Batman v Superman: Dawn of Justice
Het vervolg op Man of Steel is een film die het publiek zal verdelen: fans worden op hun wenken bediend door bekende superhelden eindelijk samen te zien werken, maar de reguliere filmkijker moet achter al dat spektakel goed zoeken naar de samenhang, die enigszins verstopt is.
We wisten het nog niet in 2013, maar toen Zack Snyder ons een nieuwe Superman liet zien, eentje die meer in het hedendaagse concept van een superheldenfilm past, was dat slechts een voorproefje. Het was een inleiding, nodig omdat een langlopend verhaal over een groep superhelden nu eenmaal ergens moet beginnen. En Snyder, die ons volgend jaar de eerste van twee Justice League-films zal brengen, begon met Superman. Man of Steel was een verhaal over een buitenaardse eenling, die gedwongen werd zijn bijzondere kunnen aan de wereld te tonen door een bedreiging van zijn soortgenoten. Het resulteerde in een wereldwijd bewustzijn van het bestaan van buitenaards leven, en een maatschappelijke discussie over wat dat betekent voor de mensheid. Het was een flinke afstand verwijderd van de films met Christopher Reeve. Superhelden zijn inmiddels serieuze business en Superman, zoals Henry Cavill hem gestalte geeft, is een serieus figuur. En dat was ook een deel van de kritiek op Man of Steel: waar is die positieveling, dat hoopgevende figuur dat een vallende Lois Lane redt en er op heldhaftige toon een opmerking bij maakt?
Die Superman is weg. Veranderd. Hij redt nog steeds vallende Lois Lanes, maar deze Lois kent zijn identiteit. Woont zelfs met hem samen. Maar er worden geen grapjes meer gemaakt. Dat kan ook niet, want Batman v Superman: Dawn of Justice begint direct bloedserieus. En dat is ook niet heel gek: de onthulling van Superman ging gepaard met het bijna vernietigen van de wereld en een verwoesting van grote delen van Metropolis en Gotham City, zustersteden in Zack Snyders versie van het DC Universe. Het is voor Bruce Wayne, die al twee decennia lang criminelen in elkaar slaat in een poging zijn Gotham veilig te houden, reden om iets te doen aan het bestaan van die uiterst gevaarlijke buitenaardse eenling. Hij daagt Superman uit tot een gevecht, op leven en dood.
Tot noch toe is dat allemaal niets nieuws; de promotie voor deze film heeft het publiek zelf de afgelopen maanden al doodgeslagen met het plagerig tonen van scènes tussen de twee helden: Batman en Superman gaan vechten! Kom kijken! Hoe loopt dit af? Wie zal er winnen?
Uiteindelijk wint natuurlijk de studio. Warner Bros. kan eindelijk op grote schaal gaan vissen in de vijver die DC Comics heet, en de vangst voor een goed sommetje verkopen aan wie het maar wil hebben. En natuurlijk winnen de fans: na jarenlang vermaakt te zijn door Marvel, en Captain America te hebben zien vechten naast Thor, of Iron Man naast (en met) de Hulk, kunnen eindelijk die twee grootheden samen bewonderd worden. Als Snyder iets goed heeft gedaan met zijn tweede avontuur in het DC Extended Universe, dan is het wel het bedienen van deze fans. Zij krijgen een visueel spektakel dat ruimte biedt voor actie naast karakterverdieping en opwindende verrassingen naast momenten van herkenning.
Maar voor wie geen fan is van het bronmateriaal, of wellicht slechts eerdere iteraties van deze figuren kent, is het allemaal wat minder interessant. In het scenario van David S. Goyer en Chris Terrio speelt dat conflict tussen Batman en Superman een grote rol, maar in de achtergrond speelt meer dan dat, en het optuigen van alle verhaallijnen die uiteindelijk naar de grote finale moeten leiden blijkt een lastige klus. Op verzoek van Snyder is er een positie ingeruimd voor Wonder Woman, die met deze film haar bioscoopdebuut maakt en dat op een stijlvolle en indrukwekkende wijze doet, maar zonder echt essentieel te zijn voor het verhaal. Haar verschijning doet recht aan het personage, maar haar aanwezigheid lijkt er slechts te zijn voor de fans, en anders gewoon om een inleiding te hebben voor de twee films waarin ze volgend jaar te zien zal zijn. Het geeft een leuk voorproefje van hoe Gal Gadot, die Wonder Woman speelt, straks in haar eigen film weinig moeite zal hebben het verhaal te dragen, maar draagt wel bij aan het voller maken van een film die, met de twee grootheden in het vizier, toch al best vol blijkt te zijn.
