X-Men: de filmserie

Met X-Men: First Class is de X-Men filmserie de eerste superhelden-franchise die het, als je de reboot van Batman niet meerekent, tot vijf films heeft gehaald. De X-Men doen het dus goed, maar wat ging er vooraf aan First Class?

Nadat aan het einde van de vorige eeuw het filmpubliek uitgebreid is ingewijd met films over superhelden als Superman en Batman leek tegen het einde van de jaren '90 de hoop vervlogen: Joel Schumacher scheen de Batman-franchise compleet te hebben verpest met het verafschuwde Batman & Robin en B-helden als Steel of Spawn wisten geen publiek te trekken. Superheldenfilms werden gezien als pulp, kinderachtig vermaak en niet gezien als een genre voor serieuzere films met inhoud.

Batman & Robin: Alicia Silverstone, George Clooney en Chris O'Donnel

Na de succesvolle verfilming van Blade in 1998 brak in het nieuwe millennium een nieuwe periode van superheldenfilms aan. We maakten kennis met de grotere helden als Spider-Man, Fantastic Four, Daredevil, Catwoman, Iron Man en zagen een herleving van Hulk en wederom Batman. De films werden minder actiegericht, lieten meer van de persoon achter de held zien en deden vaker pogingen meer te zijn dan 'slechts' een superheldenfilm. Maar de ceremonie werd in 2000 geopend door X-Men; een groep 'mutanten' met superkrachten variërend van telepathie tot shapeshifting. Niet zomaar helden, maar een nieuw ras mensen met hun problemen, conflicten en vijanden.

Met inmiddels vier films achter de rug en een vijfde vers in de bioscoop is de X-Men franchise, gebaseerd op de gelijknamige Marvel-comics, één van de meest succesvolle.

Zoals met veel van Marvels meest populaire personages zijn ook de X-Men bedacht door Stan Lee, samen met Jack Kirby. Het concept van de serie is dat er naast mensen ook mutanten op Aarde leven; mensen die een extra gen in hun lichaam hebben dat ze extra krachten of eigenschappen geeft.

X-Men comic

De X-Men films wisten het superhelden-gehalte te behouden maar ook een wat meer inhoudelijk verhaal te vertellen; met een ensemble cast waarin elke mutant een eigen oorsprong heeft, samenhangende en tegenstrijdige belangen en afwijkend van het klassieke "superheld versus supervillain"-plot vertelden de films over conflicten tussen mens en mutant en mutanten met verschillende opvattingen onderling. We zagen de politiek debatteren over een 'ander ras', de mutanten - deels terecht - bestempeld worden tot terroristen en de mutanten worstelen met wie ze zelf zijn. Intern, extern en onderling conflict stond centraal, niet voornamelijk de superkrachten of actiescènes.

X-Men

X-Men 1

In de eerste X-Men film uit 2000 maakte het filmpubliek kennis met een groep van superhelden. Dienend als het eerste kenmerk van de 'dark age' van comicverfilmingen leerden we niet simpelweg het verhaal van een enkele gemaskerde held, maar zagen we hoe de wereld is bevolkt met mutanten, mensen met een extra gen die hen speciale kenmerken, vaardigheden of simpelweg superkrachten geeft.

Centraal in de film staan Professor X, oftewel Charles Xavier en Magneto, oftewel Erik Lensherr, in een conflict dat mutanten en mensen tegenover elkaar positioneert. Magneto ziet mutanten als superieur en probeert de wereld daar geforceerd van te overtuigen in een plan dat alle wereldleiders moet muteren. In het verhaal leerden we ook Wolverine kennen, een personage dat steeds centraler zou worden in de X-Men filmserie, en de ondersteunende cast van jonge mutanten in 'Xaviers School for Gifted Youngsters'.

