escape Line" uit handen van de Duitsers gebleven.

Musters vergaf zijn vijanden en bleef Pater. Als laatste standplaats had hij Sönnern in Duitsland. Daar overleed hij in 1986.

Wil je meer lezen over geschiedenis? Kijk dan eens in Cultuur&Historie op het forum.