Boek: De dag dat de leider werd vermoord

Egypte, 1981. Alwaan en Randa zijn jong, verliefd en verloofd. Dat laatste overigens al elf (!) jaar zonder uitzicht op een bruiloft. Het ontbreekt Alwaan namelijk aan de financiële middelen om te trouwen. Te midden van de weinig florissante economische situatie van hun land wordt de druk op hun relatie groter en groter. Alwaans grootvader ziet het met lede ogen aan. Ondertussen doet de schijnheilige baas van het kantoor waar Alwaan en Randa werken zijn weinig subtiele best om duidelijk te maken dat hij ook geïnteresseerd is in een huwelijk met Randa. Hoeveel externe druk kan de relatie van Alwaan en Randa verdragen in een land waar God noch de regeringsleiders de burgers verder (kunnen) helpen?

Cover De dag dat de leider werd vermoord
Mahfoez was de eerste Arabische auteur die - in 1988 - de Nobelprijs voor Literatuur mocht ontvangen. Dit boek verscheen voor het eerst in 1985, maar pas dit jaar in een Nederlandse vertaling.

Zo helder als het uitgangspunt van de novelle De dag dat de leider werd vermoord van de Egyptenaar Nagieb Mahfoez is, zo beknopt zijn de personages beschreven. Uiterlijke kenmerken en karaktereigenschappen van de karakters worden amper of niet beschreven. Dit vindt Mahfoez ook niet het belangrijkste. Sterker nog, de personages weten het van elkaar niet eens. Zo bedenkt Randa zich op een zeker moment dat ze Alwaan misschien niet zo goed kent en vraagt zich af of hij gelovig is, of politiek betrokken, of misschien wel een activist is. Maar meteen schuift ze deze kwesties als niet ter zake doende terzijde en stelt dat het niet uitmaakt omdat hij haar grote liefde is. Het gevolg van dit bewuste gebrek aan achtergrond van de personages is echter niet dat ze eendimensionaal zijn. Integendeel, juist vanwege dat gebrek aan specifieke eigenschappen kan de lezer zich - ondanks de duidelijk naar voren komende religieuze en culturele verschillen met het seculiere Nederland - gemakkelijk in de personages inleven.

Auteur Nagieb Mahfoez (1911-2006)
Auteur Nagieb Mahfoez (1911-2006)

Vol detail daarentegen is de keuze van vertaler Djûke Poppinga (die voor haar werk een werkbeurs van het Nederlands Letterenfonds ontving) om enkele termen en gebeurtenissen te duiden via een 38-tal noten. Door deze verstandige keuze om de tekst zo te benaderen, hoeven enkele onvertaalbare woorden of voor sommigen niet al te bekende personen of gebeurtenissen niet met een omslachtige omschrijving in het verhaal gemanoeuvreerd te worden. De geïnteresseerde lezer kan de betekenissen en achtergronden volledig tot zich nemen zonder dat er een stijlbreuk ontstaat met het kort maar krachtige taalgebruik van Mahfoez. Gelukkig maar, want de novelle die soms Romeo en Julia in herinnering roept, biedt her en der enkele mooie zinnen en dito overpeinzingen over zowel de ellendige situatie van Mahfoez’ vaderland áls die van zijn personages. Het ruim honderd pagina's tellende verhaal laat zien dat deze twee niet van los van elkaar te zien zijn. Het is dan ook een ietwat cynische constatering dat het vooral de externe factoren lijken te zijn die zowel de individuele identiteit van Alwaan en Randa als hun gezamelijke identiteit bepalen, zeker als je beseft dat dit waarschijnlijk vandaag de dag nog altijd het geval is in het tumultueuze Egypte...