The X-Files: nog steeds op zoek naar de waarheid

Het is alweer een jaar of veertien geleden sinds Fox Mulder en Dana Scully afscheid namen van hun wekelijkse avonturen met de X-Files. De franchise zou verder gaan als een filmserie, maar veel kwam daar niet van.

In 2008 verscheen het tweede bioscoopavontuur van het duo FBI-agenten dat als taak heeft om onverklaarde of ongebruikelijke zaken te onderzoeken. Het was het vervolg op zowel de serie, die zes jaar eerder eindigde, als de eerste bioscoopaflevering, tien jaar eerder. Maar aanvullende films bleven uit. Het werd stil rondom The X-Files.

Dit veranderde in 2013, toen het twintigjarige bestaan van de serie werd gevierd met panels op Comic-Con International in San Diego en New York Comic Con. Gillian Anderson en David Duchovny bevestigden dat ze nog steeds interesse hadden in een terugkeer naar de wereld van het paranormale, en begin vorig jaar viel het woord: de serie zou terugkeren. Niet als derde film, maar als miniserie op televisie.

The X-Files: Gillian Anderson en David Duchovny (Foto: undefined)

De miniserie, die in zijn eerste week meteen twee afleveringen verbrandt, kent maar zes delen. Aan de ene kant is het jammer dat we maar zo kort terugkeren naar de wereld van Mulder en Scully. Aan de andere kant is het landschap op televisie significant veranderd sinds het verdwijnen van de show: verhalen over ongewone zaken, het onderzoeken van meer dan slechts moorden, het bestrijden van samenzweringen en het opbouwen van een uitgebreide mythologie zijn inmiddels doodnormaal, zelfs vanzelfsprekend. Waar The X-Files altijd een prettige mix had van 'mytharc'-afleveringen en 'monster of the week'-afleveringen, lijken tv-series de laatste jaren zelfs steeds meer open te staan voor het vertellen van doorlopende verhalen. Kijkers hebben een serie als X-Files niet meer nodig om hun fix voor interessante mythologieën te krijgen. Er is genoeg te zien. En de castleden hebben in de aanloop naar de première van deze miniserie (24 januari in de VS, 28 januari in Nederland) al aangegeven dat een volledig seizoen zo veel werk is, dat ze daar geen trek meer in zouden hebben. Korte seizoenen, eveneens een nieuwe trend in televisieland die afkomstig lijkt van kwaliteitskanalen als HBO, Showtime of de BBC, lijkt de oplossing.

In het nieuwe seizoen, waarvan een eventueel vervolg afhangt van hoe deze miniserie ontvangen wordt, is de verhouding tussen mythologie en losse verhalen fifty-fifty. De openingsaflevering en de finale houden zich natuurlijk bezig met de mythologie, en tussenin vertellen de afleveringen onder andere over genetische manipulatie van mensen en een mysterieus weerwolf-achtig monster.

The X-Files: Gillian Anderson en David Duchovny (Foto: undefined)

Wanneer we na acht jaar terugkeren naar Mulder en Scully vinden we beiden ver weg van wat hen ooit bezighield. Scully heeft haar medische professie weer permanent opgepikt en Mulder brengt zijn dagen door in een afgelegen hutje. De X-Files zijn geschiedenis. Maar er is nog genoeg aan de hand in de wereld. De buitenaardse invasie, die voor 2012 was voorspeld, lijkt niet te hebben plaatsgevonden, maar het lijkt er nog steeds sterk op dat we niet van de aliens af zijn. Internet-nieuwsshowhost Tad O'Malley (Community's Joel McHale), wiens publiek bestaat uit kijkers met een aanleg voor paranoia, brengt de oud-agenten in contact met een slachtoffer van buitenaardse ontvoeringen en al snel blijkt dat er toch weer werk aan de winkel is.

Het duurt even voordat je went aan de duidelijk ouder geworden Duchovny en in mindere mate Anderson. Een beetje serieverslaafde heeft allang series als Californication, Hannibal of The Fall gezien en weet dat de acteurs er niet meer zo uit zien als in het begin van dit millennium, maar nu, in hun rol als Mulder en Scully, is daar de realisatie dat ook de agenten niet het eeuwige leven hebben. Opvallend is wel hoe vlot het daarna lijkt alsof ze nooit zijn weggeweest. Dit is in grote mate te danken aan Anderson en Duchovny, die in hun oude rollen stappen alsof ze er nooit uit zijn gestapt, maar natuurlijk duikt het verhaal ook weer diep de mythologie in. Chris Carter, die voor de miniserie de drie mytharc-afleveringen schreef, neemt ons voor de gelegenheid mee naar dat ene grote moment in UFO-geschiedenis: de crash van een weerballon ruimteschip in Roswell, New Mexico. Het is een bijzonder moment. Niet omdat het onderwerp wéér door Hollywood wordt opgegraven en uitgemolken, maar omdat het je doet realiseren dat in de negen seizoenen en twee films die de franchise rijk is, er eigenlijk nooit concreet iets met die gebeurtenis is gedaan, behalve wat referenties hier en daar.

 The X-Files: Gillian Anderson, Joel McHale en David Duchovny (Foto: undefined)

De opening van de miniserie laat ook zien dat het wantrouwen richting de wereld nieuwe bronnen van paranoia heeft gevonden. Joel McHales nieuwshost reist in een extra beveiligde limousine: niet alleen is deze kogelvrij, ook afluisteren is onmogelijk. Gesprekken voert hij liever in de auto, want op straat wordt hij vast bespioneerd door drones. Een agressieve actie van wat wellicht overheidsagenten zijn op een later moment doet je vermoeden dat hij misschien wel eens gelijk zou kunnen hebben. Sowieso neemt Carter weer flink stelling tegen The Man: wanneer de buitenaardse piloot, na gecrasht te zijn in een weiland, gewond wegkruipt, is het medelijden van de aardse overheidsagenten ver te zoeken. Het is te hopen dat wij een betere ontvangst krijgen, mocht de mensheid ooit een andere bewoonde planeet bereiken.

De serie begint komende week met een dubbele aflevering om de boel af te trappen. Na het zien van de eerste aflevering lijkt het alsof dat een verstandige keuze is geweest: er wordt veel nieuw materiaal opgezet en weinig echt verteld in het eerste uur. De hoop is dat het tweede uur wat meer de ruimte voor verdieping krijgt, en natuurlijk dat de losse monster-of-the-week-afleveringen zich weer weten te presenteren als korte horrorfilms, zoals de serie dat in de eerste seizoenen zo goed wist te doen.

The X-Files: Gillian Anderson en David Duchovny (Foto: undefined)

Voor nieuwe kijkers, die zich nooit echt verdiept hebben in de toen nog bij Veronica uitgezonden tv-serie of de films, is er geen reden de serie, wegens gebrek aan voorkennis, links te laten liggen. Mulder zelf geeft een korte samenvatting van de meest relevante feiten en de rest van de eerste aflevering staat voldoende op zichzelf om de serie in te kunnen duiken.

De miniserie van The X-Files is vanaf donderdag 28 januari vijf weken lang te zien op Fox, om 22.00 uur.