FOK!toen: The Beatles - Revolver

Het is vandaag op de kop af vijftig jaar geleden dat het album Revolver van The Beatles voor het eerst in de platenwinkels te vinden was. Revolver was het zevende studioalbum van de groep uit Liverpool en liet de band van een tot op dat moment ongehoorde kant beluisteren. Waar we in het voorgaande jaar al met Oosterse invloeden kennis hadden kunnen maken op de soundtrack van Help en Rubber Soul was Revolver een plaat waarop voor het eerst ruimschoots werd geëxperimenteerd met nieuwe opnametechnieken. Met Revolver was een nieuwe fase in het bestaan van The Beatles begonnen. De band stond op het punt om te stoppen met het geven van concerten en waren niet langer de jongens die wereldberoemd werden met liedjes als 'She Loves You' en 'I Want To Hold Your Hand'. In deze aflevering van FOK!toen blikken we terug op de totstandkoming van deze revolutionaire elpee.

De voorgaande tijd
1966 was een jaar waarin we eigenlijk voor het eerst kennis konden maken met een vernieuwend muziekgenre dat later bekend zou gaan worden onder de noemer psychedelische muziek. Ook The Beatles waren in de drie jaar dat ze meeliepen in de muziekwereld muzikaal gezien enorm gegroeid en waren niet langer het beatbandje met simpele popliedjes, maar een hechte eenheid die creatief gezien op een piek zat. Met Revolver begon een periode waarin The Beatles flink aan het experimenteren sloegen in de studio wat later zou resulteren in complexe composities als 'Strawberry Fields Forever' en 'I Am The Walrus' en het meesterlijke album Sgt Pepper's Lonely Hearts Club Band.

Naast hun muziek experimenteerden The Beatles ook ruimschoots met geestverruimende middelen. Zo werd er regelmatig een jointje gerookt door de mannen en gebruikten vooral John Lennon en George Harrison ook wel LSD om de nodige inspiratie op te doen. Het was dan ook niet ontzettend verrassend dat uitgerekend deze twee Beatles ook gefascineerd raakten door de Oosterse spirituele en filosofische leer. Paul McCartney was de enige Beatle die op dat moment nog helemaal niks te maken wou hebben met LSD.

Het begin van de Revolver-sessies
Voor de opnames van hun volgende album wilden The Beatles naar Amerika omdat men daar modernere studio's had dan in het Verenigd Koninkrijk. Zo ging manager Brian Epstein in maart 1966 naar Memphis om te onderzoeken of er een mogelijkheid was dat The Beatles opnames konden maken in de Stax studio's. Ook de Atlantic Studios in New York en die van Motown in Detroit bleken te duur voor platenmaatschappij EMI en zo stonden The Beatles op 6 april 1966 in studio 3 van Abbey Road in Londen om aldaar te beginnen aan de opnames voor Revolver.

Tomorrow Never Knows
'Tomorrow Never Knows' was het laatste liedje op de plaat maar was ook het eerste nummer dat werd opgenomen voor Revolver. Het nummer was gebaseerd op het boek The Psychedelic Experience: A Manual Based On The Tibetan Book Of The Dead van Timothy Leary uit 1964 waarin ook een bewerking van het Tibetaanse Dodenboek stond. Volgens producer George Martin was het liedje, dat in eerste instantie de titels 'Mark 1' en 'The Void' had, één van de meest complexe opnames die The Beatles ooit maakten. Naast het bijna onnavolgbare drumwerk van Ringo Starr kende het liedje tape loops op verschillende tempo's, achterstevoren afgespeelde gitaarpartijen en vreemde geluidseffecten.

Op 6 april zouden The Beatles drie takes opnamen van 'Tomorrow Never Knows' waarvan take 3 de basis zou gaan vormen van het liedje dat op de plaat zou komen te staan. Een dag later werden tijdens een 5 uur durende opnamesessie effecten en tape loops opgenomen waarna op 22 april nog zang, orgel, tamboerijn, piano en een achterstevoren afgespeelde gitaarsolo van Paul McCartney aan het liedje zou worden toegevoegd.

