FOK!Jaaroverzicht: De weg naar MH17
Op weg naar het nieuwe jaar brengt FOK! je komende dagen een aantal specials met daarin de hoogte- en dieptepunten van 2014. Vandaag trappen we af met het grootste nieuws in 2014 en ons inziens ook het ergste dieptepunt: de vliegramp MH17.
Hier gaan we wat dieper op in dan alleen de vliegramp zelf; er is immers nog veel meer omheen gebeurd. Om goed te kunnen beschrijven wat er waarom gebeurd is, zullen we de politieke verdeeldheid van Oekraïne in moeten duiken.
Op 17 juli werd MH17 zeer waarschijnlijk neergeschoten boven een oorlogsgebied in Oost-Oekraïne, waar de pro-Europese Oekraïense regering in gevecht was (en nog steeds is) met pro-Russische rebellen. Het is verwonderlijk hoe snel zaken kunnen veranderen, want een half jaar daarvoor beheerste Oekraïne het nieuws nog door een patstelling tussen de pro-Russische regering en pro-Europese opstandelingen die overheidsgebouwen bezet hadden en waartegen hard opgetreden werd.
Euromaidan
Om bij het begin te kunnen beginnen, spelen we een beetje vals. We gaan naar 2013. In november van dat jaar blies Janoekovitsj, toenmalig president van Oekraïne, onder druk van Rusland een associatieverdrag met de EU op. Hier was een groot deel van de bevolking woedend over. In Oekraïne is er grote verdeeldheid onder de bevolking. Wanneer het pro-Europese kamp aan de macht is, heerst er onvrede aan de pro-Russische kant en andersom geldt dat even goed.
Lange tijd waren de protesten die volgden op het afketsen van het verdrag grotendeels vreedzaam van aard. Pas toen in januari 2014 een anti-demonstratiewet werd aangenomen, werd de sfeer grimmiger. Protesten werden gewelddadiger: zowel de betogers als de autoriteiten gebruikten meer geweld. De protesten bleven doorgaan, ondanks dat Janoekovitsj grotendeels capituleerde; hij offerde namelijk niet alleen zijn premierschap op maar bood oppositieleiders ook hoge posities aan. Ook Europa voerde de druk op Oekraïne op; zij wilden uiteraard meer invloed voor de demonstranten. Rusland steunde daarentegen de pro-Russische regering. Zo verwerd Oekraïne de prijs in een nog steeds voortdurende piswedstrijd tussen het Westen en het oosten.
De situatie bleef voortduren met als dieptepunt 18 februari, toen uiteindelijk 25 mensen om het leven kwamen en honderden gewond raakten. Hierna kwamen harde sancties vanuit het Westen en werd de roep om een vreedzame oplossing groter en groter. Na nog meer concessies van Janoekovitsj en een uiteindelijk akkoord tussen de partijen, bleek Janoekovitsj toch het hazenpad te kiezen.
Hierop werd Oekraïne omgevormd: de oude grondwet (van vóór Janoekovitsj) werd weer in ere hersteld en er werd een interimregering gevormd tot er nieuwe verkiezingen gehouden konden worden. Nu, zo kunnen we het wel stellen, de pro-Europese kant van Oekraïne gewonnen had, leken de toestanden voorlopig voorbij voor Oekraïne. Niets bleek minder waar.
De Krimcrisis
Een grote factie in Oekraïne is, ondanks de machtswisseling in Kiev, nog altijd pro-Russisch. Die mensen konden zich niet vinden in de nieuwe leiders en het afzetten van Janoekovitsj. Ook Rusland was op zijn zachtst gezegd not amused. Poetin wil (behalve werelddominatie) niets liever dan Oekraïne binnen de Russische invloedssfeer houden. Deze sentimenten kwamen niet lang na de verjaging van Janoekovitsj al tot barsten.
Op 28 februari werd door Kiev gemeld dat gewapende pro-Russische 'infiltranten' overheidsgebouwen in de Krim veroverd hebben. Rusland voegde zich daags na de daad bij de gewapende infiltranten en haalde zich hiermee de woede van de hele wereld op de hals. Uiteindelijk werd de Krim zelfs door Rusland geannexeerd. Dit tot woede en ontsteltenis van de westerse wereld.
