Johnson dreigt met 'Brexit-verkiezingen' vlak voor deadline

De Britse premier Boris Johnson dreigt parlementsleden met vervroegde verkiezingen wanneer ze dinsdag wetgeving steunen die moet voorkomen dat het Verenigd Koninkrijk de EU op 31 oktober zonder exitovereenkomst verlaat. In dat geval wil hij nieuwe verkiezingen uitschrijven die op 14 oktober zouden worden gehouden, waarbij EU-gezinde Conservatieve kandidaten bovendien zouden moeten worden vervangen door Brexit-voorstanders.

De premier gokt bij die verkiezingen op winst voor zijn Conservatieve Partij: de meeste Britse kiezers zouden liever een Brexit zonder deal hebben dan dat Labourleider Jeremy Corbyn premier wordt. De socialistische Corbyn aast al tijden op verkiezingen, ondanks waarschuwingen vanuit diens eigen partij dat de verkiezingen die Johnson uit wil schrijven, neerkomen op een val.

Johnson kan niet zomaar verkiezingen uitschrijven. Voor 2010 kon dat wel, maar sindsdien is er de zogeheten Fixed Term Parliament-wetgeving. Lagerhuisleden zitten in principe voor een periode van vijf jaar, tenzij een voorstel voor vervroegde verkiezingen met tweederde meerderheid wordt gesteund.

Dinsdag keert het parlement terug van zomerreces. Eerder kondigde Johnson al een opschorting van het Lagerhuis aan, die volgende week in zou moeten gaan en voortduurt tot medio oktober. Dan zou volgens de planning de koningin het Lagerhuis toespreken en de nieuwe agenda van Johnsons regering presenteren. In de tussentijd kunnen de parlementariërs dan niet over de Brexit debateren en wetgeving hierover aannemen. Critici zeggen dat de opschorting is bedoeld om een no-deal Brexit te forceren.

Het mogelijke vooruitzicht van nieuwe verkiezingen vormt een nieuw hoofdstuk in Johnsons streven om de EU hoe dan ook op 31 oktober te verlaten. De exit-overeenkomst die zijn voorganger Theresa May met de EU sloot wijst hij af, met name vanwege de garanties die erin zijn opgenomen om de grens tussen Noord-Ierland en de Ierse Republiek open te houden.

Update 17.08 uur
Johnsons regering heeft geen meerderheid meer, nadat Lagerhuislid Philip Lee is overgestapt van de Conservatieven naar de pro-Europese Liberaal-Democraten. Lee zegt dat de premier "op onprincipiële wijze een schadelijke Brexit nastreeft".

Johnson zelf zei dinsdag in het Lagerhuis dat pogingen van parlementsleden om no-deal te blokkeren hem in plaats van met de EU te onderhandelen, terug richting Brussel zouden dwingen "met de witte vlag in de hand" - juist op het moment dat er momentum zou zijn voor gesprekken. EU-regeringsleiders, en dan met name de Ierse regering, hebben echter meermaals aangegeven dat er niet opnieuw kan worden onderhandeld over de binnen Johnsons partij gehate vangnetregeling om de grens met Ierland open te houden.

Update 23.28 uur
De rebellen in Johnsons partij hebben de regering dinsdagavond een gevoelige slag toegebracht. Het Lagerhuis nam een voorstel aan waarmee de volksvertegenwoordiging controle krijgt over de parlementaire agenda. Normaliter is dit aan de regering voorbehouden. De motie werd met een meerderheid van 27 stemmen aangenomen, en 21 Conservatieve leden braken met de partijlijn en stemden vóór.

Premier Johnson heeft op de uitslag gereageerd door te stellen dat het parlement nu op de rand staat om "iedere deal die we nog met Brussel kunnen bereiken kapot te maken". "Dit leidt alleen maar tot meer gedoe en meer uitstel", aldus Johnson, die eerder aangaf absoluut geen verder uitstel te willen.

Update 23.57 uur
Het effect van de motie is dat het Lagerhuis de handen nu vrij heeft om zelfstandig een wetsvoorstel in te dienen om de Brexitdatum, thans 31 oktober, uit te stellen. Boris Johnson zegt dat hij nu zelf wetgeving zal voorbereiden voor vervroegde verkiezingen.

In het parlement bestaat de vrees dat indien Johnsons voorstel voor verkiezingen wordt aangenomen - terwijl de datum van 14 oktober wordt genoemd - de premier de stembusgang doodleuk naar 1 november te verschuift. Daarmee zou hij een no-deal Brexit af kunnen dwingen, omdat het parlement tijdens de verkiezingscampagne ook is opgeschort. Johnson ontkent echter dat hij dit van plan is.