Got To Get You Into My Life
7 april was ook de dag waarop The Beatles begonnen aan de opnames van 'Got To Get You Into My Life'. Er werden die dag een vijftal takes van opgenomen waavan de laatste terug te vinden is op het album Anthology 2 uit 1996. 'Got To Get You Into My Life' was duidelijk geinspireerd door het in die tijd zeer populaire geluid van het Amerikaanse Motown label en kende een fijne blazerssectie bestaande uit Eddie Thornton, Ian Hamer en Les Condon op trompet en Alan Branscombe en Peter Coe (van The Blue Flames) op tenor saxofoon. Volgens John Lennon zou het liedje over het gebruiken van LSD gaan maar schrijver Paul McCartney zou later in een interview bekennen dat hij het liedje had geschreven na het nuttigen van een vette joint.

The Beatles waren evenwel niet te spreken over het eindresultaat en besloten een dag later het liedje met een nieuw arrangement op te nemen. Deze sessies zouden de basis op leveren voor het liedje zoals we dat op de elpee Revolver terug kunnen vinden. Op 11 april werd er nog een gitaarpartij opgenomen waarna het nummer tot 18 mei op de plank zou blijven liggen. Op die dag werd het kenmerkende blaaswerk opgenomen, samen met de leadzang, orgel en tamboerijn.

The Beatles en Brian Epstein in de studio

Love You To
Nadat The Beatles op 11 april het leeuwendeel van 'Got To Get You Into My Life' hadden opgenomen volgde een tweede opnamesessie voor de eerste van de drie composities die George Harrison voor deze elpee had aangeleverd. Het liedje, dat in eerste instantie de titel 'Granny Smith' (een appelras) kreeg was het eerste nummer waarop we uitgebreid de invloed van muziek uit India op schrijver George Harrison konden horen.

De eerste take van 'Love You To' die op 11 april zou worden opgenomen door Paul McCartney, George Harrison en Ringo Starr, was een akoestische uitvoering van George Harrison met Paul McCartney op achtergrondzang. In totaal werden er zes takes van 'Love You To' opgenomen, waarna op 13 april nog zang en tamboerijn aan de opname werden toegevoegd. Diezelfde dag gingen The Beatles ook bezig met de opnames van hun nieuwe single 'Paperback Writer'.

Doctor Robert
Na 'Tomorrow Never Knows' en 'Got To Get You Into My Life' was ook 'Doctor Robert' een liedje over drugsgebruik. Het liedje gaat over een arts uit New York die zijn patienten behandelde met het injecteren van amfetamine. De backingtrack van het liedje werd opgenomen tijdens een acht uur durende opnamesessie op zondag 17 april 1966, waarbij een zevental takes werd opgenomen door de band. Op 19 april werden de vocalen opgenomen waarna de track op 12 mei afgemixt kon worden voor de plaat.

The Beatles in de studio

And Your Bird Can Sing
Op 20 april begonnen de opnames van een tweetal tracks voor Revolver. Het eerste nummer waar tijdens de 12 uur durende sessie aan werd gewerkt was 'And Your Bird Can Sing'. Van het nummer werden een tweetal backingtracks opgenomen waarbij het jengelende gitaarwerk van John Lennon met zijn 12-snarige Rickenbacker wel wat aan het werk van The Byrds deed denken. Het eindresultaat van deze dag zou echter niet worden gebruikt.

Zes dagen later deden The Beatles een meer geslaagde poging om 'And Your Bird Can Sing' op de viersporenrecorder vast te leggen. Van deze sessie is een opname terug te vinden op Anthology 2. Volgens Beatles-biograaf Jonathan Gould liet schrijver John Lennon zich voor dit liedje inspireren door een artikel in het blad Esquire over Frank Sinatra. Volgens het blad was Sinatra namelijk 'een volledig geëmancipeerde man, die alles kon krijgen wat hij maar wilde hebben'.

Taxman
Nadat The Beatles op 20 april de opnames van 'And Your Bird Can Sing' hadden afgerond werd er ook een begin gemaakt aan de opnames van het liedje 'Taxman'. Met het liedje, dat als openingstrack op Revolver zou verschijnen, spuwde schrijver George Harrison zijn gal nadat hij had ontdekt hoeveel van het door The Beatles verdiende geld naar de belastingsdienst verdween.

