Jaaroverzicht 2014: Ebola-epidemie
Voordat we het nieuwe jaar feestelijk in gaan luiden, blikt FOK! terug op 2014. Een bewogen jaar met veel hoogte- en dieptepunten. Helaas is 2014 ook het jaar van een ongekend grote uitbraak van ebola. We kijken terug op hoe de uitbraak is begonnen, wat ebola nu eigenlijk is en waar we nu staan in de bestrijding van de dodelijke ziekte.
De ziekte
Ebola is een dodelijke virusziekte uit de filoviridae klasse (met als enige zusje het marburgvirus). Het virus werd in 1976 ontdekt bij de Ebolarivier in wat nu de Democratische Republiek Congo heet en is dodelijk voor de mens en primaten (gorilla's etc.). Het heeft een sterftecijfer van gemiddeld 50% en is nogal besmettelijk. Dat maakt een zeer gevaarlijke combinatie. De symptomen zijn in het begin nog lief en braaf en gelijk aan die van een griep (beetje hoofdpijn, koorts en spierpijn). De symptomen worden steeds erger en na een dag of vijf gaan ze gepaard met buikkrampen, braken en diarree. Hierna wordt het nog erger: door bloedingen uit allerlei lichaamsopeningen en ontstekingen veroorzaakt door het virus ga je dus meestal dood. Als je het redt tot de tweede week, gaat het of beter of slechter. Er zijn leukere manieren te bedenken om dood te gaan. Ebola is dus echt een gruwelijk virus. De overdracht van ebola vindt plaats via bloed of andere lichaamssappen zoals poep, sperma en borstvoeding, maar bijvoorbeeld ook zweet en speeksel. Het virus is niet besmettelijk tijdens de incubatietijd die tot drie weken kan oplopen en wordt pas overdraagbaar als de symptomen zichtbaar zijn, wat het een echte sluipmoordenaar maakt. Besmette mensen kunnen zich dus makkelijk verspreiden en zo het virus overdragen aan onwetenden. In de afgelopen decennia vonden er sporadisch uitbraken plaats in Afrika waarbij gemiddeld slechts een paar honderd doden vielen. Dat valt echter in het niet bij de epidemie die nu heerst, waarbij al meer dan 7500 doden zijn gevallen in voornamelijk Liberia, Guinee en Sierra Leone.
Foto: ANP
Ebola 2014
In maart 2014 rapporteerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voor het eerst over een ebola-uitbraak in Guinee. Voor het eerste bekende geval van deze uitbraak moeten we terug naar december 2013. Onderzoek naar de oorzaak van deze kleine uitbraak leidde naar het tweejarige jongetje Emile. Dit knulletje had hoge koorts, moest veel overgeven en had zwarte ontlasting. Vier dagen later, op 28 december 2013, was hij overleden. Zijn zus, moeder en oma kregen een week later zware bloedingen en stierven enige tijd later. Oma werd eerst opgenomen in een ziekenhuis, moeder kreeg eerst nog een miskraam en daarmee waren ze de oorzaak van de eerste sterfgevallen onder hulpverleners. Een kennis van de familie op bezoek uit Sierra Leone kreeg ook het virus mee, en de rest is geschiedenis. Het is niet precies bekend geworden hoe het jongetje ziek was geworden. Mogelijk kwam het door het eten van apenvlees besmet met ebola of fruit met daarop ontlasting van een besmette vleermuis. De vleermuis wordt dan ook beschouwd als de natuurlijke drager van de ziekte.
Aangezien ebola nog nooit was voorgekomen in dit gedeelte van West-Afrika, hielden lokale medici niet direct rekening met dit virus, waardoor patiënten niet direct in quarantaine werden gezet. Een van de meest effectieve manieren om het virus te bestrijden is om contact met lichaamsvloeistoffen te vermijden. Daarom moeten patiënten in quarantaine worden gezet en moet de medische staf speciale kleding en maskers hebben om geïnfecteerde patiënten te kunnen helpen. De combinatie van onwetendheid, behandeling in ziekenhuizen en het gebrek aan effectieve medicatie stond dus aan de basis van de uitbraak met gevolgen voor de hele wereld.
Foto: ANP
Een andere grote bron van infecties zijn de rituelen rondom de begrafenis van de doden in Afrika: lichamen worden uitvoerig gewassen voordat ze naar de eeuwige jachtvelden worden ingestuurd. Ook ongeloof en ontkenning, alsmede het hebben van veel onbeschermde seks maken het onder controle houden van de uitbraak een enorme uitdaging. Vele organisaties proberen hulp te verlenen door middel van locale educatie, het sturen van hulpverleners en materialen of door het inzamelen van geld. Ook op het gebied van effectieve medicatie gebeurde er ineens heel veel, van de ontwikkeling van betere diagnosehulpmiddelen tot effectieve vaccins en medicatie. De eerste studies zijn ondertussen onderweg en de resultaten zijn bemoedigend. Ondanks alle initiatieven is het virus nog steeds niet onder controle, maar de horrorscenario's van onder andere het Amerikaanse Centers for Disease Control and Prevention (CDC) met miljoenen doden zijn gelukkig ook niet uitgekomen.
Ebola in Nederland
Ook in Nederland zit de angst er goed in; we zijn inmiddels banger voor ebola dan voor slechte economische vooruitzichten. In Nijmegen, Dordrecht, Rotterdam en op de Veluwe, Schiphol en zelfs de A27 waren er patiënten die verschijnselen vertoonden van ebola, maar steeds bleek het uiteindelijk loos alarm te zijn. De enige echte ebolapatiënt die Nederland binnen zijn grenzen heeft gehad, is inmiddels alweer genezen en naar huis na een succesvolle behandeling in het speciaal opgezette calamiteitenhospitaal van het UMC in Utrecht.
Foto: ANP
Op 28 november werd door de Samenwerkende Hulp Organisaties (SHO) een landelijke actiedag tegen ebola georganiseerd. In het Beeld- en Geluidmuseum in Hilversum zat een belpanel met bekende Nederlanders en verschillende publieke en commerciële omroepen schonken aandacht aan de actie. Maar grote bedragen bleven uit bij de actie, voornamelijk omdat Nederland niet echt enthousiast was over een dergelijke actie. Het eindbedrag voor Giro 555 kwam neer op 7.411.839 euro.
De toekomst van Ebola
Het zal volgens de WHO nog een jaar kunnen duren voordat het virus pas echt onder controle is. Op dit moment wordt een experimenteel medicijn op patiënten in Afrika getest. In maart worden hiervoor de eerste resultaten verwacht. Als deze positief zijn, zal dit onder meer patiënten ingezet gaan worden. Er bestaan echter wel zorgen of het medicijn in voldoende mate kan worden geproduceerd omdat hiervoor bloed van patiënten nodig is. Dit bloed zal dan ook getest moeten worden op andere ziektes.
Aantal gevallen ebola in West-Afrika volgens het Ebola response roadmap - Situation report van de WHO - 24 december 2014
Tekst: Re & Juicyhil