Want natuurlijk toont Batman v Superman niet slechts het gevecht tussen Batman en Superman. Hun conflict, dat eigenlijk voornamelijk Batmans probleem is, groeit langzaam en om dit in beeld te brengen is er een lange aanloop nodig. Dit geeft ruimte om wat over deze Bruce Wayne te vertellen en te laten zien hoe het Superman, nu bekend als superheld in de wereld, vergaat, en dat is een positief kenmerk. We hebben immers een nieuwe Batman, en je zou door alle drukte rondom het conflict bijna vergeten even te pauzeren en te bekijken met wie we nu eigenlijk te maken hebben.
Deze Batman, een eerste vertolking van velen voor Ben Affleck, is opnieuw een doorontwikkeling van het personage voor het grote publiek. We weten inmiddels wel zo'n beetje wat het verhaal van Bruce Wayne is, en op het opnieuw vertellen van enkele sleutelmomenten in Waynes persoonlijke geschiedenis na, wordt er geen tijd verspild aan het herkauwen van wat Christopher Nolan al eerder, en eigenlijk ook beter, heeft laten zien. In plaats daarvan zien we deze Bruce Wayne met zijn Alfred, bezig in de Batcave, sleutelend aan apparatuur of discussiërend over Bruces motivaties. Snyder toont Bruce actief in de stad, angstaanjagend als 'de vleermuis van Gotham', effectief als vechtersbaas tussen een groep criminelen, of simpelweg undercover als zichzelf. Het zijn leuke momenten, die zich lenen voor verdieping en dus een argument vormen voor een eigen film met Affleck als enige superheld, want Batfleck is een Batman die nog dichter bij de comics staat dan Christian Bale en een waardige opvolger in de titel.
Deze Superman, ten slotte, is er eentje die vol twijfel zit. Hij heeft zich dan wellicht ten doel gesteld zijn gaven te gebruiken om de mensheid te helpen, maar het is allerminst zo dat hij door iedereen wordt gezien als een uiting van het goede. Er is natuurlijk de wijze waarop de wereld hem heeft leren kennen, maar ook op andere momenten waren Kal-Els motivaties, in de ogen van velen, dubieus. Terrio en Goyer geven Kal-El geen moment van verluchting: als hij niet doelbewust door anderen in een kwaad daglicht wordt geplaatst, dan is er wel iemand die nog dagelijks leed ondervindt van de gebeurtenissen van de vorige film die hem eraan herinnert. Maar wat bij hem nooit afzwakt is zijn motivatie om mensen te helpen of te beschermen, ongeacht of het in zijn eigen nadeel is, en daarmee trekt Snyder de in Man of Steel ingezette lijn door. Een lijn die Superman volgt in zijn groei naar een échte held, eentje die inspireert, zich inzet voor wie hulp nodig heeft en een voorbeeld is voor anderen. En daarin zien we ook de Superman terug die te zien was in eerdere films. Hij was er al die tijd al, maar Henry Cavills Superman is een newbie, een beginneling. Deze Superman is nog maar een superheld in de dop.
Batman v Superman: Dawn of Justice is een film die zijn uiterste best doet om de twee hoofdfiguren voldoende te belichten en daarmee de kijker te bedienen. Het lukt: er is genoeg te beleven. Maar de gebeurtenissen die leiden tot het conflict tussen de Man of Steel en de Dark Knight vormen niet de meest samenhangende verhaallijn. Dit wordt enigszins bemoeilijkt door het feit dat enkele van deze gebeurtenissen alleen bestaan als functie van het uitbouwen van een gedeeld universum. Dit levert, wederom als verslavend snoepgoed voor DC-fans, een paar leuke cameo's op, maar leidt wel weer af van het verhaal.
Wanneer de film wordt gezien als een eerste hoofdstuk in een groter verhaal en de korte teasers van andere helden als voorwerk voor komende afleveringen, is Dawn of Justice een geslaagde eerste mijlpaal. Er zijn iconische momenten en personages, er zijn eerbetonen aan de comics. Er is zowaar enige terughoudendheid in de wijze waarop gebeurtenissen leiden tot overdreven vernietiging en schade. Het is een film die zijn hoofdfiguren op een voetstuk zet en ze vervolgens bekritiseert. Het is een film met respect voor zijn onderwerp. En het is een verdomd leuke tijdsbesteding voor iedereen die zich toch al kostelijk vermaakt in dit tijdperk van superhelden-overkill. Het is makkelijk om dit avontuur te bekritiseren als het zoveelste gekostumeerde bal, maar hoewel een film van Zack Snyder nooit zonder zijn fouten is, is Batman v Superman: Dawn of Justice gewoon wat het moet zijn.