Van 'Taxman' werden op 20 april een viertal takes opgenomen die allen in de prullenbak verdwenen. Een dag later werd er opnieuw aan het liedje gewerkt. Ditmaal werden er een elftal takes opgenomen van het nummer. Pas bij de laatste take werd ook de zang van het nummer opgenomen. Deze afwijkende take 11 van 'Taxman'  is terug te horen op Anthology 2. Een dag later werd er door Ringo Starr nog een koebel aan het liedje toegevoegd en werd de zang met een iets aangepaste tekst opnieuw opgenomen. Het liedje zou op 16 mei worden afgemixt waarna het klaar was om op de elpee te verschijnen.

I’m Only Sleeping
Op 27 april waren The Beatles vooral druk met het afmixen van tracks voor de mono-elpee. Zo werd er een mono-mix gemaakt van 'Taxman' en 'And Your Bird Can Sing' en werden er maar liefst negen verschillende mixen gamaakt van 'Tomorrow Never Knows'. Uiteindelijk zou geen van deze mixen voor de plaat gebruikt worden.

Rond 11.30 uur begon die dag de tweede sessie waarbij oefenopnames werden gemaakt voor de backingtrack van 'I'm Only Sleeping'. Van het nummer werden elf takes opgenomen waarvan de laatste de basis zou gaan vormen voor het liedje op Revolver. Twee dagen later deden The Beatles een nieuwe poging om het nummer op te nemen maar stopten daarmee na een vijftal takes en besloten om de opname van 27 april te gebruiken. Van het werk op 29 april bleef één opname bewaard die terug te horen is op Anthology 2.

Eleanor Rigby
Op donderdag 28 april begonnen de opnames van wat misschien wel één van de mooiste composities van de hand van Paul McCartney. Ringo Starr had die dag een vrije dag en was dus niet aanwezig in de studio bij de opname, die vooral bijzonder was vanwege het feit dat geen van The Beatles een instrument bespeelde op dit liedje. Naast de zang van Paul McCartney en de achtergrondzang van John Lennon en George Harrison bestond het liedje voornamelijk uit het werk van het door George Martin ingehuurde strijkoctet, bestaande uit de violisten Tony Gilbert, Sidney Sax, John Sharpe en Jurgen Hess, de altviolisten Stephen Shingles en John Underwood en de cellisten Derek Simpson en Norman Jones.

Er werden die dag veertien takes van 'Eleanor Rigby' opgenomen waarvan de laatste weer als basis zou dienen voor het liedje op de plaat. Op 29 april volgde nog een sessie waarbij de zang werd opgenomen. Zowel George Martin als The Beatles waren tevreden over het eindresultaat maar op 6 juni zou Paul McCartney alsnog een extra laag zang aan het liedje toevoegen.

The Beatles in de studio

For No One
Na een dikke week vrijaf te hebben gehad keerden Paul McCartney en Ringo Starr op 9 mei terug naar de studio om opnames te maken van McCartney's fraaie compositie 'For No One'. De Beatle had het liedje geschreven terwijl hij met zijn toenmalige vriendin Jane Asher op vakantie was in Zwitzerland.

Van het nummer, dat de werktitel 'Why Did It Die?' had, werden op 9 mei tien takes opgenomen met Paul McCartney op Piano en Ringo Starr op drums en percussie. Een week later volgde nog een sessie waarbij de zang werd opgenomen, waarna op 19 mei nog een Franse Hoorn aan het liedje werd toegevoegd door Alan Civil.

Yellow Submarine
Op donderdag 26 mei 1966 werken The Beatles aan een kinderliedje dat speciaal voor Ringo Starr was geschreven door Paul McCartney. Voor het eerst in een maand tijd waren de vier Beatles weer gezamelijk in de studio te vinden. Bij de opname van de backingtrack van 'Yellow Submarine' moesten The Beatles zich zien te redden zonder een producer. George Martin had een voedselvergiftiging opgelopen en lag ziek thuis. Wel had hij zijn verloofde Judy Lockhart-Smith naar de studio laten gaan om aldaar een oogje in het zeil te houden.

Van 19 uur die avond tot 01.00 uur die nacht namen The Beatles allerlei oefenopnames op waarvan het leeuwendeel later weer zou worden gewist. Ook werden er een viertal takes opgenomen voor de ritmetrack van het liedje. Hierbij speelde John Lennon op zijn akoestische Gibson Jumbo gitaar, Paul McCartney speelde de baspartijen, Ringo Starr zong en speelde drums en George Harrison was te horen op de tamboerijn. Voor de achtergrondzang werden The Beatles bijgestaan door Mal Evans, Neil Aspinall, George Martin, Geoff Emerick, Pattie Harrison, Brian Jones, Marianne Faithfull en Alf Bicknell. Op 1 juni werden er nog wat effecten aan de track toegevoegd waarna ook dit liedje klaar was voor de elpee.

