Film: The Good, the Bad and the Ugly
Clint Eastwood lijkt al een eeuwigheid voor en/of achter de camera te staan en met veel succes. Iedereen kent de veelal stoere personages die hij heeft gespeeld en zijn regie wordt door velen gewaardeerd, getuige ook het gouden Oscarbeeldje dat hij in ontvangst mocht nemen. Met de release van de Changeling leek het het filmmuseum een goed moment om de man een klein eerbetoon te geven door een aantal van zijn films opnieuw te tonen. Eén van deze films is Sergio Leone's The Good, the Bad and the Ugly. Eén van de beste westerns ooit en de film die Eastwood in staat stelde om zijn eigen productiemaatschappij op te richten. De eerste films van regisseur Eastwood werden dan ook door The Malpaso Company geproduceerd.
Clint Eastwood op de set van Million Dollar Baby
Een gunslinger bekend onder de naam Angel Eyes ("The Bad") komt tijdens een opdracht op het spoor van 200.000 dollar die ene Jackson van het leger gestolen heeft. Hij bedenkt zich geen moment en gaat na zijn klusje op zoek naar soldaat Jackson die zich nu schuil houdt onder de naam Carson.
Tuco ("The Ugly") en Blondie ("The Good") zijn twee outlaws die het westen onveilig maken. Soms werken ze samen, maar het grootste deel van de tijd staan ze elkaar naar het leven. Dat verandert wanneer ze midden in niemandsland een koets staande houden. De inzittenden zijn overvallen en er is nog maar één persoon half levend. Voor een slokje water geeft deze stervende soldaat Carson ze beide apart informatie over de vindplaats van een aantal zakken gouden munten. Alleen met de informatie van beide mannen kan het goud gevonden worden. Onbetrouwbaar als ze zijn, zijn ze slim genoeg om elkaar niets te vertellen. Tuco weet de begraafplaats, Blondie weet in welk graf het begraven ligt.
In de zoektocht naar het goud neemt Tuco de identiteit van Carson over. Een keuze die nog meer kapers aantrekt. Angel Eyes vindt de twee en stelt alles in het werk om de vindplaats te weten te komen. Met zoveel egoïsme en gierigheid is het nog maar de vraag of iemand de zoektocht zal overleven.
Sergio Leone
Als je The Good, the Bad and the Ugly nog nooit hebt gezien, lijkt bovenstaande wel erg weinig plot voor drie uur film. Leone neemt ruim de tijd om zijn verhaal te vertellen. Voordat Tuco en Blondie betrokken raken bij het goud zijn we al zeker een uur in de film. Een uur dat Leone vooral gebruikt om de rivaliteit tussen Blondie en Tuco te creëren. Samen gebruiken ze Tuco’s status voor hun oplichtingspraktijken. Blondie levert Tuco uit aan de autoriteiten, strijkt het geld op en bevrijdt Tuco voordat het touw om zijn nek strak trekt. Alles goed en wel, maar als Blondie er genoeg van heeft laat hij Tuco doodleuk achter in een woestijn. Tuco overleeft de hel en Blondie is zijn leven niet meer zeker voor de wraakzuchtige Tuco. Niemand verraadt Tuco zonder te boeten.
Van de drie hoofdpersonages is Angel Eyes het minst in beeld. Leone weet mede door het uiterlijk binnen korte tijd het personage uit te werken tot een imposante vertoning van het slechte. Lee van Cleef lijkt geboren te zijn om deze rol te spelen. De man heeft een prachtige uitstraling met zijn valse lach, dichtgeknepen ogen en een onbetrouwbare glinstering van het stuk ogen dat wel nog zichtbaar is. Voor een man als Leone die dol was op close-ups een geschenk. Het is niet vaak dat "The Bad" binnen korte tijd zo prachtig wordt vormgegeven. En dan te bedenken dat Van Cleef niet eens eerste keus was. Dat was Henry Fonda. Gelukkig kreeg hij alsnog zijn kans in Once Upon a Time in the West.
Ook "The Good" en "The Ugly" zijn in principe compleet onsympathieke personages. Ze zijn allebei alleen maar bezig met zichzelf. Het enige wat uiteindelijk telt is het geld. En als er slachtoffers bij vallen, jammer dan. Zoals Eastwood zijn westernrollen wel vaker speelde, is Blondie een man van weinig woorden en veel daadkracht. Maar bovenal een duistere anti-held die slecht genoeg is om zich te kunnen meten met Angel Eyes.
