Batman: The Killing Joke
Een opvallende keuze in het uitbreiden van het verhaal uit de comic met eigen materiaal, plus het weinig zielvol navertellen van die comic in geanimeerde vorm maakt van Batman: The Killing Joke geen geslaagde animatiefilm. De comic is één van de beste uit de Batman-collectie, maar de filmversie gaat met de troostprijs naar huis.
Batman is een bijzonder personage om zijn populariteit. Niet alleen is hij vaker verfilmd dan de meeste andere superhelden, ook diverse verhaallijnen uit de comics blijven bij fans en kenners terugkeren als er over klassiekers uit het genre wordt gepraat. Bekend voorbeeld is natuurlijk Frank Millers The Dark Knight Returns (1986), dat als inspiratie diende voor veel van de tussen 1989 en dit jaar verschenen films met Batman in een hoofdrol, zoals natuurlijk het recente Batman v Superman: Dawn of Justice. Maar ook The Killing Joke is er eentje die geroemd is om zijn verhaal, prachtige tekeningen en implicaties die het had voor Batman en zijn directe vrienden.
Batman: The Killing Joke, geschreven door Alan Moore (bekend van Watchmen en V for Vendetta), verscheen in 1988. Het verhaal liet zien hoe een doodnormale man door één slechte dag de kluts zodanig kan kwijtraken dat niets er meer toe doet en de waanzin overwint. Het verhaal staat erom bekend een oorsprong voor de Joker te vertellen en de band tussen Batman en zijn nemesis toe te lichten, maar ook om de toen nogal heftige (en schijnbaar definitieve) impact die de handelingen van de Joker hadden op sommige figuren uit Batmans omgeving, en één ervan in het bijzonder.
Daarom is het niet gek dat de comic al jaren bovenaan het verlanglijstje staat bij fans en andere liefhebbers om eens in een ander medium terug te zien komen. Een speelfilm is misschien wat veel gevraagd, maar zou een animatieversie niet geweldig zijn? Nee, blijkt het antwoord, want die animatiefilm is inmiddels verschenen, en ook deze verfilming zou de goedkeuring van Alan Moore niet kunnen wegdragen, maar in dit geval is het wellicht terecht.
The Killing Joke is een erg kort verhaal; er zijn slechts 48 pagina's, verdeeld tussen Jokers oorsprong en het verhaal in het heden. Het is kort en krachtig, zoals we dat zo mooi noemen, en het lezen zeer waard, maar met zo weinig bronmateriaal vul je geen fatsoenlijke film. En dus hebben de makers ervoor gekozen wat eigen materiaal toe te voegen. Dit is feitelijk vóór het eigenlijke verhaal geplakt en dient als verdieping van het personage van Barbara Gordon, die bij aanvang van de film actief is als Batgirl. Zonder teveel in spoilergebied te treden is Barbara, de dochter van politiecommissaris Jim Gordon, voornamelijk bekend als óf Batgirl, óf Oracle, en The Killing Joke speelt een belangrijke rol in dit onderscheid, hoewel 'Babs' eigenlijk helemaal niet zoveel in het verhaal voorkomt.
De keuze om haar daarom een eigen proloog te geven, is dus eigenlijk helemaal niet zo gek. Vreemd is echter wel dat het verhaal zodanig losstaat van waar The Killing Joke over gaat, dat je je afvraagt wanneer de echte film nu eigenlijk begint. En met een speelduur van 77 minuten is het opvallend dat pas na 27 minuten de overeenkomst met de comic gevonden kan worden. In dat eerste halfuur hebben we Batgirl en Batman zien samenwerken, ruziemaken, hebben we Barbara de aanwijzingen van Bruce zien negeren, ontstond er een verhaallijntje met een totaal onbekende crimineel en sluiten Bruce en Babs een missie af op een controversiële manier, een keuze die de basis kan zijn van een geheel eigen verhaal dat lánger duurt dan 27 minuten. Er is duidelijk getracht om Barbara Gordon, in de speelfilms stralend door afwezigheid en dus nog weinig onderzocht in het filmmedium, een beter uitgediept personage te maken en dit half uurtje zou zeker de moeite waard zijn geweest, als het tenminste ergens naartoe ging en niet plotseling werd afgekapt om over te gaan op een totaal ander verhaal.
Een ander verhaal dat overigens, helaas, niet goed uit de verf komt in bewegende vorm. Het is duidelijk te zien dat veel van de beelden rechtstreeks uit de comic zijn overgenomen: sommige shots zijn herkenbaar hetzelfde en zeker in de eerste helft van het verhaal zijn de gebeurtenissen trouw aan wat er op papier gebeurt. Het komt echter niet over. Kevin Conroy en Mark Hamill, terug in hun rollen als Batman en de Joker, doen hun best maar krijgen de toon van Moore's verhaal, hier door Brian Azzarello bewerkt tot een scenario, niet onder controle, terwijl de momenten waarop Joker probeert Jim Gordon tot waanzin te drijven jammerlijk falen in hun uitvoering. Ook de flashbacks naar hoe een eenvoudige komiek wordt gedwongen om een stel criminelen te helpen bij een inbraak in een fabriek missen hun emotionele impact. Het enige dat een beetje indruk maakt is dat ene moment waar de comic zo bekend om is geworden. Dat moment kunnen meemaken in bewegend beeld, met geluid en muziek, voegt wél wat toe aan de woorden van Alan Moore en de tekeningen van Brian Bolland (al is Bollands beeld nog altijd vele malen interessanter dan de animatieversie), maar het is niet voldoende om The Killing Joke als film te doen slagen.
Daarom is het voor Batman-geïnteresseerden die eens iets in de animatiehoek willen opzoeken wellicht beter om The Dark Knight Returns er eens bij te pakken. Deze is in twee delen verfilmd (en verkrijgbaar) en deze film is zeker de moeite waard. Hier werkt het trouw zijn aan de comic een stuk beter, maar dat is ook omdat er simpelweg betere keuzes zijn gemaakt. Het is leuk dat Hamill voor The Killing Joke nog één keer zijn geliefde vertolking van de Joker heeft gedaan, maar het is eigenlijk zonde dat zijn vermoede afscheid niet onderdeel was van iets beters.