I Want To Tell You
De opnames van de derde compositie van George Harrison begonnen op 2 juni. Het liedje luisterde oorspronkelijk naar de titels 'Laxton's Superb' (een Brits appelras) en 'I Don't Know'. Bij de opnamesessie van 2 juni werden een vijftal takes opgenomen waarvan uiteindelijk take 3 zou worden gekozen als basis voor het liedje op de plaat. Aan deze versie werden zang, achtergrondzang, tamboerijn en piano toegevoegd.

Op 3 juni zou er nog een extra baspartij aan de opname toegevoegd worden en was Paul McCartney ook nog eens te horen op de piano. Het liedje kreeg de titel 'I Want To Tell You' en was klaar om op Revolver te verschijnen.

Good Day Sunshine
Ook 'Good Day Sunshine', een nummer waarvoor schrijver Paul McCartney zich liet inspireren door de zomerhit 'Daydream' van de groep Lovin' Spoonful, was een liedje dat in slechts twee dagen kon worden opgenomen. De opnames begonnen op 8 juni met een 12 uur durende sessie waarin The Beatles een drietal takes opnamen van het liedje dat op dat moment nog de titel 'A Good Day's Sunshine' had. Uiteindelijk werd voor de eerst opgenomen versie gekozen.

Paul McCartney speelde basgitaar en piano, Ringo Starr zat weer achter zijn welbekende drumstel en John Lennon en George Harrison zorgden voor de achtergrondzang en handgeklap. De daaropvolgende dag werden er nog wat drums en piano aan het liedje toegevoegd en was ook 'Good Day Sunshine' klaar om op de plaat te verschijnen. Nadat George Martin nog een stuk piano voor het liedje had opgenomen werden er een zestal monomixen van 'Good Day Sunshine' gemaakt, die geen van allen zouden worden gebruikt. Pas op 22 juni werd de eindmix van het liedje gemaakt.

Here, There and Everywhere
Op 14 juni begonnen The Beatles aan de opnames van een liedje dat later door Paul McCartney zou worden omschreven als één van zijn mooiste liefdesliedjes en eveneens door John Lennon als één van de mooiste Beatles-composities werd gezien. Paul McCartney componeerde het leeuwendeel van het liedje aan de rand van het zwembad van John lennon in Weybridge. McCartney liet zich voor de prachtige ballade inspireren door het eveneens kippenvel veroorzakende 'God Only Knows' van The Beach Boys, een liedje dat door kenners als één van de allermooiste composities aller tijden wordt gezien.

Op 14 juni werden in totaal vier takes opgenomen van 'Here, There and Everywhere', waarvan alleen de laatste compleet was. Op 16 juni werden de opnames vervolgd met een achttal takes voor de ritmetrack. Ook werden die dag de zang en het baswerk van Paul McCartney opgenomen. Een dag later hoefde er nog maar een enkele zangpartij te worden opgenomen en was ook 'Here, There and Everywhere' klaar. In 1996 verscheen de single 'Real Love' waarop we ook een nooit eerder uitgebrachte versie van 'Here, There and Everywhere' (take 7) kunnen beluisteren.

She Said, She Said
21 juni was de dag waarop de laatste opnamesessie voor Revolver plaatsvond. Na al enkele dagen druk in de weer te zijn geweest met afmixen van liedjes voor de elpee werd de dag afgesloten met een late sessie waarbij vanuit het niets het nummer 'She Said, She Said' ontstond. Een groot deel van de opnamesessie bestond uit het oefenen van het door John Lennon geschreven liedje, dat was gebaseerd op een ontmoeting van Lennon met acteur Peter Fonda tijdens een acidtrip.

Nog voor de opnames goed en wel konden beginnen hadden John Lennon en Paul McCartney een woordenwisseling waarna laatstgenoemde de studio verliet. 'She Said, She Said' was één van de weinige nummers waarop het baswerk werd gedaan door George Harrison. Een dag later werd het liedje afgemixt en waren de opnames voor Revolver voltooid.