X2

X-Men: X2

Toen X-Men ons had ingeleid in de wereld van de mutanten en had laten zien dat er nogal wat standpunten zijn in het conflict tussen mensen en 'geëvolueerde mensen', liet X2 ons nog meer mutanten zien en doken we in de geschiedenis van Wolverine. We maakten kennis met William Stryker die de X-Men wil gebruiken om alle mutanten op de wereld uit te roeien en zien hoe Magneto Strykers plan wil omdraaien: hij is van mening dat de mutanten het dominante ras zijn en ziet alle mensen het liefst uitgeroeid. Hiervoor manipuleert en controleert hij Professor X die onder controle komt te staan van zijn eigen mutantenzoon.

X-Men: The Last Stand

X-Men: The Last Stand

Het minst gewaardeerde deel van de originele trilogie laat zien hoe wetenschappers een 'tegengif' tegen het mutantengen hebben gevonden en van plan zijn alle mutanten hieraan te onderwerpen. Magneto heeft intussen (Dark) Phoenix aan zijn kant en daarmee een krachtig wapen tegen iedereen die hem wil dwarszitten.

De film rondde een verhaallijn af die zich positioneerde rondom Professor X als vredelievende mutanten-mentor, Magneto als mensenhater en Wolverine als slachtoffer. Ook verhalen over de jongere mutanten kregen een einde en zorgden ervoor dat The Last Stand met recht de filmserie, tot dan toe, tot trilogie uitriep.

X-Men Origins: Wolverine

X-Men Origins: Wolverine

Na de trilogie werden er plannen ontwikkeld om een reeks 'X-Men Origins'-films te ontwikkelen. Als spinoffs van de trilogie zouden het prequels zijn rondom in eerste instantie Wolverine, Magneto en Deadpool. De eerstgenoemde is met afstand de populairste X-Man in zowel de comics als de films, en dus is het niet gek dat Hugh Jackman de eerste was om een eigen film te krijgen.

In X-Men Origins: Wolverine zien we hoe James Logan en zijn broer door hun regenererende eigenschap tientallen jaren weten te overleven, in vele oorlogen vechten en uiteindelijk worden gerecruteerd door William Stryker voor een speciaal mutanten-gevechtsteam. We zien uit de comics populaire figuren als Gambit en Deadpool voorbij komen en leren uiteindelijk niet alleen hoe Wolverine aan zijn adamantium skelet komt, maar ook hoe hij zijn geheugen kwijtraakt.

X-Men: First Class

Na de eerste X-Men Origins zou Magneto het volgende deel zijn. Plannen daarvoor zijn echter opgenomen in X-Men: First Class, die een origin voor Magneto, Professor X en het X-Men team laat zien. De film neemt wat vrijheden ten opzichte van de trilogie en de vorige spinoff; het timeframe wordt ernstig opgerekt (First Class speelt in de jaren '60 terwijl de trilogie, ten opzichte van het jaar 2000, in de 'nabije toekomst' speelt) en sommige gebeurtenissen spreken elkaar tegen, maar storend is het niet en de verschillen zullen alleen de fanboys opvallen. Door de jaren '60 setting is de toon van de film ook anders dan die van de vier eerdere films, wat als vernieuwend gezien kan worden; naast Watchmen zijn er niet veel comicverfilmingen die zich expliciet in het verleden positioneren.

X-Men in de toekomst

Nu de plannen voor Magneto zijn vervallen en Darren Aronofsky de regieklus voor een volgende Wolverine-film heeft teruggelegd bij de producers is het onduidelijk wat de volgende stap in de serie is. First Class wordt gezien als het eerste deel in een nieuwe trilogie en de producers willen ook de originele filmserie vervolgen met een X4. Dat geeft drie takken om op door te ontwikkelen, wat gezien de variëteit van het bronmateriaal niet eens heel gek is: de filmserie komt qua verscheidenheid redelijk in de buurt van de comics.

Duidelijk is in ieder geval dat er de komende jaren nog genoeg te vertellen is rondom de X-Men en het publiek er ook nog geen genoeg van lijkt te hebben. Er zijn veel personages, veel verhalen en dus eindeloos veel mogelijkheden.