X-Men: Apocalypse

Het zoveelste avontuur van de X-Men is ook de zoveelste film die draait over een schurk die de wereld wil vernietigen, en is daardoor op beide punten weinig vernieuwend. X-Men: Apocalypse laat zien dat hoewel het leuk blijft om episodische filmseries te blijven volgen, het herkauwen van formules geen bodemloze bron van vermaak is.

Het is alweer de negende film in het X-Men-universum van filmstudio 20th Century Fox. Het is de zevende met 'X-Men' in de titel, de zesde in de hoofdverhaallijn van de filmserie en de derde in de tweede trilogie. Dat zijn nogal wat getallen, en niet in positieve zin, want een dergelijke film heeft een reputatie hoog te houden. Gelukkig sleept X-Men: Apocalypse niet veel geschiedenis met zich mee; het vorige deel, Days of Future Past, heeft met succes laten zien hoe het rebooten van een verhaallijn wel degelijk een interessant hoofdstuk kan opleveren.

Dankzij die wijziging van de verhaallijn is alles dus gewoon weer mogelijk en kunnen kijkers deze film gaan zien zonder zich druk te maken om wat eraan vooraf ging. Nou ja, bijna dan, want het zet wel verhaallijnen voort die zijn begonnen in X-Men: First Class en draaien om de karakterontwikkeling van Raven 'Mystique' Darkhölme en Erik 'Magneto' Lensherr. Beiden zijn in de oorspronkelijke X-Men-trilogie, die liep van 2000 tot 2006, neergezet als schurken, terwijl de nieuwe trilogie probeerde hier wat nuance in aan te brengen. En dat met succes: bij aanvang van X-Men: Apocalypse staat Mystique bekend als een held omdat ze de Amerikaanse president gered heeft terwijl Magneto, de bedreiging waar Mystique de president van redde, zich heeft teruggetrokken en met vrouw en kind een eenvoudig leven leidt in de Poolse periferie, ver weg van bedreigingen en kwade invloeden.

X-Men: Apocalypse: Jennifer Lawrence als Mystique

Vrouw en kind? Ja, want ook Apocalypse springt weer een decennium verder in de tijd: na de gebeurtenissen in 1973, in Days of Future Past, pikt Bryan Singer het verhaal hier tien jaar later op, en laat zien hoe de wereld denkt dat mutanten slechts tien jaar eerder ontdekt zijn, aangezien niemand zich bewust is van de betrokkenheid van de X-Men bij de gebeurtenissen tijdens de Cubaanse raketcrisis. Wat echter niemand weet is dat mutanten al veel langer bestaan. Duizenden jaren geleden was er En Sabah Nur, een mutant met een indrukwekkende set speciale krachten, die zichzelf een god waande en daarnaar leefde, maar gedurende een paar eeuwen in een winterslaap geraakte. Wanneer hij hieruit komt, in 1983, ziet hij dat het allemaal helemaal niet zo goed is en besluit hij de wereld op te ruimen: alles wat de mensheid heeft gebouwd moet wijken voor zijn ideaalbeeld van de planeet.

En Sabah Nurs verhaallijn is is een originele benadering van het 'slechterik wil de wereld vernietigen'-cliché, maar helaas is dat niet genoeg om op zichzelf een boeiende verhaallijn op te leveren. Na te zijn ontwaakt in het heden verzamelt hij een groep mutanten om zich heen, waaronder bekende en voor de filmserie onbekende gezichten, die hij blijkbaar nodig heeft om zijn werk voor hem te doen. Eén ervan is Magneto, die, eenmaal los van zijn gemoedelijke thuisleventje, zich weer volledig onderdompelt in megalomaan gedrag, machtsvertoon en vooral veel in de lucht zweven. Het is allemaal bekend werk, zowel voor Michael Fassbender, die in alle chaos zijn Magneto nog wel geloofwaardig weet te houden, als voor de kijker, die ongetwijfeld bekend is met zowel Fassbenders vertolking als Ian McKellens versie van het personage.

