Shame

Regisseur Steve McQueen maakte in 2008 veel indruk met de veelgeprezen film Hunger, een intense karakterstudie over de laatste weken uit het leven van de Ierse hongerstaker Bobby Sands. De verwachtingen voor zijn volgende project waren dan ook hooggespannen. Dit bleek Shame te zijn, een film waarin de veelgevraagde acteur Michael Fassbender de rol van een seksverslaafde vertolkt. Dat dit gewaagde uitgangspunt in met name Hollywood voor veel controverse heeft gezorgd is geen verrassing. Een stuk interessanter is de vraag of McQueen zijn eerdere meesterwerk Hunger kan overtreffen.

De Duitse acteur Michael Fassbender speelt in Shame de rol van Brandon Sullivan. Deze dertiger, die woonachtig is in Manhattan, heeft grote moeite om zijn seksuele verlangens onder controle te houden. Hierdoor is hij niet in staat om vaste relaties met vrouwen te onderhouden. De enige vrouw waarmee Brandon een betekenisvolle band heeft, is zijn zusje Sissy (Carey Mulligan). Maar wanneer zij plotseling in zijn appartement komt wonen, verliest Brandon de controle over zijn leven.

Met Hunger maakte regisseur Steve McQueen een film waarbij het gaat om een man die opgesloten zit en daardoor geen vrijheden bezit, terwijl het in Shame gaat om een man die opgesloten zit in zijn eigen lichaam en daardoor een eigen mentale gevangenis heeft gecreëerd. Op het eerste gezicht is Brandon een succesvol persoon die zijn leven onder controle heeft. Maar doordat hij de drang om zijn seksuele verlangens te bevredigen niet kan onderdrukken is zijn leven in feite leeg en eenzaam. Het moment waarop Brandon dit beseft komt zowel bij hem als bij de kijker hard aan.

Shame zit vol met momenten die de kijker als schokkend zou kunnen ervaren. Dan gaat het niet alleen om de niets verhullende seksscènes, maar meer om de innerlijke strijd die zowel het leven van Brandon als van zijn zusje Sissy constant beheerst. Hoewel beide personen met de nodige problemen worstelen, is het Sissy die een stuk spraakzamer is en veel behoefte heeft aan menselijke genegenheid. En hoewel broer en zus elkaars problemen begrijpen, kunnen zij elkaar maar moeizaam helpen en lopen de spanningen tussen elkaar hoog op.

Zowel Michael Fassbender (Inglourious Basterds, X-Men: First Class) als Carey Mulligan (An Education, Drive) laten met deze film zien dat zij zeer veelzijdige acteurs zijn die momenteel niet voor niets talloze rollen krijgen aangeboden. Vooral Fassbender geeft zich letterlijk en figuurlijk volledig bloot en levert met afstand de beste acteerprestatie van 2011 af. Het is een schande dat dit niet erkend werd door de conservatieve stemmers van de Oscars. Dit geldt overigens ook voor het negeren van cinematograaf Sean Bobbitt (Hunger, Blue Valentine), die opvalt door het bijna hypnotiserende camerawerk en talloze prachtige shots. Een ander groot pluspunt van de film is dat er amper sprake is van overbodige dialogen. Het verhaal heeft het simpelweg niet nodig en is daardoor een stuk krachtiger. Regisseur en ook schrijver McQueen gunt de kijker dan ook voldoende tijd om na te denken over de gebeurtenissen op het scherm.

Binnen het genre van de psychologische dramafilm vormt Shame een absoluut hoogtepunt. Black Swan uit 2010 en met name Requiem for a Dream uit 2000, beide afkomstig van regisseur Darren Aronofsky, zijn films die zowel inhoudelijk als visueel van een vergelijkbaar niveau zijn. Ook in deze gewaagde films trachten de karakters om te gaan met hun verslavingen, waarbij de neerwaartse spiraal waar de karakters uiteindelijk in belanden een onuitwisbare indruk bij de kijker weet te maken.

Steve McQueen neemt met een dergelijk controversieel onderwerp veel risico, maar het moge duidelijk zijn dat hij qua uitwerking met vlag en wimpel is geslaagd. Shame is een gelaagd drama geworden waarbij de onderhuidse spanning constant voelbaar is. Het zou jammer zijn als deze film alleen aandacht krijgt vanwege de expliciete seksscènes en de seksverslaving van de hoofdpersoon. Hoewel Shame weliswaar niet ervaren zal worden als een gemakkelijke en toegankelijke film, is het wel een film waarin regisseur McQueen op een onvergetelijke wijze complexe thema's behandeld en daarmee één van de beste films van deze eeuw afgeleverd heeft.