Revolver
De plaat zou in eerste instantie worden uitgebracht met de titel Abracadabra, maar er was al een andere artiest die deze titel had ingepikt. Ook suggesties als Magic Circle, Beatles On Safari, Pendulum, Four Sides of the Circle en Four Sides of the Eternal Triangle werden afgewezen en zo bleef er nog maar één optie over waar alle Beatles zich in konden vinden en dat was Revolver.

Revolver was vernoemd naar de wentelende beweging (revolve) die een grammofoonplaat maakt als deze wordt afgespeeld. Toen men John Lennon in een interview in 1966 naar de betekenis van de titel vroeg zei deze: "Het is alleen een titel voor de plaat en het heeft verder geen specifieke betekenis. Waarom zou alles altijd een betekenis moeten hebben? Het staat voor Revolver. Het is alles waarvoor Revolver staat, omdat het voor ons ook die betekenis heeft".

De ontvangst van Revolver
Revolver zou op 5 augustus in de Britse platenwinkels verschijnen en zou drie dagen later ook in Amerika uitkomen. In hun thuisland deed Revolver het een stuk beter dan in het preutse Amerika, waar The Beatles nog steeds leden onder de controverse rondom de zogenaamde uitspraak van John Lennon dat The Beatles populairder waren dan Jezus. In zowel Groot-Brittannië als Amerika verscheen Revolver tegelijkertijd met de single 'Yellow Submarine' met op de andere A-kant 'Eleanor Rigby'. De elpee zou vanaf 13 augustus zeven weken op de eerste plaats staan in de albumcharts en zou in totaal 34 weken onofgebroken in de hitlijst staan. Ook in de Amerikaanse  Billboard Top 100 zou Revolver zes weken op de eerste plaats staan.

Uit The Tuscaloosa News van 5 januari 2001

De hoes
Voor het ontwerpen van een hoes voor Revolver werd de hulp ingeschakeld van Klaus Voormann, een muzikant en kunstenaar met wie The Beatles bevriend waren geraakt in Hamburg in 1962. Nadat John Lennon hem had opgebeld kwam Voormann naar de studio waar hij een ruwe versie van de plaat te horen kreeg. De artiest werkte vanuit zijn studio in Londen een tweetal weken aan een prachtige collage van foto's van The Beatles in combinatie met pentekeningen van Voormann zelf, waarbij de focus lag op het haar van The Beatles. Aan de rechterkant van de hoes is Voormann trouwens zelf ook te zien in het haar van George Harrison.

Klaus Voormann

Net als bij de vorige plaat Rubber Soul ontbrak de bandnaam op de voorkant van de hoes van Revolver. Geheel tegen de psychedelische kunsttradities in had Voormann er eveneens voor gekozen om de hoes in zwart-wit te maken. Op de achterkant van de hoes zien we een fraaie foto van de band met hippe zonnebrillen op in de studio. Volgens geruchten zouden de zonnebrillen moeten verhullen dat de mannen nogal stoned waren gedurende de fotosessie.

The Beatles in de studio

De verschillende versies van Revolver
Revolver was het laatste album van The Beatles waarvan in Amerika een afwijkende versie werd uitgebracht. Zo ontbraken er op de Amerikaanse versie van Revolver een drietal composities van John Lennon ('I'm Only Sleeping', 'And Your Bird Can Sing' en 'Doctor Robert'), die eerder al waren verschenen op het oorspronkelijk alleen in de Verenigde Staten uitgebrachte album Yesterday And Today. Hierdoor kende de Amerikaanse persing van Revolver maar 11 tracks.

De internationale persing van Revolver:

Kant A
01 Taxman     
02 Eleanor Rigby     
03 I'm Only Sleeping     
04 Love You To     
05 Here, There And Everywhere     
06 Yellow Submarine     
07 She Said She Said

Kant B
01 Good Day Sunshine     
02 And Your Bird Can Sing     
03 For No One     
04 Dr. Robert     
05 I Want To Tell You     
06 Got To Get You Into My Life     
07 Tomorrow Never Knows

De Amerikaanse persing van Revolver:

Kant A
01 Taxman
02 Eleanor Rigby
03 Love You To
04 Here, There And Everywhere
05 Yellow Submarine
06 She Said She Said

Kant B
01 Good Day Sunshine
02 For No One
03 I Want To Tell You
04 Got To Get You Into My Life
05 Tomorrow Never Knows