The State of the Universe: Marvels Tweede Fase

Drie jaar geleden was het idee van superhero team-ups er nog eentje uit cartoons, videogames en, natuurlijk, comics. Kijkers waren er wel een beetje bekend mee: al sinds 2000 zijn er films over de X-Men en Fantastic Four. Maar helden uit verschillende films die samenkomen om een team te vormen? Dat was nog helemaal nieuw.

En terwijl Warner Bros. al eeuwen bezig was om te proberen een Justice League-verfilming (met Batman, Superman en nog een handvol helden) van de grond te krijgen, begon Marvel in 2008 met de geleidelijke opbouw van die inmiddels magische term in filmland: hun Cinematic Universe. Het zou voor Warner de opstap zijn om uiteindelijk die Justice League-film te gaan maken, nadat Marvel liet zien hoe goed het kan werken in The Avengers.

Die film was de afsluiter van wat Marvel hun Phase One noemde, een opbouwfase waarin helden werden geïntroduceerd en uiteindelijk hun krachten bundelden om samen een dreiging te bevechten. Er bleek een langetermijnplan te liggen om hun filmserie te verdelen in fases, elk afgesloten met een Avengers-film, en elk met een steeds verdere ontwikkeling van hun filmuniversum.

The Avengers tijdens de Battle of New York

Plannen veranderen echter wel eens: de laatste film van hun Phase Two is uiteindelijk geen Avengers-film (het is Ant-Man, dat in juli verschijnt) en in Phase Three zijn er zelfs twee Avengers-films. Maar de Marvel-wereld is in drie jaar flink gegroeid, in zowel de bezetting als hoe het publiek ernaar kijkt. The Avengers heeft bewezen hoe sterk een goede set sterke personages en een goed verhaal kan zijn, zowel inhoudelijk als commercieel. Fans staan vierkant achter het Cinematic Universe en andere filmstudio's zijn het concept gaan na-apen, al moeten we het effect nog zien van hoe FOX van plan is de X-Men en Fantastic Four te laten samenwerken, en heeft Warner Bros. met Man of Steel slechts één DC Universe-film uitgebracht, waar dus ook nog niet veel aan te zien valt.

Kijkers zijn in ieder geval helemaal gewend aan de interactie tussen diverse figuren uit verschillende films of zelfs tv-series; waar we drie jaar geleden nog uitlegden hoe de films over Iron Man, Hulk, Thor en Captain America eigenlijk samenspeelden als voorbereiding op The Avengers, weten we nu niet beter dan dat alles bij elkaar hoort. Zelfs een tv-spin-off ontsnapt niet aan deze connectie: toen een jaar geleden in de bioscoop de organisatie S.H.I.E.L.D. viel, dreunde dat effect direct door in de tv-serie Agents of S.H.I.E.L.D. En dat is niet eens 'bijna direct'; de aflevering die werd uitgezonden in de week na het Amerikaanse openingsweekend van Captain America: The Winter Soldier ging direct in op wat er in de film gebeurd was. Het was na de teamup in The Avengers het meest gedurfde aspect van Marvels grote masterplan, om ervan uit te gaan dat kijkers van de één ook kijkers van de ander zijn (al waren beide uitgaven prima te volgen zonder de ander te hebben gezien).

Maar in hoeverre is die Phase Two nou eigenlijk echt een 'fase' in Marvels langetermijnplan? Sterker nog, wat ís Marvels langetermijnplan, behalve gewoon een heleboel mooie verhalen vertellen over hun comic-personages?

Als we kijken naar de films in de tweede fase, dan zien we dat alle helden, behalve Hulk, verder zijn gegaan met hun eigen leven. Tony Stark kreeg een derde solofilm en een nieuwe bad guy waartegen hij het moest opnemen, Thor keerde terug naar Asgard maar moest uiteindelijk weer onze planeet beschermen tegen, om het eenvoudig uit te drukken, buitenaardse krachten en Captain America, nu volledig geïntegreerd in het heden als agent voor S.H.I.E.L.D., ontdekte dat Hydra nog wel degelijk bestond en een grotere dreiging was dan hij had kunnen vermoeden.