Dat staat in schril contrast met Eli Wallachs energieke rol. Tuco is een druk en luidruchtig persoon. Bravoure en opschepperij zijn aan Tuco wel besteed. Van de drie is hij misschien wel het meest menselijke personage en degene die je het geld het meest gunt. Zodra hij van het geld hoort kun je bijna letterlijk de dollartekens in zijn ogen zien. Vervolgens rent hij zich een beroerte voor het goud. Als de grote begraafplaats eindelijk wordt bereikt, rent hij kilometers lang langs de graven om het juiste graf te vinden, terwijl de andere twee als een stel aasgieren proberen te profiteren van zijn enthousiasme. Dat hij dan ook nog zo veel wordt tegengewerkt voelt bijkans oneerlijk aan.
Opvallend aan dit laatste deel van de dollar-trilogie (A Fistful of Dollars, For a Few Dollars More) is hoe groots het allemaal aanvoelt. Dankzij een groter budget kon Leone de scoop van zijn films uitbreiden. The Good, the Bad and the Ugly speelt zich af tijdens de burgeroorlog. De drie goudzoekers lopen in en uit de ellende en proberen vooral niet verzeild te raken in de oorlog. Toch voelen ze zich een aantal keer genoodzaakt om zich ermee te bemoeien. Zo krijgen we onder andere een heuse veldslag voorgeschoteld en worden Tuco en Blondie blootgesteld aan een gevangenenkamp waar Angel Eyes de scepter zwaait. Allemaal dingetjes die de film grootser doen aanvoelen dan Leone's eerdere films.
Grootste epische invloed is echter toch vooral de stijl van de film. Leone houdt niet alleen van veel close-ups, prachtige panorama-shots vond hij ook wel wat. De mix van deze dingen levert visueel een groot contrast op. Waar Leone echter misschien nog wel meer om herinnerd wordt, is de meeslepende opbouw van zijn meest memorabele scènes.
Leone was de man die het uitrekken van scènes tot kunst had verheven. Tijd lijkt stil te staan en minieme wijzigingen hebben grote invloed op sfeer en spanning. De wind die stof doet opwaaien, de wapperende lange jassen. Je wordt al zenuwachtig als een hand twee millimeter richting een revolver verschuift. En de subtiele samentrekkingen van de gezichtsspieren in de close-ups verraden dat het hoogtepunt elk moment kan gebeuren. Een van de grootste voorbeelden hiervan is de uiteindelijk shoot-out tussen Angel Eyes, Blondie en Tuco. Zo'n simpele scène die door Leone bijna belachelijk lang wordt uitgerekt.
Het begint afstandelijk met een wijd beeld hoe de drie in een driehoekopstelling gaan staan. Langzaam begint het beeld closer te worden. We krijgen uiteindelijk steeds om en om een beeld van één van de drie. Elke minieme beweging van de personages verhoogt de spanning meer en meer. Hoe closer de beelden worden, hoe sneller we schakelen tussen de drie. Steeds intenser en closer tot we alleen nog maar de ogen van de drie voorbij zien flitsen. En dit alles ook nog begeleidt door de fantastische muziek van legendarische componist Ennio Morricone. De symbiose tussen beeld en geluid neemt zulke perfecte vormen aan dat je eigenlijk helemaal niet meer wilt dat de scène überhaupt ooit stopt.
Eigenlijk kan ook niet vaak genoeg gezegd worden hoe sterk Morricone's muziek is. Zijn unieke sound is zo meeslepend mooi dat hij bijna elke film naar een hoger niveau kan tillen. En Leone en Morricone passen perfect bij elkaar. Leone liet Morricone voor deze film vooraf al enkele dingen bedenken die Leone tijdens het filmen ook gebruikt heeft om zijn scènes omheen te bouwen. Bovenstaande shoot-out is een voorbeeld hiervan en de uitkomst mag er zijn.
Ennio Morricone
Deze versie van The Good, the Bad and the Ugly is nooit eerder vertoond in de Nederlandse bioscopen. De film is in 2004 gerestaureerd. Er is aan de hand van de eerste Italiaanse première 21 minuten film toegevoegd, en beeld en audio is opgepoetst. Omdat bij sommige toegevoegde scènes het geluid ontbrak, hebben Eastwood en Wallach hun dialogen opnieuw ingesproken en Angel Eyes is voorzien van de stem van Simon Prescot. Lee van Cleef is helaas 15 jaar vóór deze restauratie overleden.
Iedereen die de western een warm hart toedraagt, is het aan zichzelf verplicht om The Good, the Bad and the Ugly een keertje in zijn leven te zien. Het filmmuseum biedt nu de gelegenheid om de film op het grote witte doek te zien, dus grijp je kans. Te zien van 22 januari t/m 11 februari.
Label: Filmmuseum Releasedatum: 22 januari 2009
Kijkwijzer:
Waardering film: 