Na de annexatie liepen ook in het oosten van Oekraïne de spanningen hoog op. In Donetsk, Lugansk, en Charkov grepen pro-Russen de macht. In gedeeltes van Oost-Oekraïne was de overheid de macht inmiddels volledig kwijt. In een poging weer zeggenschap over de regio te krijgen en de rebellen te verdrijven, werd door het Oekraïense leger zwaar geschut ingezet. De rebellen waren echter ook goed bewapend, waardoor een heuse burgeroorlog met vele slachtoffers aan beide zijden uitbrak. Het oosten gesteund door Rusland, de westen gesteund door de Europese Unie en de VS.
Dit is de setting waarin de verschrikkelijke vliegtuigramp met vlucht MH17 plaatsvond.
MH17
Op 17 juni 2014 steeg een boeing 777 met het vluchtnummer MH17 even na twaalven op. Omdat er eerder die week al vliegtuigen waren neergehaald boven oost-Oekraïne, was het luchtruim tot 32.000 voet gesloten. MH17 zat daar dan ook braaf boven. Dat mocht echter niet baten. Rond kwart over drie Nederlandse tijd werd het vliegtuig uit de lucht geschoten boven de regio Donetsk. In die regio lagen over een gebied van zo'n 35 vierkante km de brokstukken van het wrakstuk verspreid. Bij de ramp zijn 298 mensen overleden.
Wat de impact van dit nieuws voor Nederland zo groot heeft gemaakt, is dat er ook 193 Nederlanders onder de inzittenden waren. Er werd zelfs een dag van nationale rouw afgekondigd. Nederland was en is intensief betrokken bij het bergen van de stoffelijke overschotten van de slachtoffers en de wrakstukken. Ook is Nederland belast met het internationale strafrechterlijke onderzoek. De manier waarop Nederland met de nasleep van de ramp omging, heeft internationaal veel complimenten opgeleverd. Ondanks die complimenten is er toch veel niet optimaal gegaan. Weken na de ramp was de rampplek nog niet beveiligd, waardoor er veel werd geplunderd en geroofd en het heeft bijna een half jaar geduurd voor alles geborgen was.
Schuldvraag
Sinds het neerschieten van het vliegtuig probeert men te achterhalen wie achter het neerstorten van het vliegtuig zit. Het werd namelijk al snel duidelijk dat het vliegtuig neergehaald is. Pas onlangs is ook hard bewijs gevonden. Er zijn veel theorieën over de daders. Over het algemeen zijn de drie 'kanshebbers' Oekraïne, de pro-Russische opstandelingen (al dan niet gesteund door Rusland) en Rusland zelf. Tot op de dag van vandaag is er echter geen concreet bewijs dat in de richting van een van de drie wijst gevonden.
De Amerikanen claimen satellietbeelden te hebben waarop te zien is dat een projectiel van een locatie in Oost-Oekraïne is afgeschoten, wat zou betekenen dat de rebellen de daders zijn. Russische media gaan ervan uit dat Oekraïne erachter zit, omdat ze dachten dat het een Russisch vliegtuig was. Poetin vloog namelijk enkele uren eerder over het gebied. Volgens de BBC hebben drie getuigen gezegd dat enkele uren voor het incident in de buurt van de crash een Boek-lanceersysteem met Russische bemanning gelost werd. Oekraïne zegt dat het geen lanceersystemen heeft die op die hoogte hun doel kunnen raken. Volgens het Russische ministerie van Defensie hebben ze ten zuiden van Donetsk een Oekraïens Boek-systeem waargenomen.
Zo blijft men verder vingerwijzen. Over één ding zijn de meeste mensen het wel eens: wie het ook was, aannemelijk is dat het niet de bedoeling was een passagiersvliegtuig neer te halen.
In 2015 verwachten we dat het nieuws over MH17 doorgaat en wellicht kan FOK! zelfs berichten hoe het nou precies gegaan is en waarom het is gebeurd. Het is te hopen. Voor Nederland zal de vliegtuigramp in ieder geval de geschiedenisboeken ingaan als de zwartste dag van 2014. De vraag blijft; wie deed het? FOK! leest jullie visie graag in de reacties.