Aan de andere zijde van de medaille is er nog steeds het origineverhaal van de X-Men als groep. Van deze groep was na First Class niet meer echt sprake, maar met de verdere opbouw van de school van Charles Xavier is ook het aantal mutanten, in hoofd- en bijrollen, weer flink toegenomen. Daarbij komt dat de school als instituut voor jonge mutanten én hoofdkwartier van de X-Men dichterbij de versie uit de eerste films begint te komen, waarmee goed te zien is dat Bryan Singer, die met X-Men: Apocalypse zijn vierde X-Men aflevert, bezig is met een frisse reboot.

X-Men: Apocalypse: Oscar Isaac als En Sabah Nur

Bij een reboot horen natuurlijk nieuwe versies van oude personages, maar een poging om én het verhaal van En Sabah Nur te vertellen, én nog een berg mutanten de tijd te geven om iets in beeld te kunnen doen leidt tot een te vol rooster. Het is eigenlijk verbazend dat na Batman v Superman en Civil War, twee films die in hun aanloop steeds meer personages aankondigden en dreigden té vol te gaan zitten met superhelden, het evenwicht tussen deze helden beter voor elkaar hebben dan de nieuwste X-Men, een film uit een filmserie die nota bene draait om grote groepen superpersonen. Singer herintroduceert personages uit de originele trilogie, nu gespeeld door jongere acteurs, en vertelt daarbij ofwel vluchtig een stukje van hun achtergrond, of hint naar dingen die nog komen gaan in een volgende film. Het is leuk, maar geeft de indruk dat Singer en zijn schrijvers niet konden kiezen waar de focus op te leggen: het herstarten van de franchise of het vertellen van een boeiend verhaal.

Deze onzorgvuldigheid komt ook naar voren in de geloofwaardigheid van een aantal belangrijke en minder belangrijke momenten in de film. Problemen, groot en klein, worden opgelost door ofwel superkrachten in te zetten, ofwel ze stilzwijgend te negeren, zonder dat dit op z'n minst ten goede komt aan een karaktergedreven moment. Vooral Oscar Isaac, die En Sabah Nur gestalte geeft, krijgt weinig gelegenheid een indrukwekkende rol neer te zetten, wat een teleurstelling is voor wie hem recentelijk nog in ander werk heeft gezien. Apocalypse, zoals hij ook wel genoemd wordt, is naar verluidt een van de grote aartsvijanden van de X-Men, maar wordt hier gebruikt als weinig meer dan een excuus om een leger visual effect-artiesten een hoop vernietiging te laten animeren. En daar is tegenwoordig eigenlijk niemand meer van onder de indruk.

Gelukkig valt er nog wel iets leuks te beleven aan X-Men: Apocalypse. Hoe rommelig hun introducties en verhaalontwikkeling ook, het is leuk om nieuwe versies van bekende personages te zien en te leren hoe deze versies passen in deze verhaallijn. De achtergrond van En Sabah Nur is er eentje die interessant is en eigenlijk vraagt om meer; wellicht zou een spinoff om zijn geschiedenis te vertellen een leuk extraatje zijn. En verreweg de leukste momenten zijn bestemd voor Evan Peters, die terugkeert als Peter Maximoff, oftewel Quicksilver. Hij heeft hier iets meer te doen dan in zijn gastoptreden in Days of Future Past en is een leuke aanvulling op de verder nogal serieus ingestelde mutanten.

X-Men: Apocalypse: Sophie Turner, Kodi Smit-McPhee en Evan Peters

De X-Men-filmserie is met Apocalypse nog lang niet ten einde; de producers hebben al laten weten voor de volgende film wéér tien jaar vooruit te springen en voor die tijd krijgen we nog een Gambit-spinoff. Apocalypse is echter de tweede poging om twee films op te volgen met een waardig derde deel, en dat is net als bij The Last Stand, waar in Apocalypse nota bene nog een grapje over wordt gemaakt, niet echt gelukt. Dat is jammer, maar in het totaalaanbod van comicfilms wellicht niet eens de grootste zonde.