Iron Man 3: Iron Legion

Geen van deze films waren een echte uitbreiding van het universum; hoewel Thor: The Dark World natuurlijk wat meer werelden liet zien en een prima fantasyverhaal vertelde, het 'Iron Legion' in Iron Man 3 wellicht gezien kan worden als een voorloper van het Ultron-leger in de opkomende Avengers-film en in The Winter Soldier de doorlopende S.H.I.E.L.D.-verhaallijn drastisch werd veranderd, bleven de helden toch voornamelijk in hun eigen straatje. Het is leuk dat de Avengers nu een team vormen, maar ze gaan niet bepaald bij elkaar op de thee. Behalve dan natuurlijk de Science Bros: in Iron Man 3 bleek een post-credits-scène tussen Tony Stark en Bruce Banner een raamvertelling voor de film zelf te zijn. Maar die ene scène is wel de enige verschijning van Banner in de hele tweede fase tot nu toe.

Kijkend naar de minder grote Avengers, was Clint Barton volledig afwezig in de losse films en dook Natasha Romanoff op aan de zijde van Steve Rogers. Solofilms voor beide helden waren afwezig en staan voor de derde fase ook niet op de planning. Marvels plan is dus duidelijk niet om iedereen maar z'n eigen film te geven en zo een divers publiek aan te spreken. Dit is mogelijk ook een praktische beslissing: Marvel-opperhoofd Kevin Feige benadrukt graag dat de studio graag kiest voor de beste en meest interessante verhalen, wat zowel kwalitatief als commercieel een verstandige houding kan zijn.

Een interessante keuze voor de vierde film in Phase Two was daarom ook om niet op aarde te blijven, of de Nine Realms verder te verkennen. In Guardians of the Galaxy werd onze planeet, en inderdaad alles dat met de Avengers te maken heeft, al snel verlaten en dook Marvel een compleet nieuwe richting op: de Melkweg. In een grotendeels stand-alone verhaal vertelde de film over een groep misfits die samen een wereld moeten rennen van een schurk die met een Infinity Stone van plan was een heleboel schade te veroorzaken. Het introduceerde een nieuwe set personages, de titulaire Guardians, en breidde kleine stukjes verhaal verder uit, in het bijzonder met betrekking tot Thanos, de intergalactische schurk die deels achter de invasie in The Avengers bleek te zitten.

Guardians of the Galaxy was ook een film die grotendeels voortgestuwd werd door een Infinity Stone, en terugkijkend was dat niet de eerste in Phase Two of überhaupt in het Cinematic Universe. Infinity Stones zijn al een terugkerend concept in de filmserie sinds de post-credits-scène van Thor uit 2011, waarin de Tesseract werd geïntroduceerd, die uiteindelijk de rode draad bleek in zowel de eerste Captain America als The Avengers. In die laatste film werd, hoewel dat ten tijde van uitkomen nog niet bekend was, ook een tweede Infinity Stone gebruikt, in de scepter van Loki.

Een derde 'steen' vormde het drijvende element in Thor: The Dark World. De Aether was een wapen dat gebruikt werd om, min of meer, een poging te doen het universum te vernietigen, een overeenkomst met de Power Stone in Guardians of the Galaxy, wat dus feitelijk de vierde van in totaal zes Infinity Stones is.

Guardians of the Galaxy: Thanos

Met de introductie van twee van zulke stenen in elke fase (althans, tot nu toe) en een geleidelijke introductie van bad guy Thanos, die de stenen probeert te verzamelen om, zo nemen we aan, ermee over het universum te heersen, lijkt de route richting de derde en vierde Avengers-film, met de subtitel Infinity War, al vroeg te zijn ingeslagen. Het is misschien ook wel precies waar Marvels grote masterplan om draait: het universum voorzichtig maar doelgericht uitbreiden, langzaam meer verhaallagen onthullen en het plaatje tekenen om uiteindelijk een verhaal in te vertellen dat zo groots is dat het twee films nodig heeft om verteld te worden. Wat is Marvels langetermijnplan? Thanos natuurlijk!

Aan de andere kant is het Thanos-verhaal in mei 2019, wanneer de vierde Avengers-film is verschenen, waarschijnlijk afgerond en Marvel zal dan gewoon verder willen gaan. Tegen die tijd heeft de studio allang bekend gemaakt wat Phase Four gaat inhouden, als ze althans tegen die tijd nog steeds die term gebruiken. Er is op dat moment ook al veel meer bekend over hun filmuniversum, dat in Phase Three nog verder uitgebreid gaat worden met figuren als Black Panther, Doctor Strange en Captain Marvel. En vergeet de toevoeging van Spider-Man niet. Maar nu al is het universum groter dan alleen de films: er zijn inmiddels al drie tv-series die zich afspelen in hetzelfde wereldje.